Niwelacja terenu: kiedy, jak poziomować działkę [krok po kroku]

Zakup działki budowlanej to marzenie niejednej osoby – często to żmudny i skomplikowany proces, który może trwać wiele lat. Już samo znalezienie odpowiedniego zielonego terenu wymaga nie lada zaangażowania i nierzadko wybiera się tę, która jest dostępna. Nieraz, by móc postawić na niej altankę, czy przeprowadzić budowę domu trzeba najpierw przeprowadzić niwelację terenu działki. Na czym polega niwelacja działki i czego konkretnie dotyczy niwelowanie terenu przed rozpoczęciem właściwych prac budowlanych?

Na czym polega niwelacja terenu?

W księdze wieczystej jest już wpisana działka, a dopięcie wszelkich formalności z kupnem projektu domu jest już tylko kwestią godzin? Może się jednak okazać, że postawienie domu według zakupionego projektu, czy każdego innego nie jest takie proste. Szczególnie gdy teren działki jest nierówny – co kilka metrów wyczuwa się i widzi spadek poziomu, kiedy indziej znów pagórki, czy rowy i jest konieczność wyrównania terenu.

By móc postawić jakikolwiek obiekt na działce budowlanej i mieć pewność, że będzie w pełni funkcjonalny, użyteczny, trwały i praktyczny, grunt pod nim i wokół niego powinien być równy. Niwelacja terenu działki to zakres działań, jakie mają na celu wyrównanie terenu działki. Niwelowanie terenu przeprowadza się po to, aby na każdym metrze kwadratowym uzyskać równą płaszczyznę – nie tylko poziomo, ale również pod względem wysokości, na jaką sięga grunt. Mówiąc krótko, dzięki takim robotom budowlanym udaje się odpowiednio przygotować teren pod zabudowę.

Wybierając określone maszyny budowlane, a także zatrudniając fachowców, którzy wiedzą, jak wykonać niwelowanie terenu, można skutecznie przeobrazić teren działki. Po takich pracach nie ma na nim żadnych pagórków, dołów, czy innych nierówności. W wyniku wyrównania terenu można również pozbyć się z ziemi wszelkich tych elementów, które mogą utrudniać właściwe prace budowlane, czyli stawianie fundamentów itp.

Niwelacja terenu – jaka jest definicja?

Mogłoby się wydawać, że powyższe wyjaśnienie jest już wystarczające, czym jest niwelacja terenu działki. Jednak definicja może wyglądać zupełnie inaczej – geodeta spojrzy na niwelację terenu zupełnie inaczej. Dla tego fachowca niwelacja terenu działki oznacza wymierzenie gruntu, by zorientować się, jakie są różnice wysokości na danym terenie.

Natomiast osoba na budowie spojrzy na niwelację terenu, jak na czynność, czyli na pracę polegającą na odpowiednim wyrównaniu podłoża, by można było zacząć stawiać na nim odpowiednie obiekty.

Niwelacja terenu to nie tylko usuwanie nadmiaru gruntu

Poprzez niwelację terenu nierzadko rozumie się usunięcie niepotrzebnej ziemi. W praktyce jednak często zdarza się, że aby wyrównać teren działki budowlanej, należy dostarczyć dodatkową ziemię.

Tak jest zwłaszcza wtedy, gdy nierówność działki polega na tym, że ma ona duży spadek na całej powierzchni lub na większym jej fragmencie. W takiej sytuacji nie można zwykle zebrać ziemi z poziomu, gdzie jest jej więcej i przenieść tam, gdzie jej brakuje.

Działka powinna mieć określoną wysokość, szczególnie jeśli nieruchomość ta znajduje się blisko rzeki, czy innych otwartych zbiorników wodnych, aby nie ulegać podtopieniom. Za każdym razem, gdy pojawią się opady, jest więcej niż pewne, że działka znajdzie się pod wodą. Kolejne podtopienia będą coraz bardziej niszczyć wybudowany na niej dom.

Skąd wiadomo, jaka niwelacja terenu jest potrzebna?

By wiedzieć, czy dowieźć ziemię, czy ją usunąć, by wyrównać teren działki budowlanej, trzeba wykonać odpowiednie pomiary.

Dzięki nim wiadomo, jakie są różnice na poszczególnych wysokościach i czy do podstawowych prac związanych z niwelacją trzeba będzie załadowywać ziemię, czy ją przywieźć i rozładować.

Kiedy przeprowadza się niwelację działki?

By odpowiedzieć na pytanie, kiedy wykonać niwelację działki, trzeba wziąć pod uwagę to, czy jest to działka rekreacyjna, budowlana, czy może teren, na którym postawi się lub wykona jakiś obiekt miejski. Jeżeli chodzi o działkę, na której ma stanąć dom jednorodzinny, to wszelkie prace związane z wyrównaniem terenu przeprowadza się na samym początku, czyli wtedy, gdy działka nie jest jeszcze ani ogrodzona, ani nie ma do niej podciągniętych mediów. Należy też pamiętać o tym, że nie każda działka, którą się kupuje, to teren w postaci gołej ziemi, na której nic nie rośnie.

Jeżeli znajdują się na niej różnego rodzaju drzewa, krzewy, czy nawet wysoka trawa, trzeba najpierw zadbać o to, by przenieść te rośliny w inne miejsce. Nieraz niwelowanie terenu bywa trudne, gdy na przykład ziemia jest wyjątkowo zbita lub gdy znajdują się w niej liczne kamienie. W każdym z takich przypadków niwelacja terenu działki składa się z kilku etapów, a prace niwelacji terenu rozpoczynają się od usuwania wszystkich tych elementów, które uniemożliwiają wprowadzenie właściwego sprzętu, który wypoziomuje teren działki.

Niezależnie od przeznaczenia działki, niwelacja terenu na każdej parceli wygląda podobnie. Różnica może polegać na tym, jak ten teren powinien być wyrównany i do jakiej wysokości. Inaczej będzie wyglądać plantowanie terenu na działce, która ma zmienić się w parking, inaczej niwelowanie terenu na terenie, gdzie ma powstać plac zabaw dla dzieci, a jeszcze inaczej tam, gdzie należy przeprowadzić niwelację terenu w celu poprawy walorów wizualnych działki pod zieloną przestrzeń typu przydomowy ogród lub park.

Czy są potrzebne pomiary, by wyrównać teren?

Oczywiście należy pamiętać, że aby móc przeprowadzić w ogóle niwelację terenu, trzeba wiedzieć, jakie są spadki i jakie są wzniesienia lub innego rodzaju nierówności. Nie można zatem rozpocząć prac polegających na niwelacji terenu bez wykonania odpowiednich pomiarów. W dodatku analiza ta nie może ograniczać się jedynie do samej działki, na której znajdują się niepotrzebne spadki lub wzniesienia.

Należy również uwzględnić przestrzeń okalającą zakupiony grunt, by działka tworzyła z nią spójną całość albo żeby nierówności na sąsiednim gruncie nie miały większego wpływu na grunt, który chciałoby się poddać niwelacji terenu działki.

Przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac budowlanych, przy użyciu ciężkich nieraz maszyn, trzeba najpierw zatrudnić geodetę, który zbierze odpowiednie dane. Na ich podstawie dopiero wiadomo, jakie prace trzeba wykonać, by wyrównać grunt do określonego poziomu.

Formalności, które trzeba załatwić przed poziomowaniem działki

Nie można rozpocząć poziomowania działki przed dopełnieniem niezbędnych formalności. Warto zorientować się wcześniej, jakie dokumenty są potrzebne, by można było bez wątpliwości przystąpić do niwelacji terenu. Nieraz ich zgromadzenie może zająć czas, szczególnie osobie, która chciałaby samodzielnie zająć się wszystkimi pracami na działce, w tym postawieniem domu.

Niwelacja terenu działki a przepisy budowlane

Jak można się przekonać, wyrównywanie terenu nie jest uwzględnione w przepisach prawa budowlanego. Niemniej w ramach prac przygotowawczych jest wzmianka o podnoszeniu gruntu, dlatego też nie da się zinterpretować kodeksu tak, by nie trzeba było dopełniać formalności związanych z uzyskaniem zezwolenia na budowę domu.

Czy pozwolenie na budowę jest wymagane?

Pozwolenie na budowę nie zawsze jest potrzebne. Szczególnie wtedy, gdy taki obiekt miałby nie przekraczać określonego metrażu, czy nie być bezpośrednio związany z gruntem. Często jednak nie bierze się pod uwagę dodatkowych prac, jakie trzeba wykonać, w tym poprzedzających stawianie budynku.

Jedną z nich jest właśnie wyrównanie terenu, a jak można wyczytać z polskiego prawa budowlanego, by móc wykonać prace przygotowawcze, pozwolenie budowlane jest wymagane. Jak można samodzielnie wywnioskować, niwelacja terenu działki zdecydowanie wpisuje się w pojęcie prac przygotowawczych.

Jeżeli okaże się, że ktoś chciałby możliwie jak najszybciej przystąpić do poziomowania gruntu, może również rozważyć inny wariant, niż otrzymanie pozwolenia na budowę. Mianowicie jako alternatywę można uznać zgłoszenie konieczności wykonania prac przygotowawczych odpowiedniemu organowi, by było to tak samo akceptowane, jak otrzymanie pozwolenia na budowę domu.

Brak pozwolenia na budowę to samowola budowlana

Należy liczyć się z tym, że lepiej wykonać jedną z powyższych czynności, niż po cichu przeprowadzić niwelację działki. Dlaczego? Ponieważ nadzór budowlany może potraktować wyrównanie terenu na własną rękę bez pozwolenia na budowę jako samowolę budowlaną. Gdy już tak się stanie, trzeba się liczyć m.in. z otrzymaniem kary grzywny, czy nakazem wyburzenia postawionego nielegalnie domu.

Jak uzyskać pozwolenie na budowę?

Jeżeli ktoś chciałby otrzymać zgodę na możliwość rozpoczęcia jakichkolwiek prac budowlanych na działce, na której teren jest nierówny, z rozpoczęciem prac budowlanych trzeba odczekać pewien czas. Dokładnie 21 dni od momentu, gdy zgłosi się chęć rozpoczęcia prac na działce budowlanej.

Nawet jeśli po tym okresie nie otrzyma się zgody na piśmie, można założyć, że odpowiedni organ wyraża ją i przystępuje się do wyrównania terenu. Jeżeli natomiast otrzyma się odpowiedź odmowną, wtedy automatycznie oznacza to, że być może trzeba spełnić dodatkowe wymogi do uzyskania pozwolenia na budowę.

Niwelacja terenu – kiedy pozwolenie na budowę nie jest potrzebne?

Nie zawsze pozwolenie na budowę przy niwelacji terenu jest potrzebne, kiedy należy przeprowadzić niwelację terenu. Można bez obaw zacząć wyrównywać dany teren, jeśli nie ma się w planach prac typowo budowlanych, czyli takich prac, w wyniku których powstanie na działce budowlanej dom, czy inny obiekt połączony z gruntem. Jeżeli ma to być po prostu zielony teren, na którym będą na przykład rosły drzewa i krzewy, wtedy poziomowanie gruntu nie wymaga zezwolenia na budowę.

Co grozi za nielegalną niwelację terenu pod budowę?

Właściwy urząd może uznać prace budowlane na działce, jako samowolę budowlaną. O tym, jakie są kary, które organ nakłada na osobę podejmujących się prac na danym terenie działki o charakterze budowlanym bez wymaganego zezwolenia, można dowiedzieć się z przepisów prawa budowlanego.

Kary bywają surowe, ponieważ nie ograniczają się wyłącznie do grzywny. Urząd może nakazać wyburzenie postawionego domu, czy innego obiektu, jaki znajdzie się na działce, gdzie wykonano prace budowlane bez zezwolenia.

Trzeba też pamiętać o tym, że kary nakłada się również wtedy, gdy do niwelacji terenu podchodzi się w sposób niewłaściwy. Standardem jest grzywna finansowa – trzeba się liczyć z tym, że za samowolną budowę urząd karze bardzo surowo – kary finansowe są zwykle wysokie. Dlatego też, by oszczędzić sobie kłopotów finansowych, czy prawnych, lepiej przed rozpoczęciem niwelacji terenu nie zapominać o dopełnieniu wszystkich formalności.

Ile kosztuje niwelacja terenu?

Niestety nie można podać dokładnych kosztów niwelacji działki. Za każdym razem należy podejść indywidualnie do kwestii niwelacji terenu, ponieważ każda działka jest inna. Jeden grunt wymaga na przykład jedynie drobnej korekty, a inny ma wiele nierówności, dlatego wyrównanie terenu może zająć więcej czasu. Taka niwelacja terenu będzie również bardziej złożoną operacją – by ją przeprowadzić, trzeba nieraz korzystać z pomocy różnych specjalistów i wynająć wiele maszyn budowlanych.

Stałym natomiast elementem tych wszystkich działań, jakie można wycenić, gdy potrzebne jest podniesienie lub wyrównanie gruntu, to pomiary geodezyjne. By je przeprowadzić, trzeba skorzystać z usług albo niezależnego geodety, albo biura geodezyjnego.

Koszt będzie tym większy, im więcej zajmie czasu niwelacja terenu. Nie można zapomnieć w kosztorysie o robociźnie – nieraz koszty związane z usługą niwelacji terenu są spore. Mogą stanowić niekiedy połowę wszystkich wydatków dotyczących niwelacji terenu. Koszty będą tym wyższe, im bardziej trzeba podnieść teren i im wyrównanie terenu jest bardziej czasochłonne i skomplikowane, patrząc od strony osób, które będą się tym zajmować.

Jak obniżyć koszty niwelacji terenu?

Jeśli po zestawieniu wszystkich kosztów ogólna kwota będzie zbyt wysoka na czyjś budżet, zawsze można spróbować obniżyć niektóre wydatki na przeprowadzenie niwelacji terenu działki. Trzeba zadbać o dobrą organizację i koordynację wszystkich prac na działce, żeby można było wyrównać lub podnieść teren w krótkim czasie.

Należy przeprowadzić niwelację terenu starannie, gdyż od tych prac budowlanych zależeć będzie stabilność konstrukcji, jakie będą się wznosić na tym gruncie. W efekcie bezpieczeństwo ludzi i innych żywych stworzeń, które będą użytkować przestrzeń dostępną w budynku i wokół niego.

Niwelacja terenu krok po kroku

By wypoziomować działkę w sposób niebudzący zastrzeżeń, należy postępować zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami. Poszczególne działania trzeba też wykonać w odpowiedniej kolejności, by niwelacja gruntu mogła zakończyć się pełnym sukcesem, a także by prace te nie przekroczyły budżetu, jaki udało się ustalić według sporządzonego wcześniej kosztorysu.

Pomiary gruntu

Zanim przejdzie się do faktycznych prac związanych z ingerencją w ziemię, którą trzeba wyrównać, należy zacząć od wykonania precyzyjnych pomiarów. W tym celu należy skorzystać z profesjonalnego narzędzia geodezyjnego, czyli z niwelatora. Za jego pomocą udaje się ustalić, jak ukształtowana jest powierzchnia działki. Niemniej, by mieć jakieś wyobrażenie o tym, jak to wygląda w szerszym aspekcie, trzeba nanieść te dane na szkic gruntu. Trzeba w przybliżeniu oddać na nim jej kształt, a także nanieść punkty, w których znajdują się nierówności (nie tylko spadki, ale również pagórki, zalegającą ziemię, rowy, dziury, czy nory). Gdy taki rysunek jest już gotowy, można zwizualizować to, co jest na szkicu.

Profilowanie działki

Następnie przystępuje się do profilowania działki, które wykonuje się przy pomocy tak prostych przyborów, jak: sznurek, poziomy profil, pręty i grabie. By dobrze wyprofilować teren, trzeba przymocować sznurek między prętami. W ten sposób udaje się wyznaczyć poszczególne fragmenty gruntu, które odnoszą się do elementów, jakie są już obecne na działce budowlanej (na przykład ogrodzenie lub ścieżka). Te pasy ziemi wyznacza się w taki sposób, że zamyka się je dwoma równoległymi liniami – odległość między nimi nie powinna przekraczać dwóch metrów. Oznacza to, że każdy taki pas na działce budowlanej ma właśnie maksymalnie dwa metry szerokości. To właśnie według tych pasów poziomuje się pozostały teren. Prawidłowo wykonane profilowanie terenu ma miejsce wtedy, gdy sznurek rozciąga się równolegle do podłoża (powierzchni ziemi). Mówiąc prościej, sznurek i ziemia będą tworzyć razem jedną i tę samą płaszczyznę.

Usunięcie wierzchniej warstwy (humusu)

Wyrównanie działki należy zacząć od pozbycia się z gruntu humus. Należy wyrównanie terenu wykonać starannie, ponieważ jest to gleba, w której znajdują się wartościowe elementy, dzięki którym rośliny mają zapewniony łatwiejszy wzrost. Trzeba w związku z tym pamiętać, żeby podzielić tę warstwę na możliwie jak największe połacie, które bez problemu uda się przetransportować w inne miejsce. Jeżeli na działce na której prowadzi się niwelowanie terenu planuje się posadzić różnego rodzaju kwiaty, krzewy, czy drzewa, taką glebę można powtórnie połączyć z wyrównanym gruntem. W ten sposób ma się już gotową darń, nieraz nawet dobrej jakości trawnik. Przede wszystkim jednak można cieszyć się tym, że gleba jest bogata w składniki, które przyspieszą wzrost roślin. Jeżeli chodzi o rodzaj maszyn, dzięki którym można precyzyjnie usunąć wierzchnią warstwę ziemi, to idealnie nadają się do takich prac koparko-ładowarki, spycharki, a także koparki bez funkcji ładowania. Wybór konkretnego sprzętu jest uzależniony głównie od tego, jak usytuowana jest działka, a także od jej powierzchni.

Wyrównanie gruntu

Mając już usunięty humus, przeprowadzone pomiary w sposób teoretyczny i praktyczny, można przystąpić do faktycznego wyrównania terenu. Należy zastosować się na tym etapie do tych wszystkich danych, jakie udało się zebrać, by uzyskać odpowiedni poziom działki na każdym jej fragmencie. Zanim jednak uruchomi się odpowiednie maszyny, trzeba jeszcze sprawdzić, czy na działce budowlanej nie ma jakiś niepotrzebnych przedmiotów bądź konstrukcji, które mogłyby utrudniać te prace. Te, które można zaliczyć do wyjątkowo problematycznych, jeśli chodzi o niwelację terenu, to przede wszystkim różnego rodzaju okablowanie, gazociąg, studnia, czy kanalizacja. By nie uszkodzić tych elementów, które są na działce, trzeba wyznaczyć pasy ziemi, o czym była mowa przy wykonywaniu pomiarów. Takie rozwiązanie pozwala wyrównać teren z uwzględnieniem poziomu, na jakim te konstrukcje się znajdują.

Niwelacja działki pod budowę domu

Jeżeli na działce, którą trzeba wypoziomować, chcemy prowadzić budowę budynku, należy w pierwszej kolejności pozbyć się darni i żyznej gleby, a następnie wszelkich nadwyżek oraz deficytów gruntu. Chcąc odpowiednio przygotować teren pod budowę domu, nie można zapomnieć o tym, że ziemia nie powinna być sypka.

Gdy grunt się obsuwa, wtedy wyrównanie działki pod budowę domu staje się o wiele bardziej kłopotliwe i skomplikowane. Podobnie wyrównanie terenu może stwarzać kłopot, gdy należy na takiej nieruchomości oznaczyć rowy melioracyjne. Będąc właścicielem działki, trzeba mieć świadomość, że to właśnie na osobie, do której taka nieruchomość należy, ciąży odpowiedzialność, by zadbać o odpowiednie stosunki wodne.

Plantowanie terenu pod trawnik

Ziemia jest nierówna i ma na niej docelowo być tylko trawnik? Wtedy trzeba skorzystać z odpowiedniego urządzenia, które będzie wyposażone w różne końcówki. Powinno mieć takie elementy jak:

• krata (do wyrównania gruntu),
• łyżkę (żeby przetransportować niepotrzebną ziemię),
• glebogryzarkę separacyjną (żeby zruszyć glebę, co pozwala ją przygotować pod posianie trawnika).

Prace postępują zgodnie z kolejnością, w jakiej te końcówki zostały tutaj wymienione. Po tych pracach przystępuje się natomiast to finalnego wyrównania terenu, a także do jej odpowiedniego wyprofilowania.

Niwelacja działki pod budowę basenu

Na ogół niwelacja działki, na której ma pojawić się docelowo murowany basen, nie należy do zbyt czasochłonnych i skomplikowanych prac. Najczęściej wystarczy po prostu usunąć humus, a następnie wypoziomować grunt do odpowiedniego poziomu. Takie przygotowanie terenu zwykle w zupełności wystarczy, by można było przystąpić do prac związanych z budową basenu.

Inaczej to wygląda wtedy, gdy w ziemi jest glina, a także, jeśli jest to działka z dużym spadkiem. Wtedy powyższe prace nie wystarczą, by taka działka nadawała się na budowę basenu. Poza zdjęciem wierzchniej warstwy należy jeszcze wyznaczyć odpowiednią powierzchnię, którą docelowo będzie zajmować basen. W tym celu warto posłużyć się, chociażby suchym betonem – należy go położyć na działkę tak, by wyznaczyć tylko zarys linii zewnętrznych basenu.

W dalszym etapie trzeba wyrównać działkę, a później położyć na niej geowłókninę. Na koniec poziomuje się teren i zagęszcza ziemię przy pomocy zagęszczarki. Na każdym etapie tych pracy warto korzystać z poziomicy, gdyż dzięki niej zawsze wiadomo, że udaje się osiągnąć odpowiedni poziom gruntu na całej jego powierzchni.

Niwelacja terenu pod taras

1. Zanim przystąpi się do typowych prac związanych z niwelacją działki, które są właściwe na przykład, gdy planuje się postawić dom, trzeba wyznaczyć obszar, gdzie postawi się taras. W tym celu należy dokładnie oddać na gruncie kształt, jaki docelowo ma mieć ta zadaszona przestrzeń poza budynkiem.
2. W dalszej kolejności potrzebna jest podbudowa pod taras. By ją wykonać, należy najpierw pozbyć się wierzchniej warstwy (gruntu rodzimego), która powinna mieć mniej więcej grubość 20 cm. Potem tę powierzchnię należy wyrównać, a następnie utworzyć odpowiedni spadek, który powinien wynosić od pół do 3 cm na każdy metr, licząc od ścian domu do przestrzeni wychodzącej na zewnątrz. Spadek tworzy się za pomocą zagęszczarki, która służy w tym przypadku do zagęszczenia piasku – materiału, który idealnie nadaje się do tego, by utworzyć ten niewielki uskok.
3. Nie można zapomnieć o tym, by taras przy domu miał to niewielkie nachylenie. Spadek tarasu spełnia bowiem ważną funkcję – dzięki niemu w razie opadów, woda nie stoi, a spływa z jego powierzchni. W ten sposób jego konstrukcja nie niszczeje wraz z upływającym czasem, a tym bardziej wraz z każdym kolejnym opadem.
4. Dla bezpieczeństwa taras warto wykończyć stabilnym obramowaniem. Natomiast, jeśli chodzi o wykop pod niego, to powinien sięgać do poszczególnych elementów konstrukcyjnych. Zanim położy się krawężniki i pustaki okalające taras, należy je umiejscowić w odpowiednim podłożu. W tym celu trzeba położyć piasek, który utwardza się za pomocą cementu.
5. Następnie należy zadbać o stabilność całego tarasu, do czego służy warstwa separacyjno-filtracyjna – w tym miejscu kładzie się geowłókninę, a na niej powierzchnię odcinającą, która nie powinna mieć mniej niż 10 cm wysokości – ją także trzeba zagęścić.
6. Wyżej z kolei znajduje się warstwa nośna – w tym miejscu układa się łamane kruszywo, którego frakcja powinna mieć maksymalnie trzydzieści 1,5 mm. Im taras ma być wyższy, tym więcej może zawierać w sobie tych warstw nośnych. Każda taka powierzchnia powinna mieć wysokość w graniach od 10 do 20 cm . Dopiero po wszystkich tych pracach można przystąpić do ułożenia ostatecznej nawierzchni tarasu.