Projekty domów, w których zostało przewidziane poddasze użytkowe są częściej wybierane przez inwestorów niż projekty domów parterowych.

Projekt domu z poddaszem ma wiele zalet i umożliwia postawienie budynku o dużym metrażu nawet na stosunkowo niewielkiej działce, co byłoby niemożliwe w przypadku parterówki.

Przed podjęciem decyzji o wyborze tego typu projektu warto także zaznajomić się ze specyfiką domów z poddaszem, ich zaletami i wadami oraz kosztami budowy.

Poddasze użytkowe czy nieużytkowe?

Projekty domów z poddaszem użytkowym różnią się od domów z poddaszem nieużytkowym i nie jest to jedynie kwestia nazewnictwa, ale bardzo istotnych informacji na temat możliwości wykorzystania poddasza przez domowników.

Różnice w funkcjonalności

Poddasze stanowi przestrzeń pomiędzy dachem a najwyższym stropem, a jego powierzchnia i kształt zależą przede wszystkim od wysokości ścianki kolankowej oraz od konstrukcji dachu.

Z poddaszem użytkowym mamy do czynienia, kiedy jest ono przystosowane na cele mieszkalne.

Z kolei poddasze nieużytkowe nie będzie przeznaczone do przebywania w nim ludzi i nie może pełnić funkcji mieszkalnej.

Wykorzystuje się je zaś jako strych bądź jako przestrzeń wentylacyjną i miejsce na wiązary dachowe.

Różnica dotyczy więc funkcji, jaką ma pełnić poddasze w domu.

Warto przy okazji zaznaczyć, że przystosowanie do przebywania na poddaszu ludzi nie oznacza wyłącznie pomieszczeń mieszkalnych, czyli sypialni bądź salonu.

To również wszelkiego rodzaju pomieszczenia pomocnicze służące do celów higieniczno-sanitarnych czy też przechowywania żywności, jak łazienka, kuchnia bądź spiżarnia.

Ponadto będą to pomieszczenia gospodarcze, techniczne, garderoba, kino domowe, czy domowa siłownia.

Wynika z tego, że na poddaszu nieużytkowym nie wolno urządzić jakiegokolwiek wnętrza tego typu, które miałoby charakter użytkowy.

Jeżeli zadba się o to, aby poddasze nieużytkowe było suche i przewiewne, to można je zaś wykorzystać jako suszarnię albo schowek.

W takiej sytuacji przynajmniej środkowa część poddasza powinna mieć wysokość umożliwiającą w miarę swobodne poruszanie się i trzeba też pamiętać o schodach.

Wystarczą składane schody drabinkowe, ponieważ nie będzie się ich użytkować codziennie.

Różnice w wymaganiach technicznych

Kwestia różnic pomiędzy poddaszem użytkowym a nieużytkowym jest szersza i dotyczy również specyfiki wymagań:

konstrukcyjnych,
wyposażenia,
ocieplenia,
rodzaju wentylacji,
odpowiednio dopasowanego oświetlenia.

Trzeba sobie uświadomić, że na poddasze użytkowe powinny prowadzić wygodne schody i nie ma tutaj mowy o schodach składanych.

W ten sposób zapewnia się nie tylko komfort użytkowania, ale przede wszystkim bezpieczeństwo.

Konstrukcja stropu musi być na tyle wytrzymała, aby nie groziła zniszczeniem pod wpływem naporu ścian działowych oraz wyposażenia pomieszczeń.

Z kolei przy projektowaniu konstrukcji nośnej dachu należy uwzględnić dodatkowy ciężar w postaci ocieplenia.

Pomiędzy poddaszem a palną konstrukcją dachu konieczne są ognioodporne przegrody.

Na poddasze użytkowe trzeba też doprowadzić wszystkie media, ocieplić je, zapewnić ogrzewanie i odpowiednią wentylację.

Nie można także zapominać o zapewnieniu dopływu światła naturalnego.

Dlatego w każdym pomieszczeniu niezbędne jest okno o wielkości odpowiadającej 1/8 powierzchni podłóg, a do wyboru będą lukarny, okna połaciowe bądź okna w ścianach szczytowych.

Kolejny ważny aspekt dotyczy wysokości pomieszczeń.

Te przeznaczone na pobyt stały nie mogą mieć mniejszej średniej wysokości niż 2,2 m.

W przypadku użytkowania maksymalnie przez cztery godziny dziennie ta wysokość może natomiast wynieść 1,9 m.

Ocieplenie poddasza użytkowego i nieużytkowego

Prace związane z ociepleniem poddasza należy przeprowadzić zarówno przy poddaszu użytkowym, jak i nieużytkowym już po zakończeniu robót dekarskich oraz przy stanie surowym zamkniętym.

W obu przypadkach termoizolacja jest konieczna, aczkolwiek zakres prac będzie różny.

Dla poddasza nieużytkowego ociepla się strop nad ostatnią kondygnacją, aby nie uciekało ciepło z pomieszczeń znajdujących się poniżej.

Nie ma zaś potrzeby wykonania izolacji cieplnej połaci skośnych dachu.

Zazwyczaj stosuje się warstwę termoizolacyjną z mat bądź płyt z wełny mineralnej.

Zdecydowanie większy zakres prac okazuje się niezbędny przy poddaszu użytkowym.

Przede wszystkim należy ocieplić połacie dachu.

W tym celu również wykorzystuje się najczęściej wełnę mineralną, która nie tylko ma dobre parametry termoizolacyjne, ale także świetną sprężystość, więc można ją szczelnie wypełnić przestrzenie pomiędzy poszczególnymi elementami dachu.

Ponadto wełna jest niepalna.

Niektórzy inwestorzy decydują się też na wykorzystanie płyt ze styropianu grafitowego bądź sprężystego styropianu.

Materiał zazwyczaj układa się pod i miedzy krokwiami w połaci dachu, ewentualnie na sztywnym poszyciu z desek bądź płyt OSB przymocowanych do krokwi pod pokryciem.

Grubość warstwy termoizolacyjnej nie może być mniejsza niż 15 cm, a przy domu energooszczędnym powinna wynosić 30 cm.

Grubsza warstwa nie ma sensu, ponieważ za bardzo zmniejszałaby wysokość poddasza.

Jeżeli inwestorowi zależy na maksymalnie optymalnej termoizolacji, to należy wybierać materiał z jak najniższym współczynnikiem przenikania ciepła, na przykład płyty z aerożelu.

Termoizolację poddasza użytkowego należy wykonać z niezwykłą starannością, aby uniknąć w późniejszym czasie przegrzewania się latem znajdujących się tam pomieszczeń oraz ich wychłodzenia w okresie zimowym.

Wentylacja poddasza użytkowego i nieużytkowego

W związku z tym, że poddasze nieużytkowe nie jest ogrzewane, to odpowiednia wentylacja uchroni je przed gromadzeniem się wilgoci w wyniku skraplania się pary wodnej.

Przy folii dachowej o wysokiej paroprzepuszczalności odpowiednie parametry wentylacyjne zapewnią otwory w kalenicy oraz wloty powietrza w okapie.

Przy folii o niskiej paroprzepuszczalności oprócz otworów w kalenicy i okapie niezbędne są okienka o wymiarach 20 x 20 cm.

Kwestia dobrej wymiany powietrza oraz wentylacji dachu na poddaszu użytkowym będzie niezwykle istotna dla komfortu mieszkania domowników i skuteczności termoizolacji.

Wilgoć z wnętrza dachu zostanie usunięta poprzez specjalne szczeliny wentylacyjne, których ilość zależy od typu krycia wstępnego.

Jedna szczelina jest wystarczająca w przypadku folii o wysokiej paroprzepuszczalności.

Jeżeli stosuje się folię o niskiej paroprzepuszczalności lub sztywne poszycie dachu, to konieczna się okazuje dodatkowa szczelina służąca wyłącznie do wentylacji warstwy ocieplenia.

W budynkach z poddaszem użytkowym sprawdza zarówno tradycyjna wentylacja grawitacyjna, jak i coraz częściej stosowana wentylacja mechaniczna.

Obliczanie powierzchni użytkowej poddasza

Przy obliczaniu powierzchni użytkowej znaczenie ma ilość i wysokość skosów.

W efekcie całkowita przestrzeń użytkowa poddasza jest zawsze o kilkanaście procent mniejsza od przestrzeni dolnej kondygnacji.

Oblicza się ją według następujących danych:

powierzchnię o wysokości powyżej 2,20 m liczy się w 100%;
powierzchnię o wysokości 1,40-2,20 m liczy się w 50%;
powierzchnię o wysokości poniżej 1,40 m pomija się w obliczeniach.

Dom z poddaszem użytkowym – zalety rozwiązania

Projekty domów z poddaszem użytkowym są niezwykle często wybierane przez inwestorów prywatnych, co ma związek z wieloma walorami tego typu projektów.

Dom z poddaszem a parterowy bądź piętrowy

Na pewno łatwiej niż w przypadku domu parterowego dokonać podziału na strefę dzienną zlokalizowaną na parterze oraz nocną na górnej kondygnacji.

Jest to optymalne rozwiązanie pod względem funkcjonalności i komfortu mieszkania, co podkreślają specjaliści.

Warto także pamiętać o zapisach znajdujących się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego bądź w decyzji o warunkach zabudowy w kwestii kąta nachylenia dachu.

Jeżeli powinien być większy niż 35 stopni, to wtedy konieczne jest postawienie domu z poddaszem użytkowym, a nie parterowego.

Poddasze będzie też lepszym pomysłem niż dom piętrowy, kiedy parter ma większą powierzchnię w stosunku do wyższej kondygnacji.

Dom idealny ma małą działkę oraz o nietypowych kształtach

Domy z poddaszem użytkowym zajmują zdecydowanie mniejszą powierzchnię parceli w stosunku do domu parterowego o tej samej powierzchni użytkowej.

Ma to kluczowe znaczenie, kiedy inwestor jest w posiadaniu działki o niewielkich wymiarach.

Trzeba jednocześnie pamiętać, żeby powierzchnia zabudowy domu nie przekraczała 30-40% całej powierzchni parceli. Tylko wtedy zachowa się odpowiednie proporcje, które mają znaczenie także dla wygody mieszkania.

W związku z tym, że większość dostępnych działek nie ma zbyt dużej powierzchni, to trudno się dziwić, że znacznie częściej można obecnie zobaczyć domy z poddaszem użytkowym niż domy parterowe.

Co więcej, dom z poddaszem nadaje się również na parcele o dość nietypowych kształtach przypominających trapez czy trójkąt albo na działki wyjątkowo wąskie.

Szerokość takiej działki nie będzie przekraczać 20 m, a często będzie mieć jedynie wymagane minimum, czyli 16 m.

Na dom parterowy to za mało, ale dom z poddaszem spokojnie się zmieści.

Dostępne są projekty z elewacją frontową o szerokości wynoszącej zaledwie 7 m, a do zabudowy bliźniaczej od 11 m.

Czasami, przy wyjątkowo wąskiej działce, należy rozważyć rezygnację albo zmniejszenie szerokości wszelkiego typu wystających elementów, jak balkon, pergola czy taras.

Konieczne jest też pamiętanie o zachowaniu przepisowej odległości domu od granicy działki, która powinna wynosić 4 m.

Można ją jednak zmniejszyć do 3 m, jeżeli ściana będzie ślepa, czyli bez otworów okiennych.

Można takie rozwiązanie zastosować w przypadku kotłowni, garażu w bryle budynku czy łazienki.

Jeżeli ktoś nie chce rezygnować całkowicie z okna, to wtedy należy zastosować okna z luksferów.

To są ważne kwestie przy wybieraniu optymalnego projektu domu.

Doskonałe naświetlenie wnętrz

W domu z poddaszem na pewno dużo łatwiej wykorzystać naturalne oświetlenie, szczególnie gdy budynek będzie usytuowany korzystnie względem słońca.

Warto zadbać, aby ściany szczytowe znalazły się od strony południowej bądź zachodniej, aby korzystać ze słońca na dwóch kondygnacjach.

Możliwość budowy etapami

To walor znaczący dla tych inwestorów, którzy muszą się liczyć z wydatkami i nie stać ich na realizację od razu całego projektu.

Nie ma przeszkód, aby oddać do użytku parter, natomiast poddasze wykończyć w późniejszym czasie.

Widok z góry lub na gwiazdy

Budynki z poddaszem użytkowym zlokalizowane na atrakcyjnych widokowo terenach umożliwiają podziwianie piękna krajobrazu z górnej kondygnacji, jeżeli pomyśli się o odpowiednich oknach albo balkonach, loggiach bądź tarasach.

Z kolei możliwość spania z widokiem na rozgwieżdżone niebo będzie dużym plusem dla romantycznych dusz i miłośników astronomii.

Energooszczędność

Domy z poddaszem uważa się za bardziej energooszczędne w porównaniu z domami parterowymi.

Ogrzane powietrze z parteru zawsze unosi się ku górze i przy dobrej termoizolacji przegród oraz dachu zdecydowanie efektywniej i szybciej można ogrzać poddasze.

Możliwość zbliźniaczenia

Domy z poddaszem idealnie nadają się do zbliźniaczenia i to mogą być zarówno nowoczesne, jak i tradycyjne bryły.

Oszczędność pieniędzy

Wybudowanie domu z poddaszem okazuje się o kilka procent tańsze niż domu piętrowego ze względu na mniejszą powierzchnię ścian zewnętrznych.

To nie tylko kwestia ich budowy, ale wydatków związanych z ich ociepleniem i otynkowaniem.

Z kolei oszczędza się na izolacji stropu i więźbie.

Tak naprawdę wiele zależy od zastosowanych materiałów oraz technologii.

Porównując koszty budowy domu z poddaszem z domem parterowym o oszczędnościach będzie mowa w przypadku większych budynków mających ponad 150 m2.

Wtedy już na zakupie działki można sporo zaoszczędzić.

Dom z poddaszem użytkowym – wady rozwiązania

Mimo naprawdę wielu walorów, to dom z poddaszem użytkowym nie jest całkowicie pozbawiony wad.

Największy problem wynika z pochyłości dachu, która mocno różnicuje wysokość pomieszczeń.

W niektórych miejscach będzie ona na tyle mała, że powierzchnię wyłącza się z przestrzeni użytkowej.

Warto jednak zaznaczyć, że można te miejsca dobrze zagospodarować.

Wystarczy je zabudować jakąś szafką czy garderobą na wymiar.

Skosy mogą powodować problemy przy sporządzaniu funkcjonalnego projektu łazienki i dlatego należy go zlecić fachowcowi, aby później nie narzekać na niewygodę użytkowania.

Niezwykle istotne będzie też prawidłowe wykonanie termoizolacji.

Błędy na tym etapie mają poważne skutki.

W lecie będzie duszno i za gorąco, natomiast w zimie zbyt zimno.

Jaka konstrukcja dachu domu z poddaszem użytkowym?

Każdy inwestor musi podjąć decyzję, jaki wybrać rodzaj dachu i wbrew pozorom nie ma to jedynie znaczenia estetycznego.

Znacznie ważniejsze będą opcje zagospodarowania poddasza w zależności od tego, jaka będzie konstrukcja dachu.

Możliwości jest wiele, począwszy od tych najprostszych konstrukcji dwuspadowych, poprzez mansardowe i kopertowe, aż do bardzo skomplikowanych konstrukcji wielopołaciowych.

Kształt dachu

Kształt dachu ma wpływ na funkcjonalność oraz ilość przestrzeni do zagospodarowania.

Różnice będą oczywiście też w cenie i tutaj zależność jest prosta – im bardziej wyszukany typ dachu, tym wyższe koszty wykonania.

Najprostszym, a zarazem najbardziej ekonomicznym i użytecznym rozwiązaniem okazuje się dach dwuspadowy, w którym przestrzenie pod skosami znajdują się wyłącznie wzdłuż przeciwległych boków domu.

Trzeba jednak zwrócić uwagę na kąt nachylenia połaci, wysokość ścianki kolankowej oraz więźby.

Dachy czterospadowe są niewątpliwie niezwykle atrakcyjne wizualnie, ale jednocześnie nie pozostawiają zbyt wiele miejsca na praktyczną aranżację poddasza.

W tym rozwiązaniu wszystkie zewnętrzne ściany mają skosy, natomiast te zlokalizowane prostopadle do ścian zewnętrznych są ścięte.

Oznacza to zmniejszenie części użytkowej poddasza nawet o połowę w stosunku do powierzchni podłogi.

Z kolei dach mansardowy pozwala uzyskać najwięcej miejsca.

W tym przypadku każda z połaci jest złożona z górnej części o mniejszym kącie nachylenia oraz dolnej o większym kącie nachylenia, a to właśnie ów kąt nachylenia ma kluczowe znaczenie w tym, ile tak naprawdę miejsca pozostanie na przestrzeń użytkową oraz meble.

Kąt nachylenia połaci

W naszym kraju zazwyczaj stosuje się dachy strome, co wynika nie tylko z warunków klimatycznych, ale także z przywiązania do tradycji.

Pod względem funkcjonalności i kosztów budowy zdecydowanie najbardziej optymalnym rozwiązaniem będzie dach dwuspadowy o nachyleniu połaci wynoszącym 35-40 stopni.

Jeżeli zastosuje się kąt mniejszy niż 35 stopni, to w efekcie powstanie sporo powierzchni nieużytkowej.

Można ją oczywiście wykorzystać na różnego rodzaju schowki, ale znacznie ogranicza się możliwości aranżacyjne pomieszczeń.

Ponadto utrudnione też będzie swobodne przemieszczanie się bez nabicia sobie guza.

Raczej nie powinno się stosować dachów o kącie nachylenia mniejszym niż 25 stopni, ponieważ trudno wtedy zagwarantować prawidłowe oświetlenie pomieszczeń, a o komforcie przebywania w pomieszczeniach na poddaszu można jedynie pomarzyć.

Rodzaj więźby

Warto pamiętać, że w kontekście zagospodarowania poddasza duże znaczenie ma konstrukcja więźby.

Jeżeli spadek dachu wynosi ponad 40 stopni, a jednocześnie ściany zewnętrzne nie są od siebie oddalone więcej niż na 6 m, to najwięcej możliwości daje więźba o konstrukcji krokwiowej.

Jednak najczęściej stosuje się więźbę o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, która jest niezwykle wygodnym rozwiązaniem, szczególnie przy kącie nachylenia połaci wynoszącym 40 stopni oraz maksymalnej rozpiętości dachu 8,5 m.

Obie konstrukcje nie powinny też w dużym stopniu utrudniać aranżacji pomieszczeń na poddaszu.

W przypadku większej rozpiętości dachu konieczna będzie więźba płatwiowo-kleszczowa, której wyróżnikiem są słupy podpierające.

Dla wielu osób właśnie te słupy stanowią największą atrakcję, wręcz ozdobę wnętrz na poddaszu.

Wysokość ścianki kolankowej

Nie zaleca się ani zbyt wysokiej, ani zbyt niskiej ścianki kolankowej.

Ta pierwsza będzie w dużym stopniu zakłócać planowany kształt domu i sprawiać, że bryła budynku stanie się mało estetyczna.

Taki błąd szczególnie często popełniają inwestorzy adaptujący poddasze na cele mieszkalne w domach już użytkowanych.

Nawet jedna dodatkowa warstwa bloczków lub pustaków ma wpływ na ostateczny wygląd zewnętrzny bryły budynku, więc lepiej zasięgnąć porady doświadczonego architekta zanim przystąpi się do prac podnoszących ściankę kolankową.

Oprócz względów estetycznych ma to przecież znaczenie w kontekście parametrów budynku.

Aranżacja pomieszczeń poddasza spowoduje najmniej problemów, kiedy ścianki kolankowe będą miały 110-120 cm.

Jednocześnie będzie wygodnie do przemieszczania się, a miejsca przy ścianach pozostaną dość łatwo dostępne.

Pokrycie dachowe

Wybór rodzaju pokrycia zależy od kąta nachylenia połaci oraz konstrukcji więźby.

Kluczowe jednak okazuje się zwrócenie uwagi na kwestie związane z izolacją akustyczną.

Najlepszą barierę akustyczną dają pokrycia ciężkie, a więc dachówki ceramiczne bądź dachówki cementowe.

Na dach w domu z poddaszem użytkowym nie poleca się zaś lekkiej blachy, chyba że ktoś lubi wsłuchiwać się w dźwięk spadających kropel deszczu albo gradu.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że tradycyjne dachówki nie tylko mają dobre parametry w zakresie izolacji akustycznej, ale także bardzo efektownie się prezentują i są materiałem wytrzymałym i odpornym na uszkodzenia.

Okna dachowe czy lukarny?

Wybór zależy od kilku czynników i na pewno warto zdać się na wiedzę projektanta domu.

Okna dachowe, zwane też oknami połaciowymi, idealnie wtapiają się w dach i są bardzo proste w montażu.

Przede wszystkim nie wymagają ingerencji w konstrukcję więźby dachowej, więc przy adaptacji poddasza i remontach domu będą stanowić najczęstszy wybór.

Trzeba jednak pamiętać, że szybciej na nich osadza się brud, a ich mycie może sprawiać pewne problemy.

Bardzo ważne też, aby montować je ze szczególną starannością, aby nie doszło utworzenia się mostka termicznego.

Okna połaciowe równomiernie oświetlają wnętrze, ale w okresie letnim konieczne jest zastosowanie odpowiednich przesłon, a zimą usunięcie śniegu.

Lukarna jest nadbudówką na dachu z typowym, pionowo osadzonym oknem.

Konstrukcja wystaje z połaci, co często stanowi duży walor estetyczny.

Przy remontach oraz w domach stylizowanych na stare wykorzystuje się tradycyjne lukarny z wąskim oknem.

Z kolei w nowoczesnych projektach domów lukarny będą większe, co pozwala lepiej doświetlić pomieszczenia na poddaszu.

Trzeba pamiętać, że dużo trudniej i drożej wykonać lukarnę w gotowym budynku niż zamontować okno połaciowe.

Wymaga to zazwyczaj ingerencji w konstrukcję dachu.

Warto zwrócić uwagę, aby nie umieszczać dwóch lukarn zbyt blisko siebie, ponieważ łatwo wtedy o zaleganie śniegu przy ich ściankach, co stanowi dodatkowe obciążenie dachu. Ścianki lukarny należy też dobrze zabezpieczyć przed przenikaniem wody, zwłaszcza z topniejącego śniegu.

Lukarny nie oświetlają tak mocno wnętrza jak okna połaciowe, ale dzięki nim pomieszczenia nie nagrzewają się za bardzo latem.