Wykusz w domu jednorodzinnym: co to jest i jakie spełnia funkcje?

Nawet ten o prostej bryle i konstrukcji (bez wielu ozdobnych detali) może stać się atrakcyjny wizualnie i oryginalny, kiedy zaplanuje się pewne urozmaicenie jakim będzie wykusz.

Planując budowę domu szuka się wymarzonego projektu, który pozwoli na stworzenie nie tylko funkcjonalnego, ale też pięknego budynku. Dużą wagę przykłada się do rozkładu pomieszczeń, ale też do wyglądu zewnętrznego domu.

Ten wystający element bryły domu staje się jej dekoracją, a zarazem stwarza wiele możliwości aranżacyjnych i funkcjonalnych wewnątrz domu. Warto dowiedzieć się jak go wykorzystać i czym charakteryzuje się taki element budynku, by zdecydować czy warto zastosować go we własnym domu.

Oczywiście trzeba dodać, że każda wyraźna zmiana estetyki domu, w tym przypadku stworzenie wykuszu, wiązać się będzie ze zwiększeniem kosztów budowy. Jego usytuowanie na elewacji często będzie też wymagać przemyślanych rozwiązań dotyczących detali konstrukcyjnych.

Dlatego decyzję najlepiej podjąć jeszcze przy wyborze projektu domu (albo przy jego opracowywaniu). Bardzo ważne będzie też prawidłowe stworzenie konstrukcji wykuszu, by nie wpłynęła ona negatywnie na energooszczędność całego budynku. Kluczowe będzie tutaj wybranie odpowiednich okien. Po zapoznaniu się z takimi czynnikami, po poznaniu wad i zalet wykuszu, będzie można w jak najbardziej świadomy sposób podejść do zmiany estetyki budynku.

Co to jest wykusz i jak jest on skonstruowany?

Wykusz jest elementem konstrukcyjnym na ścianie elewacyjnej, nadwieszonym na wysokości parteru lub sięgający stropu ponad nim. Może ciągnąć się przez wyższe kondygnacje lub może być “zawieszony” na wyższej kondygnacji.

Czasem jest niewielką wnęką, a czasem wręcz niewielkim pomieszczeniem z oknami, wystającym ze ściany budynku.

Wykusz jest to forma architektoniczna, która dawniej bardzo często była wykorzystywana na Bliskim Wschodzie (w kulturze islamu). Pełnił tam funkcję obronną, ponieważ służył w budynkach za strzelnicę. Śledziło się z niego nieprzyjaciela i strzelało – nie tylko na wprost, ale także wzdłuż muru (co ułatwiało obronę).

Do Europy moda na budynki z wykuszem przywędrowała wraz z żołnierzami po wyprawach krzyżowych. Największą popularność wykusz zdobył w dobie renesansu, gdzie dopasowano go do budowli zamków. Dołączany do nich zyskał wystawność, a zarazem lekkość, przestronność, a także pieczołowitą oprawę architektoniczną.

Po jakimś czasie ten nadwieszony element konstrukcyjny przestał być miejscem dla strażników warowni. Stał się natomiast wytwornym elementem zamku, uprzyjemniającym życie towarzyskie. W wykuszu wypoczywano i rozmawiano, a także podziwiano widziane z okna widoki.

Później klasyczne wykusze (wzorowane na tych bliskowschodnich) pojawiły się w domach jednorodzinnych w Anglii, a następnie w Stanach Zjednoczonych (gdzie dość szybko się upowszechniły, stając się przestrzenią wypoczynkową).

W Polsce wykusz pojawił się w latach osiemdziesiątych XX wieku, jednak nie występuje w domach zbyt często. Do tego jest mylony z inną formą konstrukcyjną, to znaczy ryzalitem. On również wystaje z bryły domu i dodaje wnętrzom przestrzeni, ale jest posadowiony na fundamentach i jest integralną częścią budynku.

W domach inwestorów, którym zależy na oryginalnym wyglądzie swojego domu i zwiększeniu jego funkcjonalności, spotkać można wykusz. Obecnie stał się on idealnym sposobem na zwiększenie atrakcyjności projektu budynku i bardzo chętnie wykorzystuje się go w budownictwie tradycyjnym. Taki dodatkowy element konstrukcyjny występować może – w zależności od wybranej dla niego funkcji – w różnych kształtach:

• kwadratu,
• prostokąta (o poziomym przekroju),
• półkola,
• wielokąta.

W polskich domach jednorodzinnych najczęściej spotkać można wykusze o kształcie wielokąta, to znaczy wielościenne: mające od trzech do pięciu ścian, połączonych pod dużym, rozwartym kątem. Takie wykusze w wyraźny sposób powiększają przestrzeń pomieszczenia do którego przystają. Jednocześnie nie wysuwają się one nadmiernie ze ściany, a efektownie urozmaicają płaszczyznę elewacji.

Wykusz oprócz kształtu może mieć też różnoraką wielkość. Niektóre są niewielkie i wąskie, stając się nieco większym oknem z ławą. Inne natomiast mają rozmiary niewielkich pomieszczeń, stając się miejscem dla jadalni, kącika wypoczynkowego czy nawet oranżerii.

Każdy wykusz kojarzony jest z dość mocnym przeszkleniem. Często buduje się go właśnie dlatego, by wprowadzić do wnętrza jak najwięcej światła słonecznego (padającego z różnych kierunków). Dlatego bardzo ważnym elementem stają się tutaj okna.

Wykusz często ma kształt wielokąta otwartego na różne strony, dzięki temu Słońce dłużej wpada przez umieszczone w nim przeszklenia. Jest on więc rozwiązaniem pozwalającym na doświetlenie pomieszczenia, szczególnie wtedy, gdy zostanie umieszczony przy południowej ścianie budynku. Znajdujący się z tej strony wykusz daje też dodatkowe zyski cieplne. Okna od południa powinny jednak posiadać odpowiednie przesłony, by uniknąć przegrzewania wnętrza latem.

Przeszklenie w wykuszu można wykonać dowolnie – nie musi znaleźć się ono na wszystkich jego ścianach. Można umieścić je tylko od frontu albo po bokach, czy nawet jedynie z jednego boku. Z racji ważnej roli jaką pełnią w wykuszu okna, często wybiera się do niego portfenetry (okna wydłużone na całą wysokość ściany).

Druga z często wybieranych opcji to okna, których dolna krawędź znajduje się około 40-50 centymetrów nad podłogą. Buduje się wtedy przy nich mocne, szerokie parapety pełniące funkcję siedzisk.

Jeśli chodzi o jego konstrukcję, to wykusz (nadwieszony nad parterem lub wyższą kondygnacją) może przyjmować rożne formy. Najbardziej lekko prezentuje się taki wykusz, w którym oba stropy (dolny i górny) są samonośnymi wspornikami. Wtedy słupki międzyokienne (jeśli się pojawią), nie pełnią funkcji nośnych, dlatego mogą być delikatne.

Przy takim rozwiązaniu można nawet zdecydować o przeszkleniu całej powierzchni wykusza. Dzięki temu nabiera on przejrzystości i uczucia prawdziwej lekkości. Taka opcja wykorzystywana jest jako miejsce na ogród zimowy albo na przeszklenie łączące wnętrze domu z ogrodem zewnętrznym (bardzo dobrze wygląda to np. w salonie).

Konstrukcja wykusza może przedstawiać się również w ten sposób, że słupki międzyokienne są elementami nośnymi budynku. Jest to opcja mniej atrakcyjna wizualnie, szczególnie wtedy, gdy słupy będą murowane. Aby pełniły swoją funkcję muszą być bowiem dość grube, a wtedy całość może wyglądać masywnie i ciężko. Jednak odpowiedni projekt może sprawić, że ten wysunięty na zewnątrz elewacji element budynku nadal będzie pełnić funkcję zdobniczą.

Ściany wykuszu można zbudować z takiego samego materiału murowego jak cały budynek. Przy instalacji okien mogą być zaś wąskimi słupkami wykonanymi z żelbetu. Wtedy jednak ważna jest dobra termoizolacja – materiałem o niskim współczynniku przewodzenia ciepła λ. Może być to polistyren ekstrudowany.

Nieco łatwiej jest wtedy, gdy słupki wykonane są w szkielecie drewnianym. Wtedy znacznie mniej (niż murowane) wpływają na konstrukcję wykuszu. Mogą być bowiem dość cienkie, dzięki czemu nie zmienią wyraźnie charakteru przeszklonej konstrukcji. Drewniane albo aluminiowe profile są wypełniane termoizolacją z wełny mineralnej.

Tak więc, jak widać konstrukcja wykuszu zawsze musi być stabilnie powiązana z częścią nośną budynku. Podstawą jest tutaj wysunięta z lica betonowa płyta konstrukcyjna. Utwierdza się ją w stropie albo murze nośnym i wzmacnia zbrojeniem. Konstrukcja może być też jednak oparta na słupach czy zewnętrznych murkach nośnych.

Jeszcze inną opcją na stworzenie podstawy wykuszu, jest jej zbudowanie na utwierdzonych w stropie belkach stalowych albo drewnianych. Wtedy jednak wymagane jest stabilne połączenie konstrukcji. Na górze znajduje się zawsze druga płyta, która stanowi sufit wykuszu. Przykrywa się ją często osobnym daszkiem, oczywiście dopasowanym stylistyką do wyglądu budynku i kształtu nadbudówki.

Przy planowaniu wykuszu trzeba pamiętać, że ten o nietypowym kształcie będzie wymagał nietypowych obróbek blacharskich. Daszek musi też zostać właściwie ukształtowany. Tak, by mógł odprowadzać wodę opadową bez konieczności mocowania orynnowania, które w zdecydowanej większości przypadków miałoby zbyt duże gabaryty w stosunku do niewielkich wymiarów wykuszu.

Czym różni się wykusz od ryzalitu?

Zarówno wykusz jak i ryzalit stanowią element dekoracyjny ściany zewnętrznej i już od setek lat aż do dnia dzisiejszego, są często wykorzystywane w architekturze. Pojawiają się one zarówno w domach tradycyjnych, jak i nowoczesnych, przyjmując w nich odmienne formy.

W domach klasycznych mają kształt wielokątów (o trzech czy nawet pięciu ścianach), w domach nowoczesnych częściej mają konstrukcje prostokątne. Obecnie zdarza się, że oba nazewnictwa stosuje się zamiennie i choć są one podobne konstrukcyjnie, to ich wymienne określanie poszczególnymi nazwami jest błędem. Częściej używane jest słowo wykusz, które jednak nie zawsze używa się w poprawnym momencie (określając nim ryzalit), a istnieją zasadnicze różnice pomiędzy tymi formami poprawiania estetyki budynku.

Tak jak zostało już wyjaśnione, wykusz jest formą architektoniczną wystającą poza ścianę budynku. Jest on nadwieszony powyżej parteru na wysokości jednej albo kliku kondygnacji. Często projektowany jest na piętrze i staje się poszerzeniem wnętrza do którego przylega.

Można go nazwać formą zabudowanego balkonu.

Tradycyjny wykusz wymaga wykonania płyt żelbetowych i zakotwienia ich w ścianie domu. Pomiędzy płytami montowane są okna wykuszowe i słupki międzyokienne. Słupki te mogą być murowanymi słupkami nośnymi albo wykonanymi z innych materiałów słupkami dekoracyjnymi (kiedy elementami nośnymi są tylko płyty stropowe).

Natomiast ryzalit to taki występ z lica elewacji budynku, który prowadzony jest od fundamentów aż po dach. W przeciwieństwie do wykuszu jest tej samej wysokości co budynek i wspierając się na odpowiednio ukształtowanych ścianach fundamentach tworzy z nim spójną całość.

Ryzalit jest częściowo murowany a częściowo przeszklony. Jest to taki element konstrukcyjny, który przyczynia się do optycznego wydłużenia domu. Dawniej stosowano go głównie w architekturze pałacowej, gdzie przyjmował kształt półkola, prostokąta albo trapezu. Obecnie w domach jednorodzinnych wykańcza się go często innym materiałem niż resztę ścian elewacyjnych, by nadać mu jeszcze bardziej dekoracyjnego charakteru.

Do tych materiałów zalicza się:

• okładzinę klinkierową,
• okładzinę kamienną,
• deskę elewacyjną (lub jej imitację).

Zarówno wykusz jak i ryzalit mogą przyjmować takie same kształty (mając konstrukcję półokrągłą, prostokątną czy trapezoidalną). Jednak znaczącą różnicą będzie to, że wykusz w zdecydowanej większości przypadków jest mocno przeszklony, a ryzalit może być pełny albo może mieć wbudowane dowolnej wielkości okna (tradycyjne).

Okna wykuszu mogą być stałe albo otwierane, zazwyczaj mają inny rozmiar i kształt niż pozostałe okna w domu. Ryzalit pozwala na zamontowanie okna tarasowego i na przykład na połączenie salonu z tarasem. Na wyższych kondygnacjach mogą zaś znaleźć się w nim takie same okna jak w pozostałej części budynku.

Wykusz z licznymi przeszkleniami wybiera się do doświetlenia i powiększenia przestrzeni wnętrz, np. salonu czy jadalni. Wykorzystanie powierzchni ryzalitu jest zaś zależne od jego wielkości i umiejscowienia w rozkładzie budynku.

Dobudowany w części wejściowej domu może stać się on się przedsionkiem czy okazałym holem, tworząc bardzo reprezentacyjną część budynku.

Wykonany przy innej części domu może stać się częścią jadalni, biblioteczką i miejscem do czytania czy też miejscem na okazałe rośliny, a w niektórych przypadkach nawet niewielkim pomieszczeniem gospodarczym.

Jakie funkcje spełnia?

Wykusz pełni różne funkcje zarówno na wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku.

W tym drugim przypadku wykusz stanowi naprawdę niezwykłą i oryginalną ozdobę oraz urozmaicenie elewacji. Pozwala on wyróżnić dom i dodać mu prawdziwej elegancji.

Przełamanie prostych linii bryły budynku przez dodanie wykuszu zmieni proporcje domu, a fasada wyda się bardziej otwarta, cieplejsza i zachęcająca do wizyt.

Oprócz funkcji dekoracyjnej, wykusz pełni też jednak ważne i przydatne funkcje użytkowe. We wnętrzach do głównych funkcji wykuszu można zaliczyć wprowadzenie do pomieszczenia dużej ilości światła słonecznego i jednocześnie zapewnienie dodatkowego i rozległego widoku na otoczenie.

Efekt będzie tym lepszy, im lżejsza będzie konstrukcja słupów konstrukcyjnych między oknami i im niżej umieszczone zostaną parapety.

Czasem okna w wykuszu schodzą aż do podłogi, wygodniejszą opcją jest jednak ta, kiedy sięgają one 50 cm ponad podłogą. Można wtedy zmieścić jeszcze pod nimi grzejnik czy siedzisko, a wyżej zapewnią one panoramiczny widok (na przykład na ogród).

Co ważne, kiedy pojawi się taka potrzeba, wykusz może stanowić przesłonę, która zapewni odgrodzenie od niechcianego widoku. Okna umieszcza się wtedy tylko z jego jednej strony (którą chce się widzieć). W zależności od potrzeb można je skierować w stronę ogrodu albo w stronę wjazdu na posesję.

Wykusz pozwala też na nietypowe doświetlenie wnętrza. Światło nie będzie bowiem padać tutaj jedynie klasycznie, czyli z kierunku prostopadłego do ściany, ale też z boku oraz z góry. Zabudowanie części wykusza równoległej do elewacji pozwoli natomiast uniknąć patrzenia “pod światło”, co niejednokrotnie może zwiększyć komfort użytkowania pomieszczenia.

Bardzo ważne jest to, że wykusz zwiększa powierzchnię mieszkalną, dlatego – w zależności od jego rozmiarów – można lokować w nim liczne funkcje i tworzyć specjalną, stylową przestrzeń. Zdecydować można się na wykusz niewielki, który tylko nieznacznie wystaje poza fasadę budynku i ma trójdzielne okna.

Inną opcją jest wykusz zdecydowanie bardziej okazały, który może stworzyć dużą przestrzeń użytkową, czasem nawet niezależne pomieszczenie. Mocno przeszklony może wyznaczać strefę reprezentacyjnej jadalni. Ustawiony przy nim stół będzie ładnie wyeksponowany i dobrze doświetlony.

W sytuacji kiedy wykusz w kształcie wieloboku ma rozmiary sprawiające, że wydaje się być dodatkowym pomieszczeniem z otwartą przestrzenią, można ustawić w nim okrągły stół z krzesłami. Wtedy od salonu całkowicie wydziela się część jadalną.

Wykusz z nieco mniejszymi oknami, usytuowany w sypialni albo gabinecie, może stać się kącikiem do wypoczynku (z miękkim siedziskiem) albo do pracy (z biurkiem) i czytania (z fotelem). Wykusz jest opcją wymarzoną do tej drugiej czynności, ponieważ zapewnia doskonały dostęp do światła dziennego.

Kiedy parapet jest usytuowany odpowiednio nisko i jest szeroki, to może stać się wspomnianym wcześniej siedziskiem. Bardzo funkcjonalne jest to, że przestrzeń pod większym parapetem można zabudować do samej podłogi. Uzyska się wtedy dodatkowe miejsce do przechowywania.

Wykusz można też wykonać wszędzie tam, gdzie chce się dodać rangi fragmentowi wnętrza albo wyeksponować szczególnie cenne przedmioty. Może on więc zamienić się na przykład w niewielki ogród zimowy czy też w mini-galerię rzeźb albo dekoracyjnego szkła czy rodzinnych pamiątek. Umieszczenie w takiej szczególnej przestrzeni określonych rzeczy – mimo tego, że przynajmniej częściowo będą się wtedy znajdować poza obrysem ściany – zwiększy ich znaczenie dzięki nietypowej lokalizacji. Przyczynia się do tego plastyka ściany, a także sposób oświetlenia takiego miejsca.

Możliwości zastosowania tego wystającego elementu konstrukcji budynku jest naprawdę wiele. Jedną z bardzo praktycznych funkcjonalności wykuszu jest przeznaczenie go jako miejsca na schody, których nie można zmieścić w pozostałej części domu. Przesunięcie ich poza podstawowy obrys muru sprawia, że nie zajmują one miejsca użytkowego czy na korytarzu.

Zalety i wady wykuszy

Wykusz to takie rozwiązanie architektoniczne, które niesie ze sobą wiele zalet. Do jednych z podstawowych można zaliczyć to, że wpływa na znacznie lepsze (niż okna tradycyjne) doświetlenie pomieszczenia, a konstrukcja z dużymi przeszkleniami (np. od samej podłogi czy w prostokącie), optycznie powiększa wnętrze.

Co więcej w pomieszczeniu z wykuszem światło pada nie tylko typowo – z kierunku prostopadłego do elewacji, ale także równolegle do niej. Takie doświetlenie dodaje wnętrzu uroku, a dodatkowo przedłuża czas penetracji wnętrza słonecznymi promieniami. Poprawia to komfort życia mieszkańców, będzie też sprzyjać energooszczędności (bo w miesiącach letnich sztucznego światła nie trzeba będzie włączać wcześnie rano i do późnych godzin wieczornych).

Kolejną zaletą jest to, że dzięki wykuszowi zwiększa się powierzchnia użytkowa pomieszczenia. Do tego jego forma nadaje wnętrzu domu szczególny charakter, a zarazem bardzo wyraźnie wzbogaca bryłę domu i urozmaica konstrukcję budynku od zewnątrz. Staje się on po prostu ciekawszy.

Wykusz można włączyć zarówno w tradycyjną, jak i nowoczesną stylistykę.

Jeszcze inną zaletą jest to, że wykusz można zaprojektować na różne sposoby, zaczynając od jego kształtu, przez wielkość aż po sposób oszklenia. Dzięki temu można go też różnorodnie zaaranżować i wiele zyskają przylegające do niego pomieszczenia. Wszystko zależeć będzie od konkretnych potrzeb i preferencji inwestora. Taka dodatkowa przestrzeń może stać się np. miejscem na stół z jadalni, dzięki czemu mebel nie będzie zabierał powierzchni salonu.

Wykusz może stać się także wygodnym miejscem relaksu albo kącikiem do czytania. Może być też miejscem wyeksponowania roślin czy cennych przedmiotów. Zastosowanie wykuszu pozwala na ciekawe zaaranżowanie wnętrza, a zarazem doskonale wyznacza jego przeznaczenie czy specjalną funkcję.

Zastanawiając się nad dodaniem do projektu swojego domu konstrukcji architektonicznej jaką jest wykusz, która znacznie zmienia wygląd i funkcjonalność budynku, trzeba też poznać oczywiście jego wady. Tylko wtedy decyzja zostanie bowiem podjęta naprawdę świadomie.

Mimo wielu korzyści jakie niesie ze sobą stworzenie wykuszu, trzeba mieć na uwadze to, że może on wiązać się także z pewnymi minusami.

Po pierwsze, “wyłamując się” z prostej bryły budynku podnosi koszt budowy domu (budowa budynku o kształcie prostopadłościanu będzie tańsza od budynku analogicznego, ale wykonanego z wykuszem). Przedłuża się też czas jego wykonania i prace związane są z potrzebą znalezienia doświadczonych fachowców (już na początku inwestor musi więc poświęcić sporo czasu na znalezienie jak najlepszego dewelopera lub wykonawcy).

Wykusz wymaga również większego nakładu pracy i opłat za nią (z racji skomplikowanej formy architektonicznej) oraz zakupu dodatkowych materiałów budowlanych do jego wybudowania, a także docieplenia ścian i wykończenia wnętrza.

Wydatkiem staną się również dodatkowe, często nietypowe okna i nadproża. Wykusz może być także problematyczny, ponieważ jego budowa może wiązać się z popełnieniem błędów wykonawczych. Mogą być to błędy przy konstrukcji płyt wykusza, przy osadzaniu okien czy wykonaniu zadaszenia.

Co więcej, z racji tego że wykusz zwiększa obrys budynku (a więc szerokość domu), może być kłopotem na niedużych, wąskich działkach, gdzie należy uważać aby utrzymać wymaganą przez przepisy odległość od sąsiednich budynków.

Dawniej domy z wykuszem generowały również problemy z równomiernym ogrzaniem budynku, podwyższały koszty eksploatacji budynku. Jednak obecny rozwój przemysłu budowlanego, dobra izolacja termiczna i nowoczesne okna niemal całkowicie zminimalizowały tę przeszkodę.

Dodatkowe i silne doświetlenie jakie zapewnia wykusz łączy się jednak z pewną niedogodnością. Pomieszczenie z wykuszem będzie się szybciej nagrzewało, szczególnie jeśli wykusz będzie przeszklony w bardzo dużym stopniu. Rozwiązaniem będzie wybranie na wykusz odpowiedniej strony budynku pamiętając, że jest to forma architektoniczna wystająca przed lico budynku, a więc skierowana będzie na trzy z czterech stron świata. Inną opcją jest instalacja domowej klimatyzacji.

Jak więc widać, wykusz jest bardzo atrakcyjną formą architektoniczną i jego budowa niesie ze sobą wiele korzyści. Pojawić się też mogą jednak pewne niedogodności. Dlatego decyzja o stworzeniu wykuszu musi być dokładnie przemyślana wraz z rozważeniem wszystkich jego plusów i minusów. Jedno jest pewne, wybudowanie wykuszu pozwoli cieszyć się ciekawą bryłą budynku oraz niebanalną aranżacją wnętrza.

Jak zaaranżować wykusz w salonie i jadalni?

Wykusz w domu jednorodzinnym – w przeciwieństwie na przykład do tarasu – jest formą architektoniczną, która wystaje poza lico budynku ale jest całkowicie zabudowany i stanowi z budynkiem jedną całość, wpisując się w pomieszczenie do którego przylega.

W związku z tym nie dość, że urozmaica wygląd budynku – zarówno od wewnątrz jak i od zewnątrz, to daje jeszcze naprawdę szerokie możliwości aranżacyjne. Wykusz bardzo chętnie projektuje się tak, by przylegał do salonu albo tej części domu, w której spożywa się posiłki, niezależnie od tego, czy jest on “zawieszony” na piętrze czy na wysokim parterze.

W salonie wykusz fizycznie i optycznie zwiększa jego metraż, dzięki czemu łatwiej jest rozplanować rozmieszczenie mebli (razem z tymi dodatkowymi) oraz pozostałego wyposażenia pomieszczenia.

Co więcej, oprócz funkcjonalności, wykusz kojarzy się także z luksusem, dzięki czemu daje naprawdę ciekawe możliwości urządzenia mieszkania – również nieco bardziej wystawne (jako domowa galeria czy ogród zimowy).

Wykusz można zaaranżować na różne sposoby. Bardzo często planuje się w nim nieco inną strefę mieszkalną niż w reszcie pomieszczenia tworząc w nim: mini-gabinet, kącik do czytania, kącik relaksacyjny, czy też miejsce ekspozycji ważnych przedmiotów. Można też zaplanować tam niewielki mebel – na przykład drewniany regalik, na którym ustawi się rośliny doniczkowe.

Ciekawe pomysły mogą pojawić się także jeśli chodzi o okna. Duże przeszklenia, które spowodują, że niejednokrotnie pomieszczenie nie będzie wymagało dodatkowego oświetlenia aż do zachodu słońca, mogą pozostać puste (oprawione np. w ozdobną ramę sztukateryjną), ale dla wygody można je też przysłonić. W zależności od stylu pomieszczenia mogą do tego posłużyć różne elementy.

W salonach klasycznych będą to na pewno eleganckie firany albo zasłony, które mogą mieć różnorodny styl, wzory i kolory. Postawić można na materiały delikatne, tworzące subtelną ozdobę albo bardzo wyraziste. Ciekawe może być też samo ich zawieszenie: tylko po dwóch stronach wykuszu lub na przykład pomiędzy każdym z okien. Można je też podpiąć na boki.

Oprócz dekoracyjnych tkanin okiennych, coraz popularniejsze stają się jednak także rolety (w różnych modelach: rolety klasyczne, rzymskie, rolety dzień-noc, plisy) albo żaluzje drewniane lamelowe. Są one bardzo wygodne, ponieważ nie wymagają wiercenia i montażu karniszy. Montaż rolet jest łatwy i zazwyczaj bezinwazyjny.

W salonie wykusz może stworzyć oddzielną strefę, może być też jednak przedłużeniem podstawowego wystroju i po prostu szansą na dodatkowy metraż. Można w nim wtedy umieścić kanapę sprawiając, ze całość będzie wyglądać naprawdę przytulnie. Najlepiej prezentować się będzie kształt kanapy odpowiadający kształtowi wykuszu.

Do wnęki kwadratowej wkomponuje się klasyczna sofa z prostymi liniami. Natomiast taka z wygiętym oparciem będzie pasować do owalnego okna wykuszowego. Kiedy wykusz nie jest na tyle duży albo ustawny żeby postawić w nim kanapę, rozwiązaniem staje się zaaranżowanie go w siedzisko. W tym celu wybiera się szeroki, niski parapet, a na nim układa miękkie poduchy. Planując aranżację wykuszu w salonie, wagę przyłożyć trzeba także do kolorystyki. Są tutaj dwie podstawowe opcje:

1. Całe pomieszczenie i ściany wykuszu można pomalować na ten sam odcień.
2. Wykusz można zaakcentować inną lub mocniejszą barwą – tak by skupiał na sobie uwagę.

Pierwsza opcja będzie doskonała dla osób, których celem jest to żeby okno wykuszowe nieznacznie wyłaniało się z przestrzeni, a za to maksymalnie doświetlało wnętrze. Jednakowa kolorystyka farb użytych do wszystkich części pomieszczenia sprawi, że wykusz będzie jego integralnym, równorzędnym elementem.

Natomiast w sytuacji gdzie wykusz ma pełnić rolę nadrzędną i chce się zaakcentować indywidualne podejście do tego nietypowego elementu konstrukcji, warto wybrać inną niż do pozostałych ścian farbę.

Najczęściej jest to farba o barwie ciemniejszej (o kilka odcieni) albo bardziej intensywnej. Można też oprzeć się tutaj na bazowaniu na odcieniach do siebie zbliżonych, ale należących do różnych rodzin kolorystycznych. Pojawić się może jednak opcja jeszcze bardziej odważna, to znaczy zestawienie ze sobą kolorów kontrastowych albo przynajmniej silnie się od siebie różniących. Znaleźć ją można w salonach najbardziej nowoczesnych, gdzie stawia się na silne przeciwieństwa. Jasne ściany salonu i bardzo intensywna kolorystyka wykuszu wpłyną oczywiście na optyczny odbiór wnętrza – wnęka stanie się jego centralnym punktem.

Bardzo chętnie wykorzystywanym pomysłem (ze względu na jego liczne zalety) jest stworzenie w wykuszu jadalni. Będzie to miejsce pełne światła dziennego. Wykusz umieszczony przy salonie, ale też przy kuchni powiększa przestrzeń i staje się idealnym miejscem na ustawienie tam stołu z kompletem krzeseł.

Oczywiście najważniejsze będzie tutaj dostosowanie wymiarów i kształtu stołu do wymiarów wnęki wykuszu. Niewielka może zostać miejscem dla stołu okrągłego, a wnęka o dużych wymiarach, z prostymi liniami stanie się miejscem dla stołu z blatem w kształcie prostokąta. Taka przestrzeń zostanie wyodrębniona jeszcze bardziej, gdy nad stołem umieści się wiszącą lampę, a całości nada się nieco inną kolorystykę niż pozostałej części wnętrza.

Dzięki wykuszowi przestrzeń jadalni stanie się naprawdę wyjątkowa i ładnie oddzielona od pozostałej części domu. Jadalnia może być też oczywiście spójna z kuchnią czy salonem, przywodząc na myśl czasy dawnej, wręcz pałacowej elegancji. Dobrze jest wtedy urządzić ją w stylu retro albo glamour.

W wykuszu z jadalnią również mogą (lecz nie muszą) znaleźć się zasłony czy firany. Wiele będzie zależeć od rodzaju wybranych okien i stylistyki stołu i krzeseł. Tkaniny będą pasować do stołów drewnianych, z masywnymi krzesłami. Natomiast stoły nowoczesne, metalowe czy szklane lepiej prezentować się będą z oknami pustymi lub osłoniętymi roletami. W wykuszu o naprawdę niewielkich rozmiarach, czy w kształcie wieloboku, ustawić można mały stolik – stwarzając miejsce na wypicie kawy czy herbaty.

Wyjątkowa aranżacja wykusza jest na pewno warta wysiłku. Dzięki stylowo urządzonej przestrzeni przy wykuszowym oknie, salon czy jadalnia staną się przytulniejsze dla domowników, a zarazem będą przyciągać wzrok wszystkich gości. Dobrym pomysłem będzie stworzenie z wykuszu naturalnego centrum wystroju pomieszczenia.

Jak wykonać wykusz aby uniknąć mostków termicznych?

Tworząc wykusz największą uwagę trzeba poświęcić odpowiedniej izolacji. Kluczowe będzie tutaj dokładne ocieplenie i wybór właściwych okien.

Warto wiedzieć, że miejsce łączenia ścian (nie tylko w wykuszu) jest geometrycznym mostkiem termicznym, ponieważ powierzchnia napływu ciepła (od wewnątrz) jest niewielka, a odpływu (od zewnątrz) rozległa. Powoduje to ucieczkę większej ilości ciepła niż przez pozostałą część ściany (także dlatego, że jest to konstrukcja bardzo wysunięta poza bryłę budynku).

W wykuszu na bazie wielokąta każdy narożnik jest też miejscem wymuszającym przerwanie ciągłości izolacji. Dlatego tak ważne jest, by takie miejsca “styków” doszczelnić pianką poliuretanową.

Na prawidłowe ocieplenie złoży się także prawidłowa grubość oraz jakość materiału izolacyjnego, a także jego poprawne i szczelne ułożenie na stropach. W przeciwnym razie ogrzanie pomieszczenia z wykuszem będzie trudne i bardziej kosztowne.

Na szczęście rozwój technologii ocieplania budynków pozwala temu zapobiec. Przy termoizolacji i hydroizolacji zastosować można rozwiązania systemowe, które opierają się na użyciu siedmiu warstw różnych materiałów.

• warstwa hydroizolacji z papy podkładowej (bezpośrednio na stropie),
• płyty styropianowe o grubości zapewniającej właściwą ochronę cieplną,
• następna warstwa papy albo folii,
• kilkucentymetrowa wylewka betonowa,
• impregnat zabezpieczający przed zawilgoceniem betonu, np. “folia w płynie“,
• warstwa wierzchnia (np. klejona płytka gresowa kiedy nad wykuszem pojawi się taras),
• fuga zewnętrzna.

Aby wyeliminować mostki cieplne nad wykuszem, płyty izolacji termicznej należy ułożyć w dwóch warstwach tak, by ich styki się nie pokrywały. Jeśli zaś chodzi o płyty z profilowanymi brzegami, to nie tworzą one zimnych szczelin i można je ułożyć w jednej warstwie.

Z racji tego, że przód wykuszu daje niewiele miejsca na jego skuteczne ocieplenie (są tam słupki między którymi znajduje się przeszklenie), niezwykle istotną rolę odgrywają okna. Ich współczesna jakość sprawia, że można je zgrupować w jednym miejscu bez ryzyka znacznych strat ciepła i przeciągów. Jednak ponieważ będą one duże, muszą mieć odpowiednią izolacyjność termiczną.

Podczas zakupu okien należy zwrócić uwagę na współczynnik U całego okna, a nie tylko szyby albo jego ramy. Do ograniczenia strat ciepła w tym miejscu budynku przyczynią się okna z najniższym współczynnikiem przenikania ciepła U, oraz tak zwany ciepły montaż okien.

Postawić można także na tzw. szyby niskoemisyjne, które zmniejszają ubytek ciepła z wnętrza budynku. Kolejną ciekawą opcją, szczególnie dla okien wykuszu znajdującego się od strony południowej, są szyby przeciwsłoneczne. To szyby ze szkłem

• absorbcyjnym (antisol) – wytwarzane ze szkła typu float barwionego w masie na niebiesko, zielono, szaro lub brązowo; sprawia to, że pochłaniają część promieniowania słonecznego, dzięki czemu chronią wnętrza przed przegrzaniem,
• refleksyjnym (reflex lub stopsol) – również mają szkło typu float barwione w masie, ale jest ono dodatkowo pokryte warstwą tlenków metali albo metali szlachetnych; takie rozwiązania powoduje, że szyby przepuszczają światło, a zarazem odbijają promieniowanie podczerwone; zabezpiecza to pomieszczenia przed nagrzaniem w trakcie lata, a zimą ogranicza wypromieniowanie ciepła z wnętrza domu.

Oprócz montażu termoizolacyjnych okien, można także rozważyć montaż zewnętrznych rolet, które staną się dodatkowym zabezpieczeniem przed ubytkiem ciepła. Jest to korzystne szczególnie przy dużych przeszkleniach.