Przewody elektryczne: rodzaje, cena, układanie [krok po kroku]

Bezpieczna i funkcjonalna instalacja elektryczna w domu

W otaczającej nas rzeczywistości większość urządzeń działa dzięki energii elektrycznej lub sygnałom telekomunikacyjnym przesyłanym kablami elektrycznymi i nie tylko. W każdym domu znajduje się instalacja elektryczna rozprowadzająca prąd do urządzeń, gniazdek i punktów oświetlenia domu. Od rodzaju oraz jakości użytych do jej budowy materiałów w dużej mierze zależy funkcjonalność sieci a także bezpieczeństwo użytkowników domu. Kable i przewody elektryczne w domu montuje się według ściśle określonych zasad, których pominięcie może mieć poważne skutki dla mieszkańców.

W świecie przewodów elektrycznych

Coraz więcej sygnałów dostarczanych jest do urządzeń w sposób bezprzewodowy. Nie dotyczy to jednak energii elektrycznej – prąd płynie w przewodach elektrycznych i zapewne tak pozostanie. Póki co trudno wyobrazić sobie bezpieczny dla człowieka przepływ prądu poza przewodami, ale w przyszłości być może problem ten zostanie rozwiązany. Do tego czasu będziemy nasze mieszkania i domy okablowywać, aby móc korzystać z prądu. Kable i przewody elektryczne w domu są schowane pod tynkiem, nie wydają dźwięków więc zazwyczaj zupełnie o nich zapominamy. Tymczasem one pracują nieustająco – prąd płynie bez przerwy. Ze względu na właściwości prądu elektrycznego ważne jest poprowadzenie go takimi przewodami, aby prąd nie wydostał się z nich w sposób niekontrolowany zagrażając zdrowiu i życiu ludzi. Ważne jest więc aby instalacje prądowe wykonane były z odpowiednich materiałów.

Optymalny dobór materiałów wiąże się z koniecznością uwzględnienia:

1. Potrzeb użytkowników (ilość mocy niezbędnej do zasilenie domu).
2. Rodzaju odbiorników prądu.
3. Warunków otoczenia (temperatura, wilgotność, promieniowanie UV).

Zbudowanie instalacji z materiałów gorszej jakości na początku funkcjonowania nie będzie stanowić problemu eksploatacyjnego. Jednak słaba jakość surowców stosunkowo szybko obniży żywotność instalacji domowej, przyczyni się do jej szybkiego starzenia się, co objawiać się będzie częstymi awariami a nawet może stać się przyczyną poważnych zdarzeń losowych typu pożar. Jak się przed tym zabezpieczyć? Do wykonania instalacji prądowej w domu należy używać wyłącznie wysokiej jakości przewodów elektrycznych pochodzących od renomowanych, uznanych na rynku producentów.

Ważna jest funkcja

Zakup kabli i przewodów determinowany jest głównie funkcją do jakiej przewody są przeznaczone. W domowej instalacji spotykamy przede wszystkim kable prądowe zasilające odbiorniki, czyli urządzenia, np. pralki, kuchenki, lodówki, ogrzewanie, telewizory itp. prąd. Ale to tylko jedna z wielu funkcji jakie pełnią kable i przewody elektryczne. Generalnie budowa przewodów związana jest z zadaniem, jakie przewód wykonuje. Inne są przewody dla linii przesyłowej, odmienne do zasilania odbiorników, jeszcze inny przekrój żyły mają przewody ochronne, tak zwane uziemiające, których zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa zarówno użytkowników jak i samej instalacji. Planując budowę domowej instalacji energii elektrycznej musimy mieć świadomość roli, jaką w przyszłości pełnić będą poszczególne elementy systemu. Jeśli sami zamierzamy położyć instalację w nowo budowanym lub remontowanym domu, to zakupów materiałów dokonajmy wówczas, gdy posiadać będziemy dokładny schemat budowy sieci. Warto z takim schematem udać się do hurtowni czy sklepu elektrycznego.

Kable i przewody elektryczne w domu

Instalację elektryczną w domu jednorodzinnym wykonuje się zazwyczaj z przewodów miedzianych. Ich przekrój zależy od obciążenia. Najczęściej spotykane są kable, których przekrój żyły ma od 1,5 mm2 do 2,5 mm2 średnicy. Przewody można prowadzić pojedynczo lub jako kable wielożyłowe. Zasilające obwody wymagają użycia trzech lub pięciu przewodów o różnym przeznaczeniu:

• Obwody jednofazowe – trzy kable: roboczy (ten w którym płynie prąd), neutralny, ochronny;
• Obwody trójfazowe – pięć kabli: trzy robocze, neutralny i ochronny.

Kolory i literki mają znaczenie

Producenci materiałów elektrycznych stosują unormowane, ujednolicone oznaczenia kolorystyczne oraz literowe i numeryczne. Podstawą jest umiejętność rozróżniania przewodów i ich funkcji na podstawie kolorów izolacji. Zapamiętanie tych trzech kolorów może uratować życie:

• Czarny, czasem brązowy – kolory przewodów roboczych; oznacza się je literą L; w przypadku kabli trójfazowych są to oznaczenia L1, L2, L3; należy pamiętać, że w instalacjach czynnych w ciemnych przewodach płynie prąd – nie wolno ich dotykać czy przecinać bez uprzedniego wyłączenia dopływu energii;
• Niebieski – barwa izolacji przewodów neutralnych; na zaciskach tych przewodów jest litera N;
• Zielono-żółty – kolor kabli ochronnych z oznaczeniem literowym PE.

Kable prądowe – materiały i parametry

Powyższa klasyfikacja i opis kabli prądowych w minimalnym tylko stopniu wyczerpują bardzo rozbudowaną systematykę znakowania przewodów prądowych. Wszystkie dostępne w handlu materiały instalacyjne powinny być oznakowane zgodnie z normami polskimi PN-EN 60445:2010P i PN-EN 60446:2010P. Ujednolicenie oznakowani to ułatwienie dla inwestorów oraz dla instalatorów.

Jak czytać oznakowania kabli?

Z oznaczeń nadrukowanych na przewodach można wyczytać mnóstwo informacji dotyczących głównie materiałów z jakich przewód elektryczny jest zrobiony. Najbardziej istotne są te dotyczące budowy żyły, czyli znajdującego się w izolacji metalowego drutu. O rodzaju żyły informuje nas pierwsza literka oznaczenia. Jest to litera duża drukowana. I tak:

• D – oznacza drut,
• L – linka,
• L g – linka giętka.

W domach mamy druty miedziane, ale miedź nie jest jedynym metalem wykorzystywanym do produkcji kabli. Jeśli więc żyła nie jest wykonana z miedzi, to przed literami D lub L będzie oznaczenie:

• A – aluminium
• F – stal.

Kolejne elementy oznakowania przewodu odnoszą się do materiału z jakiego została wykonana izolacja zewnętrzna, czyli otoczka żyły. Tu najczęściej spotykamy oznaczenia: Y, G, X, gdzie Y to tworzywo o nazwie polwinit, G – guma, X – polietylen. Następna unormowana przepisami grupa oznaczeń opisuje budowę przewodu. Do tej kategorii stosuje się małe litery:

• a – powłoka żyły wykonana z przędzy bawełnianej,
• b – izolacja odporna na wysokie temperatury,
• c – izolacja wykonana z materiału niepalnego,
• d – izolacja o zwiększonej grubości,
• n – przewód z linką nośną,
• p – przewód płaski,
• u – przewód z uzbrojeniem.

Również małymi literkami określa się przeznaczenie kabla. Najczęściej mamy do czynienia z oznaczeniami:

• t – przewód wtynkowy,
• a k – przewód akumulatorowy,
• j o – przewód jezdny okrągły,
• j p- przewód jezdny profilowy,
• w – kabel wysokiego napięcia.

Oprócz powyższych oznaczeń literowych na kablach umieszcza się informację o napięciu znamionowym. Mówiąc prosto – jest to informacja o maksymalnym napięciu jakim można obciążać ten typ kabla. Napięcie znamionowe podawane jest jako wartość napięcia skutecznego powstającego między żyłą kabla roboczego a żyłą ochronną – oznacza się je literą UO, natomiast skuteczne napięcie między dwiema żyłami fazowymi oznacza się literą U. Coraz częściej stosowane są także znakowania wynikające z przepisów unijnych. Zgodnie z dyrektywą UE LVD 73/23 EEC należy odpowiednio opisywać kable i przewody na prąd przemienny (napięcie od 50 do 1kv) oraz na prąd stały (napięcie od 75 do 1500V). Czytanie oznaczeń może być trudne dla laików. Proste opisy, np. DY (przewód elektryczny jednożyłowy z miedzi z izolacją z polwinitu) można łatwo rozszyfrowywać. Jeśli w opisie będzie przybywać literek pojawią się problemy. Na przykład DYb to przewód miedziany z izolacją z polwinitu o zwiększonej odporności na temperaturą, a DYc to już miedziany jednożyłowy kabel z otoczce z polwinitu niepalnego. Czy trzeba się tych oznakowani uczyć na pamięć? Jeśli ktoś zamierza samodzielnie budować, modernizować czy remontować instalacje elektryczne, to takie oznakowania powinien bezbłędnie interpretować. Niewtajemniczeni, którzy amatorsko czasem zajmują się pracami instalacyjnymi mogą odwołać się do wiedzy i doświadczenia sprzedawców, którzy chętnie udzielają pomocy osobom zaopatrującym się w materiały w hurtowniach elektrycznych.

Mocowanie przewodów elektrycznych

Przewody elektryczne układane w domach to najczęściej przewody płaskie, które umieszcza się płytko pod tynkiem. W większości przypadków nie ma potrzeby kucia głębokich bruzd w ścianie. Jeśli jednak wśród elementów składowych sieci pojawi się grubszy przewód elektryczny lub grupa przewodów, to konieczne jest wykucie głębokiej bruzdy, która ukryje przewód w ścianie. Do muru przewody montuje się przy pomocy zaczepów z tworzywa sztucznego, a grubsze kilkużyłowe kable przytwierdza się do ściany blaszkami z aluminium. Czasem konieczne jest zastosowanie metody ukrycia kabli w peszlu, czyli rurce z miękkiego, elastycznego tworzywa sztucznego. Układanie instalacji w peszlach wymaga kucia głębokich bruzd, jest przez to bardziej czasochłonne. Metoda jest także znacznie droższa, od układania i przytwierdzania żył bezpośrednio w ścianie bez użycia rurek. Jeśli dla inwestora koszty nie mają znaczenia warto w ten sposób kłaść instalację ze względu na wzrost poziomu bezpieczeństwa użytkowników oraz przedłużenie żywotności instalacji.

Łączenie przewodów elektrycznych

Nie da się zbudować instalacji domowej bez konieczności łączenia przewodów. Na rynku dostępne są różnego rodzaju złączki, kostki, które doskonale pełnią rolę łączników przewodów. Łączenie przy pomocy złączek jest bardzo proste. Najpierw należy odciąć odpowiedni odcinek złączki (zależy od tego, ile kabli łączymy). Kolejna czynność, to zdjęcie przy pomocy specjalnego nożyka fragmentu izolacji z żyły. Teraz czas na włożenie żyły do złączki i zaciśnięcie jej. Po przyłączeniu kabla czy kabli z drugiej strony należy szarpnięciem sprawdzić jakość łączenia. W jednym otworze złączki można umieszczać więcej niż jeden przewód elektryczny. Przy łączeniu kabli przy pomocy złączek należy zwrócić uwagę na rozmiar gniazdek w złączce – luzy na złączu są zbyt ryzykowne, najlepiej jest zmienić złączkę na taką o mniejszym przekroju. Warto także starannie zdejmować izolację z żyły – długość “gołego” metalowego elementu nie powinna być za mała, przez co łączność między kablami może być nieskuteczna, ale nie może być zbyt duża, gdyż obnażony, wystający poza złączkę fragment przewodu jest niebezpieczny.

Kable elektryczne cena

Zakup kabli i przewodów nie stanowi poważnego obciążenia dla budżetu. Zarówno kable jak i złączki, kostki, tablice nie są drogie. W przypadku montażu instalacji najdroższa jest usługa. Jeśli budowę sieci domowej zlecimy elektrykowi, to w kosztorysie będziemy mieć obliczenia odnoszące się do tak zwanych punktów. W praktyce są to punkty elektryczne z gniazdami, punkty świetlne oraz punkty innego rodzaju: komputerowe, telefoniczne, internetowe, telewizyjne, wideodomofony czy zasilanie awaryjne wraz z oświetleniem awaryjnym. Koszt instalacji jednego gniazda prądowego wraz z materiałami to wydatek rzędu 50 – 150 zł. W przypadku montażu gniazd bryzgoszczelnych w pomieszczeniach z podwyższoną wilgotnością koszt jest wyższy. Za punkty świetlne zapłacić trzeba około 50 złotych za punkt. Za włączniki światła z materiałami zapłacimy od 100 zł wzwyż. Budowa punktów innych niż prądowe kosztuje od 40 do 300 złotych za jeden punkt z materiałami. Awaryjne zasilanie i oświetlenie to dość droga inwestycja. Okablowanie musi łączyć agregat prądotwórczy z resztą instalacji oraz z oświetleniem awaryjnym. Montaż oświetlenia tego typu w domu kosztuje około 2000 złotych.

Prowadzenie przewodów elektrycznych krok po kroku

Dla oszczędnych jest wersja: “zrób to sam”, czyli amatorskie, samodzielne wykonanie instalacji elektrycznej w domu. Zakładając, że mamy projekt oraz wszelkie pozwolenia z energetyki oraz wykonane przyłącze zewnętrzne można zabrać się za układanie kabli w domu. Oto skrócony poradnik dla planujących montaż sieci:

1. Zapoznanie się z planami. Warto narysować przebieg, czyli przyszły układ kabli na ścianach, stropach oraz wyznaczyć punkty świetlne i gniazda. W wytyczaniu układu sieci ważne jest przestrzeganie zasady zachowania odpowiedniej odległości kabli od granicy okien i drzwi. Przewody kładzie się powyżej rur wodociągowych i kanalizacyjnych (zabezpieczenie przed zalaniem w przypadku awarii). Kable zasilające należy prowadzić od gniazda do gniazda w układzie pierścieniowym – w zamkniętej pętli jest gwarancja stałego przepływu prądu. Przy planowaniu układu instalacji należy pamiętać o tym, że w domu powinno być kilka obwodów: oddzielne dla kondygnacji oraz odrębne dla oświetlenia i gniazd zasilających.
2. Przygotowanie miejsc ułożenia przewodów, czyli wykucie w tynku lub w murze bruzd, w których będą położone przewody oraz miejsc na gniazda i włączniki. Najlepiej jest wykorzystać do tego bruzdownicę.
3. Rozciągniecie przewodów. Podczas tej czynności konieczne będzie łączenie przewodów. Można to robić metodą tradycyjną używając puszek, lub bezpuszkowo za pomocą złączek. Niedopuszczalne jest skręcanie żył dwóch przewodów i zabezpieczanie ich taśmą izolacyjną. Tego typu prowizorki to narażenie użytkowników na niebezpieczeństwo.
4. Zamknięcie przewodów obwodowych w rozdzielnicy. Jest to miejsce, w którym zbiegają się przewody ze wszystkich obwodów. Rozdzielnica to rodzaj centrum sterowania siecią elektryczną. Musi ona spełniać wiele norm, wśród których najważniejszą jest dostosowanie wielkości rozdzielnicy do ilości kabli. Wewnątrz rozdzielnicy musi być zapewniony stały dopływ powietrza, tak aby znajdujące się w niej urządzenia ulegały schładzaniu podczas pracy. Zastosowanie większej rozdzielnicy to także wybieg w przyszłość, gdybyśmy chcieli rozbudować domową sieć.
5. Montaż zabezpieczeń nadmiaroprądowych. Popularnie nazywa się je bezpiecznikami różnicującymi. Ich walory poznajemy podczas awarii, gdy przeciążenie sieci lub zalanie wodą może być stanowić zagrożenia dla człowieka lub urządzeń – zabezpieczenia nadmiaroprądowe odcinają dopływ prądu.
6. Montaż gniazd, lamp, włączników oświetlenia.
7. Wykonanie pomiarów elektrycznych. Tę czynność warto zlecić fachowcom, którzy dysponują odpowiednim sprzętem. Najważniejszy jest pomiar rezystencji uziemień oraz pomiary dotyczące poszczególnych części składowych instalacji, np. puszek, złączek, gniazd, włączników, rozdzielnicy itp.
8. Próba działania sieci. Jeśli wypadnie pomyślnie można chować przewody pod tynk i rozpocząć prace wykończeniowe.