Dach w domu: rodzaje, budowa dachu, parametry więźby dachowej

Wybudowanie domu jednorodzinnego to nie lada wyzwanie – wie o tym każdy, kto chociaż raz mierzył się z tym zadaniem. Każda osoba podejmująca się tej czynności doskonale zdaje sobie sprawę z tego, iż w całym procesie projektowo – budowlanym nie można zaniedbać ani jednego szczegółu. Jednym z najważniejszych elementów domu jednorodzinnego jest dach, który chroni budowlę przed wszelkimi czynnikami zewnętrznymi. Zaniedbanie realizacji tego jakże ważnego elementu całej konstrukcji może być katastrofalne w skutkach! Więcej na temat najczęściej popełnianych błędów przy budowie dachu można dowiedzieć się z artykułu “Jakie są najczęściej popełniane na budowie błędy? Część 4 – dachy i kominy.”

Na dachu nie warto oszczędzać – i to zarówno pod kątem materiałów, jak i wykonania. Dobrze wykonany dach w domu jednorodzinnym będzie służył przez długie lata i zapewniał komfort mieszkania wszystkim członkom rodziny. Dlatego też przed podjęciem jakichkolwiek działań warto zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat jego konstrukcji i sposobów wykonania. Z tego artykułu można dowiedzieć się jak zbudowany jest dach o klasycznej konstrukcji. 

Konstrukcja dachu w domu jednorodzinnym

Konstrukcja dachu w domu jednorodzinnym zależy od wielu czynników:

• wielkości i kształtu samego domu,
• przeznaczenia poddasza (użytkowe bądź nieużytkowe),
• względów ekonomicznych,
• wyznaczników estetycznych.

Ostateczny kształt i rodzaj więźby dachowej może być bardzo różny, jednak w zdecydowanej większości przypadków składa się na nią kilka podstawowych elementów.

Elementy konstrukcji dachowej

1. Krokwie, na których opiera się elementy pokrycia dachowego. Są to pochyłe belki o prostokątnym przekroju poprzecznym, których rozstaw waha się w przedziale 0,8 – 1,2 metra.
2. Płatwie, czyli belki poziome stanowiące podporę krokwi. Jest to element nośny, który opiera się na słupach i dodatkowo jest usztywniany za pomocą mieczy.
3. Kalenica, czyli górna krawędź dachu, wzdłuż której łączą się ze sobą połacie dachowe.
4. Murłata, czyli płatew stopowa stanowiąca dolną podporę krokwi. Jest ona oparta na murze i odpowiada za przeniesienie obciążenia z krokwi na ścianę domu.
5. Pionowe słupy przenoszące obciążenie z płatwi na strop.
6. Kleszcze, czyli poziome belki, które łączą przeciwległe krokwie i gwarantują usztywnienie poziome.
7. Miecze (zwane inaczej zastrzałami), czyli skośne belki łączące słupy z kleszczami lub płatwiami pośrednimi. Ich podstawowym zadaniem jest usztywnienie konstrukcji dachu w kierunku podłużnym.
8. Jętki, czyli poziome belki łączące krokwie. Dzięki nim zostaje utrzymana nośność krokwi i sztywność więźby dachowej.
9. Wiatrownica, czyli deski poprzeczne, które są przybijane do krokwi w sposób ukośny.

Pozostałe elementy konstrukcji dachowej

• krawężnica (pełniąca rolę krokwi na załamaniu połaci dachowej),
• kulawka (krokiew łącząca krawężnicę z murłatą),
• dźwigar (element konstrukcyjny z klejonych desek).

Zastosowanie poszczególnych elementów jest uzależnione od rodzaju dachu, jednak bez większości z nich nie ma mowy o prawidłowej konstrukcji dachowej.

Rodzaje i budowa więźby dachowej

Można powiedzieć, że każdy właściciel nieruchomości podejmujący decyzję o rodzaju więźby dachowej ma w zasadzie do wyboru trzy możliwości:

• więźbę krokwiowo – belkową,
• więźbę jętkową,
• więźbę płatwiowo – kleszczową.

Więźba krokwiowo – belkowa

Ten typ konstrukcji dachowej jest stosunkowo prosty. Najlepiej sprawdza się wtedy, gdy rozpiętość dachu nie przekracza 7 metrów, a pochylenie połaci dachowej jest większe niż 45 stopni. W tym przypadku wiązar dachowy składa się z dwóch krokwi, które są połączone w kalenicy i osadzone na poziomej belce (która odpowiada za przenoszenie sił rozpierających). Ze względu na swoją prostą konstrukcję więźba krokwiowo – belkowa jest polecana przede wszystkim do budowy niewielkich domków letniskowych.

Więźba jętkowa

Więźba jętkowa jest konstrukcją nieco bardziej skomplikowaną. Składa się z krokwi (które są połączone w kalenicy i oparte na murłatach) oraz jętek (które łączą przeciwległe krokwie i dzięki temu przejmują siły rozporowe oraz nadają sztywność całej konstrukcji). Konstrukcja jętkowa sprawdza się w przypadku większej rozpiętości dachu (zazwyczaj w przedziale 6 – 9 metrów, ale dopuszcza się też wymiary do 12 metrów) oraz w budynkach z poddaszem użytkowym (gdyż pozwala uzyskać odpowiedni kształt pomieszczeń).

Więźba płatwiowo – kleszczowa

Ten typ konstrukcji dachowej jest najbardziej uniwersalny i pasuje do niemal wszystkich rodzajów dachów:

• jednospadowych,
• dwuspadowych,
• wielospadowych,
• dachy płaskie,
• stromych.

W konstrukcji tego typu stosuje się:

• krokwie oparte na płatwiach,
• słupy,
• kleszcze,
• dodatkowym zabezpieczeniem są miecze.

Ze względu na swoją budowę więźba płatwiowo – kleszczowa może być stosowana przy dużej rozpiętości dachu – nawet do 16 metrów (chociaż zaleca się rozpiętość w przedziale 9 – 12 metrów). W przypadku zastosowania tego rodzaju więźby znaczną część obciążenia przejmuje strop poddasza, co jest rozwiązaniem znacznie bezpieczniejszym dla całej konstrukcji dachu. Na poniższym wideo można zobaczyć jak wygląda łacenie dachu w domu jednorodzinnym

Jaki rodzaj więźby wybrać?

Wybór odpowiedniej więźby dachowej powinien być uzależniony przede wszystkim od konstrukcji i wielkości samego dachu.

Im bardziej skomplikowana budowa więźby dachowej (na przykład dach wielospadowy), tym lepsza jakościowo powinna być więźba dachowa.

Najprostsza i najtańsza konstrukcja to więźba krokwiowo – belkowa, którą można wykonać już w granicach kilkudziesięciu złotych za metr kwadratowy.

Jednak decydując się na to rozwiązanie należy pamiętać o tym, iż ten typ konstrukcji spełni swoje zadanie jedynie w małych i stosunkowo prostych budynkach.

Nieco droższa jest więźba jętkowa (około 100 złotych za metr kwadratowy), której całkowity koszt jest podnoszony przez dodatkowe elementy.

Najdroższa (ale i najbardziej solidna) opcja to wybór więźby płatwiowo – kleszczowej, która sprawdzi się nawet w skomplikowanych projektach.

Oczywiście całkowity koszt wykonania więźby dachowej może być bardzo zróżnicowany – i to zarówno pod kątem ceny materiałów, jak i robocizny.

Jednak na konstrukcji dachu nie warto oszczędzać, gdyż zły wybór materiałów oraz ekipy budowlanej może skutkować wieloma nieprawidłowościami, co w konsekwencji będzie decydować o bezpieczeństwie mieszkańców.

Dlatego właściwe decyzje powinny być podejmowane już na etapie wyboru drewna na więźbę dachową.

Jak wybrać drewno na więźbę dachową?

Przed zakupem drewna na więźbę dachową należy upewnić się o jego jakości, gdyż wcześniejsze wykrycie ewentualnych wad pozwoli uniknąć dużych problemów.

Dobre drewno na więźbę dachową powinno cechować się kilkoma podstawowymi wyznacznikami:

• pozbawione wad (na przykład w postaci sęku przechodzącego lub chorego, dużego zagęszczenia sęków, zakorka, pęknięcia, huby lub skrętu włókien),
• zdrowe i pozbawione grzybów bądź pleśni,
• charakteryzujące się odpowiednią wilgotnością (najlepiej w przedziale od 15 do 18%), która powinna być sprawdzana w całym przekroju, a nie tylko na powierzchni,
• właściwie obrobione (najlepiej sprawdza się struganie i suszenie komorowe),
• wytrzymałe (najlepiej w klasie C – 24),
• zaimpregnowane (co znacznie zwiększa jego odporność na uszkodzenia i zawilgocenia),
• przechowywane w odpowiedni sposób (osłonięte od deszczu, odseparowane od gruntu, wentylowane i ułożone z przekładkami).

Nie bez znaczenia jest także rodzaj drewna używanego do produkcji konstrukcji dachowych.

Najbardziej trwałe i wytrzymałe jest drewno dębów, cisów, modrzewi, wiązów i grochodrzewów, które może przetrwać bez szwanku nawet 12 lat.

Nieco tańsze jest drewno sosnowe, świerkowe lub jodłowe, które jednakże nie jest tak trwałe i wymaga odpowiedniej konserwacji.

Dobrym rozwiązaniem przy zakupie drewna na więźbę dachową jest rozejrzenie się nie tylko po tartakach, ale i składach drewna oraz dopytanie sprzedawcę, czy posiada certyfikat CE na sprzedaż drewna, który jest wymagany od 2013 roku.

Dodatkowo warto poradzić się odpowiedniego fachowca, którego wiedza i doświadczenie będzie skutkować właściwym zakupem.

Materiały wstępnego krycia dachu – papa i membrana

Każda osoba kładąca dach w domu jednorodzinnym musi pamiętać o tym, iż samo poszycie dachowe to zdecydowanie zbyt mało, aby zapewnić budynkowi odpowiednią ochronę przed deszczem, śniegiem i innymi czynnikami zewnętrznymi.

Niezwykle istotną rolę odgrywa tu wstępne pokrycie dachu, które – położone w sposób prawidłowy – pełni bardzo ważną rolę ochronną, uszczelniającą, izolacyjną i zabezpieczającą.

Pominięcie tego etapu w kładzeniu dachu może mieć katastrofalne skutki – zawilgocenie lub zalanie nie tylko izolacji cieplnej, ale także całych pomieszczeń znajdujących się na poddaszu.

Brak wstępnego krycia spowoduje to, iż właściwe poszycie dachu nie będzie spełniać swojej funkcji.

Dlatego też podstawową rolą właściciela nieruchomości jest zadbanie o to, aby dach w domu jednorodzinnym posiadał wstępne pokrycie.

W tym celu można wykorzystać dwa podstawowe materiały, czyli:

• papę na dach,
• membranę dachową.

Każde z tych rozwiązań cechuje się określonymi zaletami i mankamentami.

Papa na dach

Papa to taki materiał wstępnego krycia dachu, który jest układany przede wszystkim na sztywnym poszyciu (deskach, dachówkach, płytach OSB lub wodoodpornej sklejce) oraz w sytuacji, gdy kąt nachylenia dachu jest mniejszy niż około 15 – 20 stopni.

Niewątpliwymi zaletami takiego pokrycia dachowego na dach płaski i skośny jest fakt, iż zastosowanie papy gwarantuje:

• trwałość,
• szczelność,
• usztywnienie konstrukcji dachu,
• odporność na wiatry,
• odporność na szkodniki,
• odporność na promienie UV,
• zapobieganie odkształceniom i pęknięciom.

Nie bez znaczenia jest także to, iż wykorzystanie papy we wstępnym pokryciu umożliwia odłożenie w czasie docelowego pokrycia dachowego nawet o kilkanaście miesięcy.

Jednakże papa posiada także kilka wad.

Przede wszystkim jej montaż nie jest prosty i wymaga skomplikowanych prac oraz specjalistycznych narzędzi.

Dlatego też pokrycie dachu z papy powinno być wykonywane przez doświadczona ekipę.

Poza tym nie wolno zapominać o tym, iż papa nie zapewnia prawidłowej wentylacji, wymaga odprowadzania wody spod poszycia.

Papa jest również dosyć ciężka, co może obciążać i osłabiać konstrukcję dachu.

Membrana dachowa

Membrana to materiał pokrycia wstępnego dachu, który – ze względu na mankamenty papy – cieszy się coraz większym zainteresowaniem właścicieli domów jednorodzinnych.

Membrana dachowa jest wykonywana z lekkich, hydroizolacyjnych i łatwych w montażu tworzyw, takich jak polipropylen, poliester czy polietylen.

W związku z tym będzie idealnych rozwiązaniem dla inwestorów ceniących sobie ekologiczne, komfortowe i wygodne rozwiązania.

Podstawowe zalety membrany to:

• ochrona przed wiatrem, wilgocią, deszczem, śniegiem,
• ochrona przed grzybami i pleśnią (dzięki zapobieganiu wilgoci),
• zatrzymywanie ciepła wewnątrz budynku,
• właściwości izolacyjne,
• osłona przed kurzem i pyłem,
• brak zagrożenia dla konstrukcji dachowej (ze względu na lekkość),
• uniwersalność (membranę można kłaść na różne pokrycia).

Warte podkreślenia jest także to, iż membrana jest znacznie tańszym rozwiązaniem niż papa, a jej dodatkową zaletą jest zdecydowanie prostszy i mniej pracochłonny sposób montażu.

Nie oznacza to jednak, iż ten sposób wstępnego pokrywania dachu jest zupełnie pozbawiony wad.

Membrana to materiał mniej odporny na szkodniki i promieniowanie UV, a podczas nieostrożnego kładzenia może ulec uszkodzeniu.

Dodatkowo należy pamiętać o tym, iż membrana najlepiej sprawdzi się na dachach o kącie nachylenia co najmniej 20 stopni (co zapobiegnie gromadzeniu się wody), a w przypadku jej zastosowania pokrycie docelowe powinno być położone w jak najkrótszym czasie (najlepiej w ciągu miesiąca).

Wstępne krycie dachu jest czynnością niezwykle ważną – bez niej cała konstrukcja nie będzie spełniała swoich podstawowych funkcji.

Każdy właściciel nieruchomości ma do wyboru dwa podstawowe materiały, a konkretny wybór powinien być determinowany wieloma czynnikami – od indywidualnych preferencji poczynając, a na rodzaju dachu i kwestiach finansowych kończąc.

Folia paroprzepuszczalna

Nie ulega wątpliwości, iż każdy dach domu jednorodzinnego powinien być zabezpieczony w odpowiedni sposób – i to zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz.

Dlatego też coraz więcej osób decyduje się na użycie folii paroprzepuszczalnej, która chroni konstrukcję, ociepla dach oraz przepuszcza parę wodną i dzięki temu pozwala dachowi oddychać.

Zadaniem folii paroprzepuszczalnych jest ochrona przed skroplinami, skutkami działania wiatru oraz różnymi przeciekami.

Dzięki swojej budowie folia tego typu pełni następujące funkcje:

• osłania dach przed wilgocią i wiatrem,
• chroni termoizolację,
• reguluje odprowadzanie nadwyżki wilgoci,
• odprowadza parę wodną na zewnątrz budynku (dzięki czemu zapobiega jej kondensacji w warstwie termoizolacyjnej),
• zapewnia większą szczelność (dzięki zapobieganiu przenikania nadmiaru powietrza do wewnątrz),
• redukuje zużycie energii wewnątrz domu,
• osłania dom przed zanieczyszczeniami znajdującymi się w powietrzu.

Zatem dobra folia paroprzepuszczalna ma niebagatelny wpływ na całą konstrukcję dachu – nie tylko zabezpiecza ją przed niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi, ale także zwiększą jej trwałość i długość użytkowania.

Jednak aby folia tego typu w pełni spełniła swoje podstawowe zadania, to musi być dobrana w najbardziej optymalny sposób.

Dlatego przy jej zakupie należy zwracać uwagę na podstawowe parametry – takie jak:

• wytrzymałość mechaniczna,
• odporność na ciśnienie hydrostatyczne wody,
• odporność na czynniki atmosferyczne,
• poziom przepuszczalności pary wodnej,
• klasyfikacja ogniowa,
• zakres temperatur stosowania.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na to, czy dana folia jest wysokoparoprzepuszczalna czy też niskoparoprzepuszczalna.

Pierwszy typ folii jest polecany w przypadku poddaszy użytkowych, natomiast folie charakteryzujące się niskim poziomem paroprzepuszczalności mogą być użyte w przypadku budowy poddaszy nieprzeznaczonych do użytkowania.

Dach w domu jednorodzinnym: wentylacja połaci

Kładąc dach w domu jednorodzinnym nie wolno zapominać o tym, iż jednym z podstawowych warunków jego bezpieczeństwa jest wykonanie właściwej wentylacji połaci dachowych.

Gromadzenie się wilgoci wewnątrz dachu (na skutek różnorodnych czynników atmosferycznych) jest zjawiskiem zupełnie naturalnym, na które nie ma się wpływu.

Jednak uniemożliwienie jej wydostania się na zewnątrz może prowadzić do groźnych konsekwencji – i to nie tylko w obrębie dachu, ale całego domu.

Zaniedbanie wentylacji może powodować nagromadzenie się wilgoci, a w konsekwencji zmniejszenie właściwości termoizolacyjnych, zawilgocenie materiałów budowlanych i osłabienie całej konstrukcji więźby dachowej.

Dlatego też wykonanie wentylacji połaci dachowych to jeden z ważniejszych etapów budowy dachu, który zapewnia:

• stałe osuszanie konstrukcji dachu,
• zwiększenie trwałości dachu,
• zwiększenie termoizolacji,
• brak oblodzenia oraz związanych z tym zagrożeń,
• lepszy komfort cieplny (i to zarówno latem, jak i zimą).

Zatem wentylacja połaci dachowych odpowiada w głównej mierze za prawidłowe odprowadzanie wilgoci i pary wodnej z warstwy termoizolacyjnej dachu.

Jej zaniedbanie w prostej linii prowadzi do powstawania skroplin, co skutkuje przeciekami, zawilgoceniem oraz powstawaniem grzybów i pleśni.

Taka sytuacja zdecydowanie zmniejsza komfort mieszkania w danym budynku, a w skrajnych sytuacjach może być także niebezpieczna dla jego mieszkańców.

Dlatego każdy właściciel domu jednorodzinnego powinien zadbać nie tylko o prawidłowe położenie dachu, ale także o wyposażenie go we wszelkie elementy, które zapewnią odpowiednią wentylację.

Odpowiednio wykonany dach w domu jednorodzinnym to jedna z najważniejszych prac w całym procesie budowania nieruchomości.

Dach w głównej mierze stanowi o jakości oraz trwałości całego budynku i to od niego zależy bezpieczeństwo i komfort mieszkających w nim członków rodziny.

Wybór konkretnego dachu jest uzależniony od konstrukcji i budowy całego budynku, względów ekonomicznych i estetycznych oraz indywidualnych upodobań i gustów.

Jednak bez względu na wszystkie czynniki i okoliczności nie wolno zaniedbać żadnej czynności związanej z jego realizacją – od wstępnego projektu po ostateczne wykończenie konstrukcji.

Dobrze wykonany dach w domu jednorodzinnym zapewni spokój na długie lata.