Dom dla seniora: jak wybrać idealny dom na jesień życia?

W wielu krajach europejskich, a także w Ameryce bardzo modnym rozwiązaniem jest własny dom na jesień życia i to często z dala od zgiełku miasta. Staje to również popularne w naszym kraju.

Podpowiadamy, jaki projekt domu dla seniora będzie najbardziej odpowiedni i na jakie aspekty szczególnie zwrócić uwagę przy wyborze, aby dom „nie przeszkadzał w codziennym funkcjonowaniu”.

Zalety budowy domu dla seniora

Życie na emeryturze rządzi się własnymi prawami.

Jest więcej czasu dla siebie i swoje pasje.

Nie mają już takiego znaczenia kwestie szybkiego dojazdu do pracy, więc coraz więcej seniorów myśli o budowie komfortowego w użytkowaniu i przyjemnego domu.

Taki trend wynika też ze stopniowego odchodzenia od stawiania domów wielorodzinnych, które mają zazwyczaj charakter brył wielokondygnacyjnych i niekoniecznie są wygodne dla seniorów.

Nawet wspólne mieszkanie z dwoma czy trzema pokoleniami przestaje być atrakcyjne i często zdarza się, że młodzi ludzie wychowani w domu wielopokoleniowym po prostu idą na swoje.

Seniorzy zaś pozostawieni w takim domu nie czują się komfortowo i najczęściej decydują się na sprzedaż takiego domu oraz wybudowanie nowego, mniejszego i lepiej przystosowanego do specyficznych wymagań osób w podeszłym wieku.

Mały dom dla seniorów zaprojektowany z myślą o wygodnych warunkach, a także w pełni odzwierciedlający potrzeby i gust gospodarzy jest idealnym rozwiązaniem.

Nie trzeba będzie myśleć o międzypokoleniowych kompromisach czy narzekać na nieustanny harmider, którego przecież nie da się uniknąć, kiedy w jednym domu mieszka kilka osób w różnym wieku.

Budowa domu ma ponadto znaczenie terapeutyczne.

Zamiast bezczynności, poczucia odstawienia na boczny tor i wręcz jakiejś pustki będzie określony cel, który wymaga dużego zaangażowania.

Realizacja projektu domu na pewno pochłonie mnóstwo energii i czasu, ale jednocześnie dostarczy wiele radości oraz satysfakcji.

Negocjacje z wykonawcami, doglądanie robót, samodzielne wybieranie materiałów budowlanych to są rzeczy, które niesamowicie pozytywnie mogą wpływać na kondycję psychiczną emerytów.

Osoby starsze podejmujące się takiego zadania mają zarazem szansę na nowe znajomości.

Widać wyraźnie, że budowa domu na jesień życia ma naprawdę sporo atutów.

Owszem, powiedzenie mówi, że starych drzew się nie przesadza, ale powoli traci ono uzasadnienie.

Coraz więcej seniorów pragnie nadal czerpać z życia pełnymi garściami, być aktywnymi i pełnymi optymizmu ludźmi, którzy mają swoje marzenia i jeszcze siły na ich realizację.

Jednym z takich marzeń może stać się budowa domu.

Dom seniora – ekonomiczny i praktyczny

Teoretycznie wydaje się, że dla wielu osób podstawowymi czynnikami przy budowie domu będą kwestie ekonomiczne i funkcjonalne rozwiązania, jednak w przypadku seniorów mają one szczególną zasadność.

Przeciętne emerytury w naszym kraju nie należą do wysokich, więc należy dobrze zastanowić się nad wyborem projektu domu oraz zaproponowanymi sposobami na obniżenie kosztów eksploatacyjnych.

Dom seniora – energooszczędność

Mówiąc wprost – dom dla seniorów powinien mieć cechy budynku energooszczędnego, aby uniknąć przede wszystkim wysokich wydatków na ogrzewanie domu.

Na pewno kluczowe będzie zadbanie o perfekcyjną izolację termiczną oraz odpowiednią formę bryły i układ pomieszczeń.

Jeżeli chodzi o ten ostatni aspekt, to wyjątkowo korzystnym rozwiązaniem okazuje się możliwość czasowego zamknięcia nieużywanej części gościnnej domu.

Nie ma przecież konieczności utrzymywania w niej wysokiej temperatury.

W takiej sytuacji najbardziej sprawdza się budowa domu z poddaszem użytkowym, na którym właśnie aranżuje się przestrzeń dla gości.

Taki pomysł ma jeszcze inną zaletę, mianowicie pozwala wyraźnie oddzielić strefę gościnną od użytkowanej przez domowników, co zapewnia swoistą prywatność zarówno seniorom, jak i ich gościom.

Ciekawym wyjściem jest także projekt domu dwurodzinnego, projekt domu z osobnym mieszkaniem bądź projekt bliźniaka.

Czasami warto również rozważyć propozycje domów przystosowanych dla osób z ograniczeniami ruchowymi – w takiej sytuacji konieczne będą szerokie przejścia oraz specjalne ułatwienia w łazience.

W kwestii ekonomii konieczne jest zwrócenie uwagi na kilka kwestii, które mają ogromny wpływ na energooszczędność domu, a tym samym na obniżenie kosztów utrzymania budynku.

Zdecydowanie najtańszy w budowie, ale jednocześnie w późniejszym utrzymaniu okazuje się stosunkowo niewielki dom do 120 m2 o prostej i zwartej bryle na planie kwadratu.

Na pewno należy zrezygnować z eleganckich, ale przyczyniających się do ucieczki ciepła z budynku, niezwykle dekoracyjnych elementów architektonicznych, jak:

• wykusze,
• ryzality,
• lukarny,
• filary,
• kolumny.

Każdy detal tego typu podwyższa również koszty budowy domu.

Wbrew pozorom nawet kompaktowe i proste bryły mogą prezentować się niezwykle estetycznie – wystarczy zadbać o odpowiednie proporcje, ładne wykończenie elewacji oraz otoczenie budynku.

W domu o charakterze energooszczędnym zaleca się najczęściej dach dwuspadowy o niezbyt dużym kącie nachylenia około 30 – 45 stopni.

Taki dach jest łatwy w wykonaniu, a brak załamań sprawia, że nie dochodzi do powstania nieszczelności.

Niskie koszty ogrzewania

Wysokość wydatków eksploatacyjnych w dużym stopniu zależy od kosztów ogrzewania.

Właśnie dlatego tak istotne przy wyborze projektu domu i technologii budowy jest zwrócenie uwagi na maksymalne ograniczenie strat ciepła.

To nie tylko kwestia unikania detali architektonicznych czy nieszczelności stolarki okiennej przyczyniających się do ucieczki ciepła, ale również wybór optymalnego sposobu wentylacji pomieszczeń, a także sposobu ogrzewania.

Najtańszym rozwiązaniem będzie ogrzewanie na paliwo stałe.

Dostępne są niezwykle nowoczesne i przede wszystkim proste w obsłudze kotły na pellet czy piece na ekogroszek.

Problemem natomiast może się okazać konieczność systematycznego dostarczania paliwa, a także wymóg wykonania większej kotłowni mającej co najmniej 7 m2 powierzchni.

W przypadku niewielkich domów świetnym pomysłem będzie instalacja dwufunkcyjnego kotła na gaz ziemny o niezbyt dużej mocy.

Jeden kocioł odpowiada za ogrzewanie pomieszczeń, a także za podgrzewanie wody.

Takie rozwiązanie ma dwa walory – przede wszystkim kocioł jest bezobsługowy, ponieważ nie wymaga uzupełniania paliwa, jak ma to miejsce w przypadku pieca na paliwo stałe.

Może to mieć naprawdę spore znaczenie dla seniorów.

Poza wygodą użytkowania należy jeszcze podkreślić brak konieczności wygospodarowania dużej przestrzeni na kotłownię.

Oczywiście największe oszczędności eksploatacyjne można uzyskać poprzez instalację nowoczesnych urządzeń grzewczych, jak pompy ciepła, panele fotowoltaiczne czy solarne.

Jednak w tym przypadku należy się liczyć z wyższymi kosztami na etapie wykonawczym.

Bezobsługowe jest także ogrzewanie elektryczne w postaci mat układanych pod podłogą, jednak koszty energii elektrycznej są na tyle wysokie, że niewielu inwestorów decyduje się na to rozwiązanie.

Mało napraw i sprzątania – komfort obsługi

Bardzo ważne, aby zdecydować się na odpowiednią technologię budowy, która zagwarantuje długą trwałość wszystkich elementów i niezbyt uciążliwą ich konserwację.

Drewno na elewacji z pewnością prezentuje się zjawiskowo, jednak wymaga okresowej konserwacji i impregnacji.

Warto zainwestować w wytrzymałe i dobrej jakości materiały wykończeniowe, ale również w bardzo praktyczne rozwiązania, jak zadaszony taras czy podcień wejściowy.

Dużym ułatwieniem mogą się okazać udogodnienia w postaci instalacji samoczynnie sterujących ogrzewaniem i oświetleniem (dom inteligentny), ewentualnie też systemem alarmowym, czy monitoring domu (co pozwoli podnieść poziom bezpieczeństwa).

Praktyczne będzie wykonanie podgrzewanego podjazdu do garażu i podestu wejściowego, aby uniknąć kłopotliwego odśnieżania i usuwania lodu w okresie zimowym.

Niezbyt duża powierzchnia użytkowa domu sprawia również, że nie tylko łatwiej pomieszczenia ogrzać, ale nawet łatwiej je sprzątać.

Duże przestrzenie wewnętrzne może ładnie wyglądają, jednak w codziennym użytkowaniu mogłyby sprawiać kłopot osobom starszym.

Ponadto seniorzy często bardziej sobie cenią wartość przytulności domu, który powinien być dla nich swoistym azylem.

Jednocześnie warto zadbać o to, aby pomieszczenia nie były zagracone i wyposażyć je w minimalną ilość mebli.

Ponadto dywany i dywaniki może prezentują się efektownie, ale utrzymanie ich w czystości sprawia naprawdę duży kłopot.

Dom seniora: optymalne miejsce pod budowę domu

W przypadku emerytów są tak naprawdę większe możliwości wyboru miejsca. Przede wszystkim nie ma konieczności kupowania działki w obrębie miasta, ponieważ nie trzeba codziennie jeździć do centrum miasta. To ważna informacja również z punktu widzenia ekonomii inwestycji. Wiadomo, że ceny ziemi w mieście lub w ich najbliższej okolicy są wysokie, jednak w miarę oddalania się od miasta można znaleźć więcej ofert atrakcyjnych nie tylko wizualnie, ale również cenowo. W spokojnej okolicy są większe szanse na wybudowanie wymarzonego domu otoczonego ogrodem.

Przy okazji warto pamiętać, żeby nie decydować na się parcele zbyt mocno odludne. Dom pod lasem może wydawać się jak z bajki, jednak należy mieć na uwadze dostępność mediów czy usług. Istotne są również kwestie bezpieczeństwa, a także możliwości wygodnego dojazdu do sklepu bądź przychodni. W tym kontekście nie wolno zapominać, że zwykła awaria samochodu albo gorsze samopoczucie kierowcy może całkowicie odciąć domostwo od świata. Trudno liczyć na państwowe czy też prywatne busy, które raczej nie docierają w miejsca mocno oddalone od głównej drogi.

Dobrze mieć blisko sąsiadów, aby w razie potrzeby można było do kogo zwrócić się o pomoc i wspierać wzajemnie w różnego rodzaju problemach, a takie mogą wyniknąć z powodu braku odpowiedniej ochrony mienia lub dużych opadów śniegu.

Dla seniorów optymalne wydaje się znalezienie działki płaskiej o kształcie zbliżonym do kwadratu, bez elementów zacieniających od strony południowej i z wygodną drogą dojazdową od strony północnej bądź wschodniej. To ważne, aby jak najmniej ciepła uciekało przez północno-wschodnią fasadę i dlatego najlepiej zlokalizować tam pomieszczenia gospodarcze i pomocnicze, czyli spiżarnię, pralnię, kotłownię.

Z kolei od strony południowej warto zdecydować się na większe przeszklenia, które nie tylko nadadzą lekkości całej konstrukcji, ale przede wszystkim wspaniale rozjaśnią wnętrze i dobrze je nasłonecznią. Oczywiście parcela musi też gwarantować dostępność mediów, co ma bezpośrednie przełożenie na komfort mieszkania.

Rozsądne planowanie domu

Podstawą jest dobry projekt domu, a więc taki, który jest idealnie dopasowany do wszelkich potrzeb, gustu domowników oraz ich możliwości finansowych. Na pewno należy uwzględnić ewentualne ograniczenia ruchowe, które mogą (choć nie muszą) pojawić się w zaawansowanym wieku. Chodzi o to, aby projekt domu był jak najbardziej ergonomiczny i obejmował rozwiązania odpowiednie zarówno dla osób w pełni zdrowych, jak i borykających się z określonym stopniem niepełnosprawności. Co to oznacza w praktyce?

Dom seniora: parterowy lub z poddaszem użytkowym

Część przeznaczoną dla seniorów zaleca się rozplanować na jednym poziomie, czyli bez schodów, wysokich progów i różnic poziomów. Jeżeli projekt ma poddasze użytkowe, to należy je przeznaczyć na strefę gościnną. Świetnym pomysłem jest również mały dom parterowy z garażem w bryle budynku, aby można było naprawdę łatwo przenosić zakupy z garażu przez drzwi go łączące z wnętrzem.

Ergonomiczne schody zewnętrzne

Parter powinien zostać umieszczony jak najbliżej poziomu murawy, co zagwarantuje wygodne wchodzenie do domu czy wyjście na taras. Jeżeli jednak zaplanowane są schody zewnętrzne, to należy zwrócić uwagę na odpowiednie ich ukształtowanie, aby nie stanowiły zbyt dużej bariery architektonicznej.

Jak to wygląda konkretnie?

• W jednym biegu nie powinno być mniej niż 3 oraz więcej niż 10 stopni;
• Znaczenie mają też wymiary stopni.
  Najbardziej komfortowa ich szerokość wynosi 30 – 35 cm, natomiast wysokość 15 – 17 cm;
• Schody należy pokryć okładziną antypoślizgową;
• Ze względów bezpieczeństwa niewskazane są konstrukcje ażurowe, noski czy podcięcia (które często mają charakter niezwykle estetyczny);
• Konieczna jest balustrada lub poręcz z wygodnym pochwytem;
• Komfort i bezpieczeństwo użytkowania wzrasta, jeżeli osłoni się schody zewnętrzne przed opadami atmosferycznymi za pomocą odpowiedniego zadaszenia, a także zadba się o dość obszerny podest.

Odpowiednio szerokie drzwi zewnętrzne i wewnętrzne

Warto pomyśleć o szerokich drzwiach wejściowych. Otwory drzwiowe powinny mieć co najmniej 100 cm, natomiast progi nie powinny być wyższe niż 2 cm. Jeżeli planuje się drzwi dwuskrzydłowe, to przynajmniej jedno z nich musi mieć 90 cm. Należy również zwrócić uwagę na drzwi prowadzące do niewielkich pomieszczeń, jak schowki, korytarze czy przedsionek. Modele rozwierane mogą się okazać się wtedy dość kłopotliwe w użytkowaniu i zdecydowanie lepiej sprawdzą się drzwi przesuwne bądź harmonijkowe. Równie istotne są odpowiedniej szerokości przejścia i korytarze, aby w razie potrzeby bezproblemowo można było poruszać się z balkonikiem bądź na wózku inwalidzkim. Przejścia pomiędzy ścianą a meblami muszą mieć co najmniej 90 cm, ale warto rozważyć poszerzenie przestrzeni nawet do 120 – 150 cm.

Wysokość otworów okiennych

Czasami o tym się nie myśli, ale dla komfortu życia osoby mającej kłopoty z samodzielnym poruszaniem się bardzo istotna będzie możliwość cieszenia się ładnymi widokami z okna i obserwowania otoczenia z poziomu łóżka lub fotela. Dlatego też otwory okienne w sypialni (także w salonie, o ile nie ma w nim zaplanowanych dużych przeszkleń) optymalnie należy umieścić na wysokości około 60 cm. Jednocześnie stolarka okienna nie powinna mieć gęsto umieszczonych szprosów lub poziomych poprzeczek, które ograniczałyby dobrą widoczność.

Rozsądna, elegancka i komfortowa aranżacja wnętrz

Wędrówki po schodach może są dobrym ćwiczeniem poprawiającym kondycję, jednak niekonieczne dla osób starszych. Owszem, niektórzy do samego końca pozostają w pełnej sprawności i dla nich nie ma żadnego problemu z poruszaniem się, ale należy sobie uświadomić, że nie każdy będzie miał to szczęście. Zdecydowana większość seniorów narzeka na ból kolan i mięśni, a wtedy wchodzenie po schodach na pewno obniży komfort użytkowania domu. Przestrzeń budynku należy więc dostosować do nabywanych z wiekiem różnego rodzaju niepełnosprawności. W ten sposób zapobiega się niebezpiecznym urazom i wypadkom, ale zarazem stwarza się optymalne warunki zapewniające seniorom samodzielność. Ma to ogromny wpływ na psychikę starszego człowieka.

Im większy stopień samodzielności, tym większe poczucie własnej wartości. Koniecznie trzeba zastanowić się nad swoim stylem życia w kontekście planowania pomieszczeń. Na pewno warto przeznaczyć relatywnie dużą powierzchnię na pomieszczenia dzienne, co umożliwi wygodne organizowanie spotkań rodzinnych lub z przyjaciółmi. Osoby wyjątkowo towarzyskie na pewno muszą mieć wygodną i funkcjonalną kuchnię oraz jadalnię. Oczywiście niezbędny będzie również obszerny salon i to najlepiej połączony ze strefą ogrodową poprzez taras.

Dom seniora: kuchnia – jak urządzić?

Staranne urządzenie kuchni to podstawa. To pomieszczenie musi być przede wszystkim ergonomiczne i stąd konieczność funkcjonalnego podziału na strefy składowania, przygotowania, gotowania i mycia. Na tym jednak nie kończą się zalecenia. Bardzo przydatnym rozwiązaniem okazują się szuflady oraz szafki typu cargo, ponieważ nie ma konieczności schylania się, aby zobaczyć całą ich zawartość po wysunięciu. Jednocześnie należy zadbać, aby podstawowe i najczęściej wykorzystywane wyposażenie znajdowało się na wygodnej wysokości, a więc 50 – 135 cm. Łatwiejszy w obsłudze będzie piekarnik umieszczony na słupku lub zabudowany w szafie na wysokości około 80 cm niż taki tradycyjny zlokalizowany pod płytą kuchenną. Warto również rozważyć ustawienie lodówki i zmywarki na specjalnych podestach o wysokości 40 – 50 cm. Wiele osób starszych preferuje aranżację kuchni jako pomieszczenia osobnego i zamkniętego. W takiej sytuacji korzystnie będzie wyposażyć kuchnię w stół, aby uniknąć codziennego przenoszenia posiłków do jadalni. Stół można również wykorzystać jako miejsce robocze. Zaleca się ustawienie narożnikowe sprzętów i zabudowę w kształcie litery L bądź U z klasycznym trójkątem roboczym i ciągłą powierzchnią blatu.

Łazienka dla seniora

To pomieszczenie wymaga szczególnej uwagi projektowej. Na pewno warto od razu postawić na rozwiązania korzystne dla osób z ograniczeniami ruchowymi, aby uniknąć generalnych remontów w późniejszym czasie. Podstawą jest antypoślizgowa podłoga, która zminimalizuje ryzyko upadku. Łazienka powinna być też na tyle przestronna, aby można było wygodnie się w niej poruszać. Niecka wanny może sprawiać problemy przy wchodzeniu i wychodzeniu, więc optymalnym rozwiązaniem jest prysznic. Oczywiście nie wybiera się wysokiego brodziku, ale płaski o wymiarach minimum 90 x 90 cm.

Można również zdecydować się na kabinę prysznicową typu walki-in, a więc bez brodzika – jedynie należy zwrócić uwagę na odpowiednie wyprofilowanie podłogi. W strefie prysznicowej konieczne jest także składane siedzisko oraz gwarantująca bezpieczeństwo mata antypoślizgowa.

Bardzo przydatne będą odpowiednie uchwyty i poręcze montowane przy sedesie i umywalce. Warto zwrócić uwagę, aby wszelkie meble i urządzenia miały obłe krawędzie.

Sypialnia dla seniora

Osoby starsze preferują wygodę spoczynku nocnego i dlatego powinny zwrócić uwagę na odpowiedni wybór łózka. Można zdecydować się na łóżko podwójne mające co najmniej 160 cm szerokości, aby zastosować osobne materace 80 cm. Drugą opcją będzie zestaw dwóch pojedynczych łózek i to najlepiej z regulowanymi stelażami. Wierzch materaca powinien znajdować się na poziomie około 45 cm, co ułatwi kładzenie się i wstawanie. W przyszłości na pewno warto rozważyć bardzo praktyczny stolik najeżdżający na łózko, który umożliwi wygodne i bezpieczne spożywanie posiłków, jeżeli nie będzie możliwości wstania. Stolik jest bardziej stabilny niż taca. Korzystnie również zamontować do ściany lampki do czytania, co zapobiegnie przypadkowemu ich zrzuceniu, gdyby stały na stolikach nocnych.

Dom seniora: garderoba

Osobna garderoba zlokalizowana przy sypialni jest dość wygodnym rozwiązaniem, ponieważ otwarta zabudowa pozwala łatwo zobaczyć całą zawartość, a ponadto prościej zaplanować regulowane wieszaki oraz funkcjonalne półki zawieszone na komfortowej wysokości. Jeżeli ze względów metrażowych nie można jej urządzić, to wygodne będą szafy z drzwiami przesuwnymi. Niezbyt dobrym pomysłem dla seniorów są zaś pawlacze.

Dom seniora: salon

Najlepszą lokalizacją salonu jest oczywiście strona południowa, która zapewnia odpowiednie nasłonecznienie, a nawet dogrzanie wnętrza promieniami słonecznymi. Salon warto również połączyć z ogrodem, aby przedłużyć tę strefę relaksu. Dobrym pomysłem są tutaj duże przeszklenia, chociaż trzeba mieć na uwadze konieczność ich regularnego mycia. Na pewno należy zrezygnować z wysokich progów. Salon zespolony z ogrodem ma nie tylko walory estetyczne, ale również praktyczne. Miło od razu znaleźć się wśród przyrody. W głębi ogrodu można postawić altankę, aby mieć miejsce na popołudniową kawę lub kolację pod drzewami.

Ciekawie też prezentuje się swoisty łącznik pomiędzy salonem a ogrodem, jakim może być taras. Należy wtedy zatroszczyć się o spójność stylistyczną salonu i tarasu, a poza tym sam taras idealnie wkomponować w przestrzeń ogrodu. Wypoczynek na świeżym powietrzu zawsze jest pożądany, dlatego należy zadbać o estetycznie urządzony ogród. Jeżeli ktoś lubi uprawiać ogród, a nie tylko kontemplować rosnące rośliny, to niezbędne okazuje się specjalne zaplecze ogrodnicze z domkiem narzędziowym.