Ława fundamentowa: zbrojenie, izolacja, budowa [krok po kroku]

Najpopularniejszym sposobem na fundamentowanie budowli jest ława fundamentowa, która nie tylko nie jest trudna do wykonania, ale dodatkowo wyróżnia się nieco niższym kosztem od alternatywnej – i równie popularnej – płyty fundamentowej. Jednym z podstawowych elementów budowy jakiegokolwiek budynku – bez względu na jego przeznaczenie, wielkość, projekt i konstrukcję – jest jego fundamentowanie. Wszak to właśnie fundamenty odgrywają najbardziej istotną rolę w każdej nieruchomości. Chociaż ława fundamentowa to element niewidoczny i niejako ukryty pod powierzchnią, to właśnie dobrze zaprojektowana, zbrojona i wykonana ława fundamentowa o optymalnych wymiarach zapewnia stabilność, trwałość i wytrzymałość domowi, ogrodzeniu, czy kominowi. Czym jest ława fundamentowa, czym się charakteryzuje, jakie są jej rodzaje, sposoby wykonania i koszt? Oto kilka podstawowych informacji.

Czym jest ława fundamentowa?

Ława fundamentowa to podstawowy element konstrukcyjny budynku, który jest posadowiony bezpośrednio w gruncie i – co ważne – zawsze poniżej poziomu przemarzania terenu (który w zależności od regionu wynosi od 0,8 do 1,4 metra).

Wykorzystując ławę fundamentową stawia się zarówno budynki z podpiwniczeniem, jak i te bez piwnic.

W przypadku domów z częściowym podpiwniczeniem stosowana jest ława fundamentowa schodkowa.

Rola pełniona przez ławę fundamentową jest niezwykle ważna – jest to przeniesienie ciężaru budynku bezpośrednio na podłoże gruntowe.

Same wymiary ławy fundamentowej zależą od obciążenia, jakie ma przenosić fundament i od tego, czy ława betonowa jest zbrojona, czy też nie.

Jak dobrać wymiary ławy fundamentowej? W zdecydowanej większości projektów domów wymiary ławy fundamentowej to:

• wysokość ławy fundamentowej 30 – 40 cm i 60 – 80 cm szerokości w przypadku ławy fundamentowej zbrojonej,
• wysokość ławy fundamentowej 30 – 40 cm wysokości i 50 – 70 cm szerokości w przypadku ławy fundamentowej niezbrojonej.

Jeżeli obciążenia fundamentu będą zdecydowanie większe od tych standardowych, a sam grunt jest słaby, to wysokość i szerokość ławy fundamentowej musi być odpowiednia większa. Alternatywnie może zostać zastosowana płyta fundamentowa.

Oczywiście – co warte podkreślenia – szczegółowe wymiary ławy fundamentowej powinny być dopasowane do specyfiki gruntu już na etapie wykonywania projektu budynku.

Dlatego tak istotne jest to, aby projekt domu był wykonany przez osobę posiadającą odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Tylko wtedy można mieć gwarancję, że ławy żelbetowe zostaną zaplanowane i wykonane w zgodzie ze wszystkimi wymaganiami.

Ławy fundamentowe betonowe

Jeszcze kilka lat temu bardzo popularna była ława fundamentowa z bloczków betonowych lub cegieł.

Jednak wieloletnia praktyka pokazała, iż nie są to technologie zapewniające odpowiednie parametry wytrzymałościowe czy równomierne osiadanie fundamentów.

Dlatego też dzisiaj coraz częściej odchodzi się od nich – i tak naprawdę można spotkać taką ławę fundamentową jedynie przy przebudowie lub remoncie starych domów.

Obecnie do budowy ławy fundamentowej stosuje się przede wszystkim beton, który charakteryzuje się dużą wytrzymałością na obciążenia i wysoką odpornością na ściskanie.

W zdecydowanej większości przypadków na ławę fundamentową wykorzystuje się popularny beton C12/15, który wyróżnia się przyzwoitą jakością i umiarkowaną ceną.

Jednak wielu ekspertów podkreśla, iż można zastosować także beton wyższej jakości (i nie będzie to zmarnowaniem pieniędzy) – tym bardziej, iż fundamenty są narażone na negatywne oddziaływania środowiska, a lepszy materiał zapewni im większą wytrzymałość.

Rodzaje ław fundamentowych

Ławy fundamentowe mogą być skonstruowane na dwa podstawowe sposoby:

• ławy fundamentowe umieszczone bezpośrednio w gruncie
• ławy fundamentowe wykonane na specjalnym deskowaniu.

W każdym z tych przypadków wykonanie ław fundamentowych jest bardzo podobne, a różnice są widoczne w niewielkich szczegółach.

Pierwsza z nich dotyczy wykonywania wykopu pod ławy betonowe, czyli jednego z pierwszych etapów stawiania ław fundamentowych.

W przypadku ław fundamentowych umieszczanych w gruncie wymiary wykopu muszą być takie same jak wymiary planowanej ławy fundamentowej, natomiast konstrukcja wykonywana na deskowaniu wymaga wykopu (przede wszystkim w dolnej części) szerszego z każdej strony o około 15 centymetrów (jest to niezbędne, gdyż dzięki temu robi się miejsce dla deskowania).

Inna różnica jest widoczna już na etapie tworzenia konstrukcji. Ławy fundamentowe w gruntach są wylewane na folię hydroizolacyjną (która powinna być starannie wyłożona na boki i dno wykopu), co zagwarantuje mniejsze ubytki zaczynu cementowego i ochronę przed połączeniem się mieszanki z podłożem.

Natomiast przy ławach wykonywanych na deskowaniu niezbędne jest wykonanie warstwy pośredniej, którą umieszcza się pomiędzy szalunkiem a gruntem.

Materiałem wykorzystywanym do utworzenia tej warstwy pod ławy żelbetowe jest tak zwany chudy beton (popularnie zwany chudziakiem), który charakteryzuje się małą zawartością cementu.

Położenie chudego betonu jest niezbędne, gdyż chudy beton — dzięki częściowemu wsiąkaniu w grunt – chroni przed mieszaniem się właściwego betonu z podłożem i wsiąkaniu w nie wody.

Dzięki tym zabiegom beton nie traci swoich właściwości wytrzymałościowych.

Dopiero po wyschnięciu chudego betonu (co zazwyczaj trwa około 24 godzin) można przystąpić do wykonywania deskowania.

Tutaj należy pamiętać o podstawowej zasadzie – deskowanie musi być solidnie przytwierdzone do podłoża, gdyż w przeciwnym razie może wypływać na wierzch podczas czynności betonowania.

Pozostałe etapy prac dwóch rodzajów ław fundamentowych są bardzo podobne.

Etapy wykonania ławy fundamentowej

Wykonanie ław fundamentowych nie jest zadaniem skomplikowanym i z powodzeniem może być zrealizowane w sposób samodzielny (zwłaszcza w sytuacji, gdy osoba odpowiadająca za postawienie konstrukcji posiada odpowiedni sprzęt, wiedzę i umiejętności). Oczywiście ważne jest precyzyjne przygotowanie fundamentów, więc należy znać zasady budowania ławy fundamentowej i w odpowiedni sposób się do tego przygotować.

Przede wszystkim należy zaopatrzyć się w potrzebne materiały, do których zaliczają się:

• materiały budowlane (cement, piasek, woda, deski szalunkowe lub folia hydroizolacyjna, odpowiedni beton, drut stalowy wiązałkowy i ewentualne pręty zbrojeniowe – o ile projekt ławy fundamentowej przewiduje ich użycie),
• narzędzia (łopata, poziomnica laserowa, obcęgi do przecinania drutu, giętarka do prętów stalowych, zagęszczarka).

Natomiast sam proces budowania ławy zależy przede wszystkim od jej rodzaju. Istnieją ogólne zasady, których należy bezwzględnie przestrzegać.

Budowanie ławy fundamentowej krok po kroku

1. Wytyczenie miejsca pod fundamenty

Etap wyznaczenia przebiegu fundamentów polega na specjalnym i trwałym oznaczeniu wszystkich osi geometrycznych oraz najbardziej charakterystycznych punktów budynku.

2. Przygotowanie terenu pod ławy fundamentowe

W drugim etapie prac należy wbić paliki w odległości minimum 50 centymetrów od przyszłego wykopu i przybić do nich wypoziomowane deski.

Do tak umieszczonych desek trzeba umocować stalowy drut i mocno go naciągnąć (niedopuszczalne jest używanie sznurka lub żyłki, które charakteryzują się zbyt wysoką elastycznością).

Dodatkowo nie wolno zapomnieć o tak zwanym reperze, który będzie punktem odniesienia do wszystkich wysokości.

3. Przygotowanie wykopu

Ten etap prac jest szczególnie ważny i w bardzo dużym stopniu wpływa na jakość późniejszej konstrukcji.

Dlatego też wykop powinien być wykonany niezwykle starannie i w zgodzie z wszelkimi założeniami budowlanymi.

W pierwszej kolejności przygotowywania wykopu należy usunąć górną warstwę ziemi (zwaną humusem) do wysokości około 15 – 30 centymetrów.

Sam sposób przeprowadzenia tego etapu prac jest dowolny – można zrobić to ręcznie, przy użyciu łopaty lub z wykorzystaniem koparko – spycharki.

Tak pozyskanej ziemi nie warto wyrzucać, gdyż można ją potem wykorzystać do aranżacji ogrodu, np. pod trawnik.

Jednocześnie należy pamiętać o tym, aby podczas usuwania humusu zwinąć ławy drutowe i ponownie je rozwinąć już po ukończeniu tego etapu prac.

Równie ważne jest zwrócenie uwagi na kształt wykopu – jego dolna część musi być węższa od górnej, a kąt nachylenia powstałej skarpy powinien być w dużym stopniu uzależniony od tego jaki jest rodzaju gruntu (w gruncie piaszczystym powinien on wynosić maksymalnie 35 stopni, natomiast w gruncie gliniastym nie może przekraczać około 50 – 60 stopni).

Na tym etapie należy też dopasować szerokość wykopu do rodzaju ławy fundamentowej.

4. Wykonanie warstw podkładowych

Ten krok budowania ławy fundamentowej jest uzależniony od jej rodzaju – aby wykonać ławy fundamentowe w gruncie wykorzystywana jest folia hydroizolacyjna (ławy fundamentowe bez chudziaka), natomiast aby wykonać ławy fundamentowe zbrojone w deskowania należy zastosować warstwę chudego betonu.

5. Zbrojenie ław fundamentowych domu

Nie każda osoba wykonująca ławę fundamentową decyduje się na jej zbrojenie. Według ekspertów to spory błąd. Dlaczego?

Otóż grunt obciążony budynkiem jest narażony na nierównomierne osadzanie, co może powodować zginanie ławy wzdłuż jej osi, jej pękanie, a co za tym idzie – uszkodzone mogą zostać ściany fundamentowe budynku.

Dobrze wykonane zbrojenie zwiększa odporność ławy na odkształcenia i sprawia, iż jest ona bardziej wytrzymała.

A co warte podkreślenia – koszt takiego zbrojenia wcale nie jest duży.

Jego wymiary, specyfika i materiały potrzebne do wykonania są zawsze określone w indywidualnym i szczegółowym planie budowlanym.

Standardowe i najbardziej typowe zbrojenie ławy fundamentowej składa się z czterech prętów o wymiarach 12 mm, które są połączone strzemionami wykonanymi z prętów o średnicy 6 mm.

Wykonując zbrojenie ławy fundamentowej żelbetowej należy pamiętać o tym, aby jego elementy połączyć na tak zwaną zakładkę o długości około 30 cm.

Dzięki temu konstrukcja zachowa ciągłość.

Niezwykle ważne jest połączenie prętów w narożach – można to zrobić na dwa sposoby:

1. Przy użyciu dodatkowych prętów w kształcie litery „L”.
2. Poprzez wygięcie pod kątem prostym zakończeń prętów głównych.

Miejsca styku należy połączyć drutem wiązałkowym.

6. Betonowanie ław fundamentowych

Niezwykle ważnym etapem wykonywania ław fundamentowych jest ich betonowanie.

Przygotowaną wcześniej mieszankę betonu należy wlać do wykopu w taki sposób, aby całkowicie go wypełnić.

W przypadku ławy wykonywanej w deskowaniu nie wolno zapomnieć o wcześniejszym zmoczeniu drewna.

Natomiast w sytuacji, gdy wykorzystywane są szalunki systemowe, to konieczne jest ich dodatkowe posmarowanie preparatem adhezyjnym.

Oba działania są niezwykle istotne, gdyż umożliwiają usunięcie szalunku bez ryzyka uszkodzenia powierzchni betonu.

Po wylaniu betonu należy przystąpić do kolejnych etapów, wśród których można wymienić:

• zagęszczenie betonu, czyli usunięcie powietrza z mieszanki (gdy zaprawa nie jest zbyt gęsta można to uczynić poprzez nakłuwanie mieszanki stalowym prętem, jednak w niektórych przypadkach konieczne jest użycie wibratora wgłębnego – wtedy należy zwrócić bezwzględną uwagę na to, aby w jakimkolwiek stopniu nie naruszyć elementów szalunku bądź zbrojenia),
• wyrównanie betonu drewnianą łopatą (po jego lekkim zawiązaniu).

Wszystkie prace związane z betonowaniem powinny być wykonywane bez robienia dłuższych przerw – najlepiej w ciągu kilku godzin.

Niewskazane jest łączenie świeżego betonu z już przeschniętym.

Dlatego też zaleca się użycie odpowiednio dużej betoniarki (zwłaszcza w sytuacji, gdy zaprawa jest robiona samodzielnie) lub wykorzystanie betonu towarowego (który jest dostępny w profesjonalnych betoniarniach).

Nie wolno też dopuścić do zbyt szybkiego wyschnięcia zaprawy – wylany beton należy polewać wodą (najlepiej kilkukrotnie w ciągu dnia i co najmniej raz w ciągu nocy) lub przykryć go grubą folią.

Taka ochrona przed wyschnięciem nie jest konieczna, gdy temperatura powietrza nie przekracza 5 stopni.

Po upływie tygodnia można zdemontować szalunek, jednak pełną wytrzymałość i odporność na ścisk konstrukcja osiąga dopiero po upływie około 30 dni.

7. Ława fundamentowa izolacja

Ława fundamentowa jest narażona na niekorzystne działania trzech czynników:

• wilgoci pochodzącej z gruntu,
• wody ciśnieniowej,
• wody bezciśnieniowej.

Aby uniknąć ich szkodliwego wpływu na fundamenty, to niezbędna staje się ich odpowiednia ochrona.

Dlatego też przedostatnim etapem konstruowania ław fundamentowych jest wykonanie poziomej izolacji przeciwwilgociowej – jest ona konieczna zwłaszcza w budynkach podpiwniczonych.

W późniejszych etapach prac budowlanych będzie ona połączona z poziomą izolacją podłogi oraz pionową izolacją, którą powinny mieć ściany fundamentowe i piwniczne ściany zewnętrzne.

Sposób wykonania izolacji przeciwwilgociowej jest ściśle uzależniony od rodzaju ławy fundamentowej.

W przypadku izolacji ław fundamentowych wylanych w gruncie (gdzie została użyta folia hydroizolacyjna) wystarczy jej zapas wywinąć na beton.

Jednocześnie należy sprawdzić, czy folia nie posiada żadnych uszkodzeń, a w razie ich wykrycia – dokonać niezbędnych napraw.

Natomiast w przypadku ławy fundamentowej wykonanej w deskowaniu niezbędne jest przyklejenie (za pomocą lepiku) co najmniej dwóch warstw papy podkładowej.

8. Zasypywanie wykopu

Ostatnim etapem wykonywania ławy fundamentowej jest zasypanie fundamentów.

Należy to uczynić bezzwłocznie po wykonaniu izolacji.

Można to zrobić z wykorzystaniem ziemi z wykopu wykonanego na początku prac – jednak należy zwrócić uwagę na to, czy nie zawiera ona żadnych substancji organicznych, które mogą przyczynić się do szybszej korozji betonu.

Prawidłowe zasypanie wykopu jest niezwykle ważne, gdyż ma ono duże znaczenie dla trwałości i stabilności fundamentów.

A ponieważ od wytrzymałości fundamentu i jakości ław fundamentowych zależy bezpieczeństwo całego budynku, to podczas wykonywania ław fundamentowych należy kontrolować rodzaj i jakość materiałów, usytuowanie ławy w planie, jej grubość oraz zgodność jej wykonania z dokumentacja projektową.

Tylko zastosowanie się do tych wytycznych zagwarantuje odpowiednie wykonanie konstrukcji.

Ława fundamentowa cena

Solidnie wykonany fundament to podstawa każdego budynku, która decyduje o jego żywotności. Dlatego fundamenty warto wykonać to profesjonalnie.

Prace związane z tego typu konstrukcją nie są zbyt skomplikowane – i dlatego wiele osób decyduje się na ich samodzielne wykonanie. To z pewnością pozwala na zaoszczędzenie nieco funduszy.

I tutaj pojawia się jedno z podstawowych pytań — jaki jest całkowity koszt budowy ław fundamentowych?

I od razu należy podkreślić — nie da się go wyliczyć w sposób szczegółowy, gdyż wszystko zależy od gruntu, powierzchni budynku, sposobu wykonania i rodzaju materiałów wykorzystywanych do konstrukcji.

Biorąc pod uwagę bardzo szacunkowe dane to sam koszt materiałów budowlanych może się wahać od 11 do nawet 22 tysięcy złotych.

Jeżeli zapadnie decyzja o zatrudnieniu profesjonalnej ekipy, to dodatkowe koszty robocizny przy ławach fundamentowych wyniosą około 6 tysięcy złotych.

Zatem średni koszt budowy w przypadku ław fundamentowych wynosi w przybliżeniu 30 tysięcy złotych.

Błędy przy budowie ław fundamentowych

Stawianie ław fundamentowych to podstawowy i niezwykle istotny element budowy każdego budynku. Ważny jest nie tylko sam projekt ławy fundamentowej, ale także dokładność i staranność wykonania fundamentów.

I chociaż fundamenty nie należą do najbardziej skomplikowanych, to jednak przy ich realizacji dosyć często pojawiają się podstawowe błędy.

Najczęstsze błędy przy budowie fundamentów

• Brak badań gruntowych i wodnych (pominięcie tego elementu może skutkować tym, iż dopiero na etapie prac właściwych okaże się, iż pod budynkiem znajduje się niestabilne podłoże lub zbyt wysoki poziom wód gruntowych),
• zbyt płytkie posadowienie fundamentów i zbyt mała wysokość ławy fundamentowej (ławy fundamentowe wykonuje się poniżej poziomu przemarzania gruntu, ich złe umiejscowienie może powodować to, iż przemarzający grunt będzie miał negatywny wpływ na trwałość konstrukcji),
• brak zabezpieczenia wykopu przed obsypywaniem (obsypująca się ziemia nie tylko zasypie wykop, ale także zmiesza się z betonem),
• nieprawidłowe wykonanie zbrojenia ław fundamentowych (użycie zbyt małej ilości prętów lub rozmieszczenie i połączenie ich w niezgodzie do projektu może być bardzo niebezpieczne w skutkach),
• brak ciągłości zbrojenia ław fundamentowych (brak odpowiednich połączeń prętów skutkuje brakiem zakotwiczenia zbrojenia, co w konsekwencji może prowadzić nawet do katastrofy budowlanej),
• brak izolacji ławy fundamentowej (czego skutkiem jest zawilgocenie i możliwość pojawienia się pleśni),
• wykorzystanie niewłaściwych bądź słabych jakościowo materiałów.

Dodatkowo – o czym także należy pamiętać – częstym błędem jest przecenianie własnych możliwości i umiejętności. Pamiętajmy – ława fundamentowa to podstawa, która decyduje o wytrzymałości całego budynku.

Dlatego nie warto na nich oszczędzać, a do budowy zatrudnić specjalistów, którzy planowane prace wykonają sprawnie, profesjonalnie i w zgodzie z prawem budowlanym. Warto zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach, np. kiedy podłoże gruntowe nie jest odpowiednio nośne tradycyjne fundamenty nie sprawdzą się i lepsza będzie płyta fundamentowa.