Dobrze zaprojektowana i starannie skonstruowana lukarna to nie tylko doskonały sposób na doświetlenie poddasza. Lukarna to także elegancka i efektowna ozdoba całego budynku.
Czy lukarna to opcja, którą warto brać pod uwagę podczas przebudowy lub budowy domu? Postaramy się wyczerpująco odpowiedzieć na to pytanie.
Lukarna definicja
Lukarną nazywamy rodzaj nadbudówki skonstruowanej w dachu budynku. W ścianie frontowej lukarny znajduje się okno, doświetlające wnętrze poddasza.
Jej charakterystyczna konstrukcja pozwala na zamontowanie w dachu, zabudowanego ściankami oraz przykrytego osobnym zadaszeniem, okna typu ściennego.
Lukarna znana jest ze swoich niepodważalnych walorów estetycznych. Wykończona materiałami współgrającymi z pokryciem dachu głównego, należy do niezwykle efektownych detali architektonicznych.
Budowa lukarny to dosyć skomplikowane zadanie, wymagające wiedzy oraz sporej porcji doświadczenia. Podejmując się tego wyzwania należy pamiętać, że lukarna stanowi integralną część budynku i tak też powinna być traktowana. Co mamy na myśli?
Otóż, podczas budowy lukarny nie możemy pozwolić sobie na brak staranności. Każda niedoróbka może bowiem poważnie nadwerężyć kondycję całego dachu.
Nie zapominamy więc o jej ociepleniu, zapewnieniu odpowiedniej wentylacji czy wykonaniu niezbędnych obróbek blacharskich.
Pamiętajmy, że diabeł tkwi w szczegółach. Zarówno dach, jak i ściany lukarny budowane są najczęściej na szkielecie drewnianym. Niekiedy wykorzystuje się jednak również ścianki murowane oraz żelbetowe. Gotowe ścianki lukarna może mieć wykończone drewnem lub tynkiem elewacyjnym.
Decydując się na drugi wariant wykończeniowy, przybijamy płytę drewnopochodną do rusztu z listewek, mocujemy metalową siatkę i nakładamy tynk.
Możemy również przymocować do sklejki cienkie płyty styropianowe i ułożyć tynk, wzmacniając go siatką z włókna szklanego.
Poziom komplikacji wynikających z chęci budowy lukarny zależy w ogromnym stopniu od jej wielkości. Małe lukarny, których szerokość mieści się między sąsiednimi krokwiami dachu głównego są łatwiejsze w wykonaniu. Nie wymagają one bowiem żadnych dodatkowych ingerencji w konstrukcję dachu.
Niestety, rozwiązanie to posiada również jedną poważną wadę – nie zapewnia dopływu optymalnej ilości światła. Odpowiedni dopływ światła gwarantuje natomiast lukarna o dużych rozmiarach. Niestety taka lukarna wymaga również przebudowy konstrukcji dachu głównego.
Dlatego też, małe lukarny stosuje się zwykle w pomieszczeniach, które nie są nadmiernie eksploatowane, na przykład w sypialniach oraz w pokojach gościnnych.
Duże lukarny konstruowane są z kolei w celu doświetlenia wnętrz codziennego użytku – salonów czy gabinetów.
Lukarna stosowana jest zwykle w przypadku dachów o kącie nachylenia powyżej 45 stopni i ścianach kolankowych powyżej 1 m (choć można ją również budować na dachach o mniejszym spadku).
Najlepsze rezultaty daje doświetlenie poddasza jedną szeroką lukarną. Zyskujemy wówczas bowiem dodatkową, w pełni funkcjonalną przestrzeń użytkową do dowolnego zagospodarowania.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami budowlanymi, dolna krawędź okna (tak połaciowego, jak i lukarny) nie powinna znajdować się niżej niż na wysokości 85 cm ponad powierzchnią podłogi. Takie umiejscowienie umożliwia swobodne korzystanie z okna oraz dobry kontakt wzrokowy z otoczeniem.
Wyznaczając usytuowanie lukarny w dachu, należy również pamiętać, że jej sufit oraz sufit pomieszczenia poddasza powinny znajdować się w tej samej płaszczyźnie. Choć lukarna najczęściej kojarzy się z budynkami w klasycznym stylu, z powodzeniem można ją również stosować dla urozmaicenia w dachach domu o nowoczesnej architekturze.
Lukarna dachowa rodzaje
Poszczególne rodzaje lukarn różnią się od siebie pod względem wielkości, zastosowanych materiałów, wykończenia czy konstrukcji daszku.
- Lukarna z dachem jednospadowym (ciągniona) – najprostszy wariant, zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i estetycznym. Lukarna jednospadowa z płaskim dachem posiada jednopołaciowe pokrycie o stałym nachyleniu, łączące się z połacią dachu poprzez poziomą linię załomu. Dach lukarny ciągnionej z płaskim dachem może być płaski (wtedy jest to lukarna pulpitowa, lukarna z płaskim dachem) lub nachylony (w granicach od 0 stopni aż do wartości nieco niższej niż kąt nachylenia połaci dachu głównego). Im większe okno (a tym samym wysokość ściany frontowej) tym mniejszy kąt nachylenia dachu lukarny. Jest to o tyle kłopotliwe, że wiele pokryć dachowych nie może być stosowanych na dachach o małym nachyleniu. Decydując się na budowę lukarny jednospadowej możemy więc stanąć przed trudnym wyborem: dachówka na jej dach czy więcej światła na poddaszu?
- Lukarna z dwuspadowym dachem – konstrukcja lukarny z dachem dwuspadowym sprawdza się znakomicie w przypadku dachów o średnim i wysokim spadku. Lukarny dwuspadowe są zazwyczaj niewielkie, o szerokości nieprzekraczającej rozstawu krokwi dachu. Wnętrze poddasza nie ulega więc tak dużej poprawie funkcjonalnej, jak w przypadku lukarn o większej szerokości. Powstałą wnękę można jednak z powodzeniem wykorzystać do ustawienia stołu, szafki, niskiej komody czy też urządzenia komfortowego miejsca do pracy.
- Lukarna z dachem trójspadowym – rodzaj lukarny z dachem trójspadowym stosuje się zwykle w przypadku dachów o mniejszym nachyleniu połaci. Ze względu na charakter daszku, lukarnę trójspadową łatwo jest połączyć z połacią dachu. Taka lukarna niejako wymusza większą szerokość nadbudówki, zapewniającą doskonałe doświetlenie poddasza użytkowego oraz możliwość funkcjonalnej aranżacji wnętrza.
- Lukarna bawole oko – ten rodzaj lukarny to prawdopodobnie najbardziej efektowna konstrukcja lukarny, nawiązująca swoją nazwą do charakterystycznego, opływowego kształtu. Okrągłe lub owalne okno jest tutaj schowane pod odpowiednie ukształtowanym fragmentem dachu. Lukarna wole oko sprawdza się najlepiej w przypadku budynków o dużej powierzchni dachu, nawiązujących do klasycznej stylistyki.
- Lukarna trójkątna – ten rodzaj lukarny charakteryzuje się bardzo niewielką powierzchnią przeszklenia, stanowiąc doskonały sposób na doświetlenie specyficznych pomieszczeń i przestrzeni, takich jak łazienka czy schody.
Lukarna a okna dachowe – porównanie rozwiązań
Odpowiednie doświetlenie wnętrza poddasza zapewnić możemy na kilka różnych sposobów. Do najpopularniejszych rozwiązań należą z całą pewnością popularne okna połaciowe oraz niezwykle efektowne lukarny.
Okna dachowe to najprostszy sposób na doświetlenie poddasza. W przeciwieństwie do lukarn, nie ingerują one w podstawowy wygląd bryły budynku i nie nadwerężają nadmiernie kondycji naszych portfeli.
Lukarny, mimo wysokich kosztów i dłuższego czasu budowy, cenione są jednak powszechnie za swoje wysokie walory estetyczne.
Które rozwiązanie sprawdza się lepiej? Sprawdźmy to.
Lukarna, jako nadbudówka wystająca ponad powierzchnię dachu, istotnie modyfikuje wygląd bryły, niosąc ze sobą niepowtarzalne walory dekoracyjne.
Podczas doboru wielkości, kształtu oraz konstrukcji lukarny musimy brać pod uwagę rozmiar oraz nachylenie połaci naszego dachu.
Budowa lukarny wpływa nie tylko na zewnętrzny wygląd obiektu. Lukarna od wewnątrz wpływa także na przestrzeń poddasza, zwiększając funkcjonalność poddasza i nadając wnętrzu dekoracyjny charakter.
Należy jednak pamiętać, że przeszklenia zamontowane w lukarnach, mimo takiej samej powierzchni, gorzej doświetlają wnętrze niż okna połaciowe.
Ogromną zaletą okien dachowych jest łatwość ich montażu. Posiadając taki sam kąt nachylenia jak połać dachowa, stanowią bardzo subtelny, nienarzucający się element bryły. Pozwalają równomiernie oświetlić przestrzeń poddasza i doskonale sprawdzają się w przypadku niewielkich domków jednorodzinnych.
Małe lukarna znajdzie zastosowanie w pomieszczeniach sypialnianych oraz pokojach gościnnych.
Coraz bardziej popularne warianty o dużych rozmiarach wykorzystywane są natomiast w pokojach dziennych czy gabinetach. Poprzez eliminację części skosów, zwiększają powierzchnię użytkową poddasza, zapewniając przy tym optymalny dopływ światła.
Dzięki lukarnom, funkcjonalne umeblowanie poddasza przestaje być wyzwaniem.
Warto jednak pamiętać, że lukarny znajdują zastosowanie na dachach stromych (o kącie nachylenia powyżej 45 stopni), w których ścianki kolankowe występują na wysokości powyżej 1 m. Obostrzenia te sprawiają, że lukarny są znacznie mniej uniwersalne od okien dachowych.
Wśród głównych zalet okien połaciowych wymienić należy zapewnianie optymalnego dopływu światła i w miarę równomiernego oświetlenia wnętrza (nawet w przypadku stosunkowo niewielkich okien). Dzięki tym właściwościom, na poddaszu wyposażonym w okna połaciowe nie powstaje efekt tunelu, charakterystyczny dla niewielkich lukarn. Ponadto mogą być one montowane na niemal wszystkich dachach, niezależnie od ich stopnia nachylenia. Niestety, w przeciwieństwie do lukarn, nie wpływają one na zwiększenie funkcjonalności i powierzchni użytkowej poddasza.
Na koniec, przejdźmy do porównania kosztów i czasu montażu obu rozwiązań.
Wykonanie lukarny jest zawsze droższe i bardziej czasochłonne niż montaż klasycznych okien połaciowych.
Wymaga ono bowiem podjęcia szeregu czasochłonnych prac o różnym, nierzadko skomplikowanym, charakterze.
Dokładne koszty budowy lukarny zależą od jej wielkości, konstrukcji i kształtu.
Analogiczne (pod względem wielkości przestrzeni przeszklonej) rozwiązania połaciowe mogą być nawet kilka razy tańsze.
Dlatego też, dla wielu inwestorów kwestia kosztów staje się kluczowym czynnikiem wyboru między lukarną a klasycznym oknem dachowym.
Zarówno lukarna, jak i okno połaciowe posiadają szereg funkcjonalności.
Wybór najlepszego rozwiązania powinien więc opierać się na starannej analizie specyfiki danego obiektu oraz, rzecz jasna, możliwościach finansowych inwestora.
W przypadku nowych domów o niewielkich rozmiarach, lukarna stanowić będzie doskonałe urozmaicenie bryły budynku, zwiększając przy tym powierzchnię użytkową poddasza.
W przypadku adaptacji poddasza w starszych obiektach, okna połaciowe zapewnią szybki i bezproblemowy montaż oraz optymalne oświetlenie wnętrza, bez ryzyka uszkodzenia konstrukcji dachu budynku, z jakim wiąże się każda jego przebudowa.
Lukarna dachowa zalety i wady
Najważniejszą i najwyżej cenioną zaletą budowy dachu, wyposażonego w lukarny jest zwiększenie funkcjonalności pomieszczeń znajdujących się na poddaszu.
Odpowiednio szeroka lukarna zapewnia nie tylko dobre doświetlenie wnętrza, ale także możliwość uzyskania dodatkowej powierzchni użytkowej, którą możemy zagospodarować w dowolny, pożądany przez nas sposób.
Ich obecność wpływa także korzystnie na wygląd bryły budynku wyróżniając ją spośród domów wyposażonych w powszechnie stosowane okna połaciowe.
Warto jednak pamiętać, że budowa lukarny to spora inwestycja, szczególnie w przypadku już istniejących dachów. Wymaga ona znacznych ingerencji w konstrukcję dachu oraz szeregu skomplikowanych prac wykończeniowych.
Bardziej korzystnym rozwiązaniem jest uwzględnienie lukarn na etapie projektowania domu.
Lukarna, ze swoimi ściankami, oknem i daszkiem, stanowi miniaturę domu, wymagającą, tak jak jej pełnowymiarowy odpowiednik, dobrego ocieplenia, starannie dobranych zabezpieczeń oraz skrupulatnej realizacji założonego projektu.
W przeciwnym wypadku, trzeba się liczyć z utratą właściwości pokrycia dachu i związanymi z tym ogromnymi problemami eksploatacyjnymi.
Lukarna dachowa zalety:
- znakomite walory estetyczne,
- zwiększenie powierzchni użytkowej oraz funkcjonalności poddasza,
- dużą dowolność w zakresie doboru kształtu okien.
Lukarna dachowa wady:
- wysoka cena,
- zwiększenie poziomu skomplikowania dachu,
- konieczność przebudowy konstrukcji dachowej,
- stosunkowo długi czas realizacji (w porównaniu do okien dachowych),
- efekt tunelu powstający w przypadku małych lukarn, nieprzepuszczających dostatecznej ilości światła.
W dalszej części artykułu wyjaśniamy jak skonstruowana jest lukarna oraz jakie są ogólne zasady jej budowy.
Lukarna ogólne zasady budowy
Nawet najprostsza lukarna wymaga przemyślanego projektu oraz niezwykle starannego wykonania.
Lukarna powinna zostać dobrze ocieplona oraz zabezpieczona przed działaniem czynników atmosferycznych.
Lukarny występują najczęściej w konstrukcji drewnianej, w której ramę frontową mocuje się do krokwi i murłaty. Sposób mocowania daszku zależy głównie od jego konstrukcji.
W przypadku najprostszych lukarn jednospadowych krokwie dachu lukarny opierają się na krokwiach dachu głównego oraz górnej belce ramy frontowej.
Krokwie dachowe lukarn dwu- oraz trójspadowych opierają się z kolei na zamocowanych do ramy frontowej i krokwi dachu głównego płatwiach i belce kalenicowej.
Gdy konstrukcja dachu lukarny jest już gotowa, można przystąpić do układania pokrycia oraz montażu okna.
Zabudowanie ścian bocznych wymaga utworzenia szkieletu pomocniczego, złożonego z drewnianych słupków zamocowanych w rozstawie 60 cm między krokwiami dachu a krokwiami (lub płatwiami) lukarny.
Następnie, do odpowiednio rozmieszczonych słupków zamocować należy membranę dachową oraz kontrłaty.
Na wierzch kładziemy łaty lub płyty z materiałów drewnopochodnych.
Sprawdzą się tu zarówno wodoodporne sklejki, jak i płyty wiórowe OSB 3 o grubości około 10 mm.
Gotową lukarnę należy ocieplić przy użyciu wełny mineralnej, zabezpieczając ją dodatkowo folią paroizolacyjną.
Warstwę ocieplenia przykrywamy płytami gipsowo-kartonowymi.
Znacznie rzadziej od konstrukcji drewnianej lukarna ma konstrukcję murowaną.
Rozwiązanie to wybierane jest zwykle w przypadkach, gdy frontowa ścianka lukarny została pomyślana jako przedłużenie zewnętrznej ściany domu.
Ściankę powierzchni frontowej wzmocnioną żelbetową ramą należy wówczas zakotwić w wieńcu stropowym ściany zewnętrznej budynku, a w dalszej kolejności – wymurować na stropie ścianki boczne.
Po zakończonych pracach murarskich, możemy przystąpić do przygotowania drewnianej konstrukcji daszku.
W przypadku wariantów jednospadowych, krokwie dachu lukarny opierają się na krokwiach dachu oraz na murłacie.
W przypadku dachów wielospadowych, krokwie lukarny opierają się na ściankach bocznych (ewentualnie na ściankach bocznych oraz ścianie frontowej) i łączą w kalenicy.
Ścianki lukarny w konstrukcji murowanej powinny zostać ocieplone jeszcze przed ułożeniem pokrycia dachowego. Najpierw ociepla się je bowiem od zewnątrz.
Do wykończenia murowanych ścianek można zastosować drewno lub tynk. W razie stosowania wykończenia w postaci tynku cienkowarstwowego, warstwa zaprawy zbrojącej powinna zostać dodatkowo wzmocniona siatką z włókna szklanego.
Po ociepleniu i wykończeniu ścianek zewnętrznych lukarny przychodzi pora na montaż okna oraz położenie izolacji wewnętrznej.
Najmniej problemów konstrukcyjnych generuje niewielka lukarna, to znaczy taka, której szerokość jest mniejsza od rozstawu krokwi dachu. Rozwiązanie to jest o tyle wygodne, że nie wymaga wzmacniania konstrukcji dachu. W takich przypadkach, całą powierzchnię frontowej ściany lukarny zajmuje okno.
Mimo to, pojedyncza mała lukarna nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego doświetlenia poddasza. Dlatego też, warianty o niewielkich rozmiarach warto stosować grupowo.
Przyjmuje się, że, aby zapewnić odpowiednią ilość światła w pomieszczeniu z lukarną, jej szerokość powinna być większa niż połowa długości ściany, na której lukarna zostanie skonstruowana.
Taka duża lukarna umożliwia montaż dwóch okien, dzięki którym wnętrze będzie równomiernie oświetlone.
Lukarna, której szerokość przekracza podwójny rozstaw krokwi dachu wymaga dodatkowego wzmocnienia jego konstrukcji. W tym celu należy przeciąć jedną lub dwie krokwie, a także wymienić oraz wzmocnić skrajne krokwie dachowe.
Działania te mogą jednak okazać się niewystarczające w przypadku lukarn wyróżniających się swą okazałością. Wówczas konieczne będzie zamocowanie słupów i płatwi.
Ograniczenie obciążenia generowanego przez konstrukcję lukarny można uzyskać także poprzez budowę ścianek, na których częściowo oparty zostanie jej daszek.
Przystępując do krycia dachu lukarny, należy pamiętać, że powinien on tworzyć, wraz z dachem głównym, jednorodną całość, uniemożliwiającą przenikanie wilgoci do warstw wewnętrznych pokrycia.
Aby to osiągnąć, musimy starannie przemyśleć kwestię przeciwwilgociowej izolacji połaci lukarny.
Jej rodzaj dobieramy do typu pokrycia.
Dachy wykończone papą, gontami bitumicznymi czy blachą płaską izolujemy przy użyciu papy podkładowej lub folii wysokoparoprzepuszczalnej, które układamy na poszyciu wykonanym z desek lub wodoodpornych płyt drewnopochodnych.
W przypadku dachów krytych dachówką lub blachodachówką, wystarczająca izolację stanowi tak zwana membrana dachowa, czyli wysokoparoprzepuszczalna folia.
Kolejne pasy folii należy układać poziomo, od dołu w kierunku kalenicy. Pasy powinny zachodzić na siebie, tworząc zakłady o szerokości 10-20 cm.
W celu utrzymania odpowiedniej wentylacji połaci, lukarna powinna mieć daszek wyposażony w jedną lub dwie przestrzenie wentylacyjne. W przypadku dwóch przestrzeni wentylacyjnych, pierwsza umożliwia skuteczne osuszanie warstwy ocieplenia, a druga pozwala usuwać wilgoć z wewnętrznej strony pokrycia.
Pierwszą umiejscawiamy więc między wełną mineralną a folią wstępnego krycia lub sztywnym poszyciem dachu.
Druga powinna się natomiast znaleźć między poszyciem (lub folią) a pokryciem dachowym.
W przypadku jednej przestrzeni wentylacyjnej, powinniśmy ją pozostawić między ociepleniem a sztywnym poszyciem dachu.
Dla zwiększenia efektywności cyrkulacji powietrza pod pokryciem możemy również zastosować dachówki wentylacyjne.
Warto pamiętać, że wilgoć przedostaje się do wewnętrznych warstw pokrycia dachowego nie tylko z zewnątrz, ale także ze środka poddasza. Zabezpieczeniem przed wilgocią płynącą z wnętrza domu jest zwykle specjalna folia paroizolacyjna, na której następnie ułożone zostają płyty gipsowo-kartonowe.
Podczas wykańczania dachu z lukarnami, szczególną uwagę poświęcić musimy miejscom styku ścian lukarny z połacią dachu.
Dla zapewnienia szczelności dachu, połączenia te muszą zostać odpowiednio obrobione.
Nawet niewielkie niedoróbki mogą bowiem zagrozić trwałości pokrycia, a nawet więźby dachowej.
Lukarna jednospadowa – konstrukcja
Lukarna jednospadowa stanowi najprostszą konstrukcyjnie oraz estetycznie formę lukarn.
Lukarna tego typu charakteryzuje się jednopołaciowym pokryciem o stałym nachyleniu, przechodzącym w połać główną dachu poprzez poziomą linię załomu.
Dach lukarny może być skonstruowany pod różnym nachyleniem, od 0 stopni (lukarna z płaskim dachem) aż po kąt bliski nachyleniu połaci dachu.
Należy jednak pamiętać, że lukarna z płaskim dachem lub o wyjątkowo małym nachyleniu uniemożliwia zastosowanie niektórych pokryć dachowych.
Projektując tego typu doświetle warto więc szukać złotego środka między wysokością frontu lukarny (uzyskaniem optymalnego poziomu doświetlenia poddasza) a kątem nachylenia jej połaci.
Wybór konkretnych rozwiązań konstrukcyjnych zależy w ogromnym stopniu od planowanej wielkości lukarny oraz jej umiejscowienia w dachu.
Z reguły, w przypadku lukarn o niewielkich rozmiarach nie wymaga się dodatkowych wzmocnień dachu. Jego krokwie stanowić będą wystarczające podparcie dla ramki frontowej oraz punktu załomu połaci lukarny. W celu poprawy stabilizacji parapetu, warto jednak wykonać w krokwiach dachowych specjalny zacios.
Lukarna może także zostać umiejscowiona w dolnej części połaci i zamontowana bezpośrednio do murłaty. Rozwiązanie to umożliwia bardziej korzystne rozłożenie ciężaru lukarny na dachu.
W przypadku lukarn o większych wymiarach, w szczególności, gdy szerokość lukarny jest większa niż szerokość pojedynczego rozstawu krokwi, należy bezwzględnie zastosować dodatkowe wzmocnienia dachu.
Na dachach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej, miejsce załomu podpiera się z wykorzystaniem specjalnych wymianów – poprzecznych belek umożliwiających niezbędne przeniesienie obciążeń.
Wzmocnienia wymagają także skrajne, pełne krokwie dachu, do których zamocowane będą wymiany.
Innej nieco lżejszej konstrukcji wymaga budowa lukarny na dachu płatwiowym. Wzmocnienia skrajnych krokwi dachu nie są wówczas potrzebne. Krokwie lukarny opierać się mogą w tym przypadku na płatwi pośredniej (bezpośrednio lub poprzez zamontowany dodatkowy stolec). Niekiedy warto jest poprawić wytrzymałość skrajnych krokwi na okapie dachowym.
Dokładną ocenę parametrów dachu, na którym ma pojawić się lukarna należy z całą pewnością powierzyć specjalistom.
Do zabudowy ścian lukarny stosuje się najczęściej płyty z materiałów drewnopochodnych. Najlepiej sprawdzają się wytrzymałe sklejki wodoodporne oraz płyty wiórowe OSB 3 o przybliżonej grubości 10 mm. Po dopasowaniu wymiarów, mocuje się je na specjalnych słupkach umiejscowionych między krokwiami dachu a krokwiami lukarny.
Lukarna wole oko – konstrukcja
W przeciwieństwie do mało skomplikowanej lukarny jednospadowej, stworzenie na dachu lukarny w kształcie wolego oka jest dla wielu fachowców prawdziwym sprawdzianem umiejętności.
Stanowiąc płynne uwypuklenie dachu, lukarna wole oko wymaga odpowiedniego ukształtowania deski czołowej do formy nazywanej kapeluszem.
Wyznaczenie krzywizn oraz projekt prawidłowego połączenia lukarny z połacią dachową (zarówno w szczycie konstrukcji, jak i w koszu) mogą być realizowane z wykorzystaniem różnych metod projektowych.
Najpopularniejsze i najbardziej uniwersalne spośród nich zakładają wykorzystanie łuków kołowych o odpowiednio dobranych promieniach.
Przed wyznaczeniem kształtu deski czołowej należy ustalić proporcje wolego oka (stosunek jego szerokości do wysokości). Parametr ten dobierany jest w odniesieniu do rodzaju pokrycia dachowego.
Następnie, możemy przejść do wyznaczenia kształtu lukarny. Przeprowadzić możemy na dwa stosunkowo proste sposoby:
Metodą “jednej czwartej”
- Rysujemy prostokąt ABCD, który będzie reprezentował połowę wolego oka. Jego dłuższy bok powinien mieć wymiar 1/2 szerokości lukarny, a krótszy – 1/5 szerokości lukarny.
- Rysujemy przekątną AC i dzielimy ją na cztery równe odcinki (punkty wyznaczone na przekątnej oznaczamy dla ułatwienia kolejnymi literami alfabetu: E, F, G).
- Z punktu E rysujemy linię prostopadłą do przekątnej AC. W miejscu przecięcia linii z odcinkiem AD lub jego przedłużeniem zaznaczamy punkt H.
- Powtarzamy czynność, rysując kolejną linię prostopadłą do przekątnej AC, tym razem z punktu G. W miejscu przecięcia linii z odcinkiem CB lub jego przedłużeniem zaznaczamy punkt I.
- W ten sposób wyznaczyliśmy środki łuków projektowanej lukarny – punkty H oraz I.
- Następnie, z obu punktów prowadzimy łuki, które wyznaczą nam kształt wolego oka.
- Z punktu H rysujemy łuk łączący punkty A i F. Promień łuku powinien być równy długości odcinka AH.
- Z punktu I prowadzimy łuk łączący punkty C i F. Promień łuku powinien być równy długości odcinka CI.
Metodą “jednej drugiej”
- Rysujemy prostokąt ABCD. Jego dłuższy bok powinien mieć wymiar 1/2 szerokości lukarny, a krótszy – 1/5 szerokości lukarny.
- Rysujemy przekątną AC.
- Rysujemy przedłużenie odcinka CB. Jego długość powinna teraz wynosić 1/2 szerokości lukarny. Koniec nowo powstałego odcinka oznaczamy literą E.
- Punkt E stanowi środek pierwszego łuku. Promień łuku powinien być równy długości odcinka CE. Kreślimy go, łącząc punkt C z punktem przecięcia łuku z przekątną AC. Wyznaczony w ten sposób punkt oznaczamy literą F.
- W celu wyznaczenia położenia i promienia drugiego łuku, rysujemy odcinek EF i przedłużamy go do przecięcia z odcinkiem AD lub jego przedłużeniem. Punkt przecięcia oznaczamy literą G.
- Z punktu G wyprowadzamy łuk łączący punkty A i F. Promień łuku powinien być równy długości odcinka AG.
- Wyznaczone łuki reprezentują ostateczny kształt wolego oka.
Aby uzyskać prawidłowe, gładkie przejście lukarny w jej szczycie, należy zastosować odpowiedni kąt odchylenia konstrukcji od płaszczyzny dachu.
Uznaje się, że optymalny kąt odchylenia nie powinien przekroczyć 12 stopni.
Decydując się na konstrukcję lukarny w formie wolego oka, możemy wybrać jeden z dwóch wariantów kosza (linii przejścia połaci lukarny w główną połać dachu):
- Kosz twardy – charakteryzuje się liniami w kształcie dzwonu. W takim przypadku przejście między połacią lukarny a połacią dachu, wynikające z samej konstrukcji elementu, nie będzie płynne. Dla uzyskania bardziej płynnego przejścia, niezbędne jest przygotowanie odpowiedniej podbudowy. Wole oczy z twardym koszem wykonywane są zazwyczaj w formie krążyn, połączonych w podstawie z deską koszową w kształcie dzwonu. Na początku, należy starannie wyliczyć kształt poszczególnych elementów, a następnie przygotować i wyciąć odpowiednie szablony. Na ich podstawie wycinane są lukarny prefabrykowane. W lukarnach o twardym koszu poszczególne krążyny posiadają jednakowy kształt, różniąc się jedynie wysokością. Deskowanie tego typu lukarny przebiega stosunkowo prosto – prostopadle do deski czołowej przy użyciu desek o stałej szerokości.
- Kosz miękki – charakteryzuje się prostą linią kosza. Dzięki temu, połać lukarny, niejako sama z siebie łagodnie, miękko przechodzi w połać dachu. W przeciwieństwie do lukarn o twardym koszu, wariant z prostym koszem wymaga większego nakładu pracy na etapach przygotowawczych. Każda z krążyn posiada bowiem inny kształt, który trzeba wyliczyć i przedstawić na szablonie. Krążyny montowane są do desek lub do krokwi koszowych. Gotowa konstrukcja musi zostać pokryta płytą z materiałów drewnopochodnych. Deskowanie wykonywane jest za pomocą desek prostych (ułożonych w odpowiednio dobrany wzór) lub klinowych (z zastosowaniem prostego wzoru deskowania).
Lukarna dachowa a przepisy budowlane
Budowa lukarn dachowych w miejscach, gdzie nie zostały one pierwotnie przewidziane wymaga uaktualnienia projektu oraz ponownego wystąpienia o pozwolenie na budowę.
Warto pamiętać, że podobne pozwolenie jest również niezbędne w przypadku nieprzewidzianych wcześniej okien połaciowych (mimo że, w przeciwieństwie do lukarn, ich montaż nie wymaga zmian w dachu).
Niedopełnienie tych formalności może skutkować poważnymi problemami podczas odbioru budynku przez inspektora nadzoru budowlanego, na które z całą pewnością nie warto się narażać.
Lukarna dachowa – cena
Koszt budowy lukarn znacznie przewyższa cenę montażu klasycznych okien połaciowych o zbliżonej powierzchni przeszklenia.
O ile zestawienie wydatków związanych z montażem okien połaciowych nie sprawia żadnych problemów, o tyle konstrukcja lukarny wymaga tak wielu różnorodnych prac, że trudno jest z pełnym przekonaniem pokusić się o ich zsumowanie.
Koszt budowy zależy tak od wielkości, jak i od wybranej formy i kształtu jaki ma mieć lukarna.
Najtańszym rozwiązaniem będzie z pewnością prosta lukarna jednospadowa lub lukarna dwuspadowa o szerokości 200 cm, wyposażona w standardowe okno o wymiarach 140 x 140 cm.
Zestawiając ceny przeszkleń, niezbędnych materiałów oraz robocizny otrzymamy kwotę mieszczącą się w granicach 3000-3500 zł.
W przypadku lukarn o nietypowych kształtach musimy się liczyć z wydatkiem rzędu 4000-6000 zł.
Najwięcej, bo nawet 10 000 zł zapłacimy za duże lukarny o wielospadowym zadaszeniu.