Pompa ciepła: koszty, jak działa i jaką pompę ciepła wybrać?

Pompa ciepła jest nie tylko nowoczesnym, ale również proekologicznym urządzeniem grzewczym, które pozwala na bardzo wydajny sposób ogrzewania domu oraz przygotowania cieplej wody użytkowej.

Koszty ogrzewania domu oraz podgrzewania ciepłej wody użytkowej stanowią co najmniej 60% wszystkich wydatków związanych z eksploatacja domów jednorodzinnych. Trudno się w tej sytuacji dziwić, że coraz więcej osób poszukuje alternatywnych, a przed wszystkim tańszych w eksploatacji, źródeł ogrzewania domu, aby uzyskać jak największe oszczędności w tym zakresie.

Atrakcyjnym pomysłem są odnawialne źródła energii, a jednym z najczęściej obecnie wybieranych tego typu rozwiązań okazuje się pompa ciepła.

Czy rzeczywiście pompa ciepła to opłacalny i korzystny pomysł na ciepło w domu?

Wybór tego typu systemu grzewczego może być opłacalny nie tylko ze względu na ekologię, ale także niskie koszty eksploatacyjne oraz wyjątkowy komfort użytkowania pompy ciepła.

Pompa ciepła zasada działania

Jak zbudowana jest pompa ciepła?

Każda pompa ciepła składa się z czterech podstawowych elementów:

1. Wymiennika (parownika) do pozyskiwania ciepła z gruntu, wody bądź powietrza.
2. Wymiennika do oddawania ciepła do instalacji.
3. Sprężarki.
4. Zaworu rozprężonego.

Wszystkie te części tworzą układ zamknięty, a działanie pompy ciepła przypomina funkcjonowanie chłodziarek czy klimatyzatora.

Układ zaś jest wyposażony w czynnik chłodniczy o niskiej temperaturze parowania.

Pompa ciepła przenosi ciepło z dolnego źródła o niskiej temperaturze do górnego źródła o wyższej temperaturze, a wszystko to dzięki energii elektrycznej.

Cały proces jest możliwy dzięki przemianom termodynamicznym, które zachodzą w zamkniętym obiegu pompy ciepła.

Zasada działania pompy ciepła jest w dużej mierze podobna jak lodówki, z tym że obieg termodynamiczny jest w tym przypadku odwrócony, ponieważ przekazywanie ciepła odbywa się z niższego poziomu temperatury na wyższy przez cykliczną zmianę stanu fizycznego czynnika termodynamicznego.

Proces w układzie zamkniętym składający się ze sprężania, skraplania, rozprężania i parowania zachodzi z pomocą energii elektrycznej, która napędza sprężarkę pompy ciepła.

Warto od razu podkreślić, że w przeciwieństwie do tradycyjnych źródeł ciepła, jak kocioł olejowy, piec gazowy lub na kocioł paliwo stałe, pompa ciepła sama nie wytwarza ciepła, a jedynie je przenosi.

Działanie całej instalacji jest możliwe dzięki trzem obiegom.

Obieg dolnego źródła ciepła pobiera ciepło ze źródła niskotemperaturowego, po czym przekazuje je do parownika (wymiennika) pompy ciepła.

Z kolei czynnik roboczy obiegu termodynamicznego o niskiej temperaturze wrzenia jest doprowadzony do wtórnej strony wymiennika.

Obieg termodynamiczny jest połączony wymiennikiem z obiegiem dolnym, natomiast z obiegiem górnym łączy się za pomocą skraplacza.

Obieg górnego źródła ciepła odbiera ciepło od gorącego czynnika termodynamicznego, a następnie je rozprowadza do odbiorników.

Warto dodać, że górnym źródłem jest zazwyczaj ogrzewana przez pompę ciepła woda (ewentualnie będzie to powietrze, ale zdecydowanie rzadziej) krążąca w instalacji grzewczej i przekazywanie ciepła następuje właśnie w skraplaczu.

Do jego pierwotnej strony jest doprowadzony czynnik termodynamiczny, a do wtórnej woda grzewcza.

Pompę ciepła zasila energia elektryczna, ale nie potrzeba jej zbyt wiele.

Pompa ciepła zaczyna działać po uruchomieniu sprężarki. To właśnie ona wprawia w ruch czynnik roboczy.

W źródle ciepła umieszczony jest parownik, z tym że temperatura płynu w parowniku jest niższa w stosunku do temperatury owego źródła ciepła.

Następuje przepływ ciepła, a czynnik roboczy już po odebraniu ciepła zmienia stan skupienia z płynnego na gazowy i tym samym staje się nośnikiem energii cieplnej.

Para znajdująca się w parowniku zostaje przetransportowana do sprężarki.

Czynnik chłodniczy zostaje przeniesiony przez sprężarkę na wyższy poziom ciśnienia, co powoduje jednoczesny przyrost temperatury.

W kolejnym etapie gorąca para trafia do skraplacza, gdzie ulega skropleniu, a zarazem oddaje wodzie grzewczej ciepło pobrane w parowniku.

Następuje obniżenie temperatury czynnika, jednak i tak jest ona wciąż wyższa w porównaniu z wartościami temperatury otoczenia parownika.

Dlatego też pomiędzy skraplaczem a parownikiem znajduje się zawór rozprężny, dzięki któremu gwałtownie spada nie tylko ciśnienie czynnika płynu, ale także temperatura.

Dopiero wtedy jest możliwy odbiór ciepła oraz zupełne odparowanie w parowniku.

Para, która wtedy powstaje, zostaje zassana przez sprężarkę i cały cykl obiegu termodynamicznego zaczyna się na nowo.

Jak działa pompa ciepła powietrze woda można zobaczyć na poniższym filmie

Ocieplenie domu a pompa ciepła

Przy planowaniu instalacji centralnego ogrzewania domu pompą ciepła należy zadbać o dwie ważne rzeczy, czyli o ogrzewanie płaszczyznowe oraz dobre ocieplenie budynku, które w dużym stopniu poprawi parametry pracy podłogówki bądź innego rodzaju płaszczyznowego ogrzewania domu.

Warto sobie uzmysłowić, że to właśnie odpowiednia termoizolacyjność domu wpłynie na decyzję w kwestii doboru pompy ciepła w zakresie jej wielkości i mocy, a to ma bezpośrednie przełożenie na ostateczne koszty całej inwestycji.

Innymi słowy, im mniejsze będą straty ciepła, tym szybszy zwrot zainwestowanych nakładów finansowych w pompę ciepła oraz termoizolację.

Sprawność działania pompy ciepła bezpośrednio zależy od temperatury wody grzewczej i co ważne, większa efektywność pracy będzie przy konieczności ogrzania nawet dużego domu, ale o zapotrzebowaniu na ciepło wynoszącym 30-40 W/m2 niż małego budynku, który wymaga aż 100 W/m2.

Ta druga sytuacja ma miejsce w przypadku starych, nieocieplonych domów.

Jeżeli maksymalnie ograniczy się straty ciepła, to wtedy swoje zadanie spełni mniejsza pompa i mniejsze dolne źródło pompy.

Drugą istotną kwestią jest ogrzewanie płaszczyznowe.

Zazwyczaj będzie to ogrzewanie podłogowe, ale w takich pomieszczeniach, jak łazienka zdecydowanie lepiej sprawdzi się ogrzewanie ścienne bądź sufitowe, a to ze względu na stosunkowo niewielką powierzchnię podłogi zakrytą przez wannę lub brodzik.

Zasadność tego typu instalacji centralnego ogrzewania domu wynika ze specyfiki pracy pompy ciepła.

Chociaż w ofercie rynkowej znajdują się modele pomp ciepła potrafiące wytworzyć wodę grzewczą o temperaturze nawet 70°C, to największą wydajność i sprawność gwarantują pompy ciepła dające wodę grzewczą o temperaturze 30-40°C.

Jest to niezwykle ważne w kontekście ogrzewania podłogowego, które należy wykonać z uwzględnieniem tej informacji, aby woda grzewcza o temperaturze wynoszącej około 40°C spełniła swoje zadanie.

Warto pamiętać, że przy podłogówce i tak nie wolno przekraczać 45-50°C, aby nie doprowadzić do przegrzewania podłogi, jednak w połączeniu z pompą ciepła konieczne będzie jeszcze obniżenie tych wartości.

W projekcie instalacji ogrzewania domu pompą ciepła trzeba uwzględnić pewne modyfikacje, a mianowicie, zmniejszenie odstępu pomiędzy rurami grzewczymi oraz zwiększenie średnicy rur. Niejednokrotnie dzieli się też pętle na mniejsze.

W przypadku domów wcześniej wybudowanych czasami trudno zdecydować się na generalny remont w celu założenia płaszczyznowego ogrzewania domu, są również zwolennicy grzejników.

W takiej sytuacji konieczne będzie zastosowanie wysokotemperaturowej pompy ciepła, która ma możliwość podgrzania ciepłej wody użytkowej do około 65-70°C, co okazuje się koniecznością w razie wielkich mrozów.

Drugą opcją będzie układ biwalentny składający się zarówno z pompy ciepła, jak i konwencjonalnego źródła ciepła np. kotła gazowego, który zasili grzejniki przy niskich temperaturach.

Trzecim rozwiązaniem będą specjalne grzejniki o większej efektywności przekazywania ciepła do pomieszczeń.

Chodzi tutaj zwłaszcza o klimakonwektory. Nie ma też przeszkód, aby te pomysły połączyć i jednocześnie zastosować np. większe grzejniki z wysokotemperaturową pompą ciepła.

Dopasowanie dolnego źródła ciepła do budynku

To drugi ważny element, aby nie pojawiły się żadne problemy w użytkowaniu pompy ciepła, która nie działa na zasadzie podobnej do kotła grzewczego wytwarzającego ciepło dzięki spalaniu paliwa.

Znaczną cześć ciepła niezbędnego do ogrzania domu będzie pobierać z jego otoczenia, które nazywa się dolnym źródłem pompy ciepła.

To ciepło jest przekazywane do instalacji grzewczej, a więc górnego źródła.

Zastosowanie odpowiedniej instalacji dolnego źródła uzależnia się od kilku parametrów:

• powierzchni działki,
• typu gruntu na działce,
• zagospodarowania terenu,
• rodzaju budynku,
• zastosowanej instalacji grzewczej w domu.

Źródłem energii może być:

• powietrze atmosferyczne – pompy ciepła powietrze-woda,
• grunt wokół budynku – pompy ciepła solanka-woda,
• woda powierzchniowa lub podziemna – pompy ciepła woda-woda.

Pompa ciepła solanka woda

W przypadku pompy ciepła solanka woda źródłem poboru ciepła okazuje się grunt powierzchniowy.

Najczęściej wybieranym rozwiązaniem w naszej strefie klimatycznej będzie poziomy kolektor gruntowy – spiralny albo płaski.

Kolektor spiralny składa się z rur z tworzyw sztucznych poprowadzonych w taki sposób, aby tworzyły wężownicę i miały jak największą powierzchnię stykową z gruntem.

Można również wykorzystać długie odcinki rur.

Bardzo ważne, aby cały układ rur umieścić mniej więcej 20 cm poniżej strefy przemarzania, która w zależności od regionu kraju wynosi 1,5-2 m.

Rury wypełnia się płynem niezamarzającym zwanym solanką, aczkolwiek obecnie zazwyczaj wykorzystuje się roztwór glikolu.

Płyn odbiera ciepło od gruntu i poprzez wymiennik przekazuje je do pompy ciepła.

To rozwiązanie jest stosunkowo niedrogie w realizacji, jednak wymaga w miarę dużej powierzchni działki.

Warto przy tym zaznaczyć, że konkretny obszar zależy od wilgotności i struktury gruntu, a najlepsze efekty daje podłoże wilgotne i ciężkie, które świetnie oddaje ciepło.

Bardzo zróżnicowana okazuje się ilość energii, jaką będzie można uzyskać z gruntu na głębokości mniej więcej 1,8 m.

Rozpiętość od 15 do 30 W/m2 sprawia, że istnieje konieczność wykonania wykopów kontrolnych w celu sprawdzenia, ile w danym przypadku uzyska się ciepła.

Fachowcy uważają, że dla nowoczesnego i odpowiednio izolowanego domu o niskim zapotrzebowaniu na energię konieczny będzie kolektor poziomy spiralny mający 2-3 razy większą powierzchnię w stosunku do powierzchni użytkowej domu, czyli dla budynku 120 m2 będzie to około 350 m2.

Przy montażu nie wolno zapominać o tym, że grunt nad kolektorem musi pozostać niezabudowany, nie można też sadzić drzew ani kłaść nawierzchni np. brukowej, ponieważ utrudniałoby to regenerację kolektora.

W przypadku małej działki konieczne będzie wykonanie pionowego odwiertu na głębokość 30-130 m pod pionowy kolektor gruntowy.

Jeżeli odwierty wykonuje się na obszarach górniczych bądź ich głębokość przekracza 30 m, to wtedy niezbędne będzie sporządzenie projektu robót geologicznych i zgłoszenie go staroście.

Roboty można rozpocząć, o ile w ciągu 30 dni od zgłoszenia nie zostanie wniesiony sprzeciw starosty.

Wymóg reguluje ustawa z 2011 o prawie geologicznym i górniczym.

Odległość pomiędzy odwiertami powinna wynosić około 5 m.

Rozwiązanie jest droższe przynajmniej o połowę niż kolektora poziomego, jednak gruntowe pompy ciepła gwarantują mają zdecydowanie lepsze i przede wszystkim bardziej stabilne przez cały sezon grzewczy parametry.

Pompa ciepła woda woda

Jednym z najlepszych nośników ciepła jest woda, a w związku z tym, że wody podziemne mogą mieć nawet 10°C, to trudno się dziwić, że można ją wykorzystać do efektywnego działania pompy ciepła.

Konieczne jest jedynie wykonanie studni czerpnej i zrzutowej.

Ta druga służy do wtłoczenia przechłodzonej wody pod grunt.

Problem może być ze znalezieniem na swojej działce na tyle dużych cieków wodnych, aby spokojnie je wykorzystać do eksploatacji.

Drugi kłopot bywa ze składem chemicznym wody.

Nadmierne ilości żelaza, wapnia i manganu przyczyniają się do zapychania filtrów i wymienników pompy ciepła.

Często nawet studnia zrzutowa się zamula, a w konsekwencji przestaje przyjmować wodę.

Pewnym wyjściem z tej sytuacji będzie zastosowanie dodatkowego wymiennika ze stali szlachetnej, który łatwo się czyści z osadów.

Jednak i to rozwiązanie ma pewne niedogodności, ponieważ wymiennik wymaga systematycznego czyszczenia, a ponadto sprawność całego układu staje się gorsza i tym samym jest mniejszy uzysk ciepła.

Warto te kwestie mieć na uwadze przy wyborze określonego rodzaju pompy ciepła.

W każdym razie to może być bardzo dobre rozwiązanie z energetycznego punktu widzenia, o ile skład chemiczny wody będzie korzystny i znajdzie się na działce odpowiednio duży ciek wodny.

Ciekawą opcją jest natomiast ułożenie pętli rur kolektora na dnie jeziora bądź stawu kąpielowego, gdzie temperatura na pewno nie spadnie poniżej 8°C, co gwarantuje bardzo efektywne działanie pompy ciepła.

Kolektor ułożony na dnie zbiornika wodnego gwarantuje temperaturę na poziomie około 4°C, a to więcej w porównaniu z poziomym kolektorem gruntowym zapewniającym solankę o temperaturze około 0°C.

Mniejsza różnica temperatur pomiędzy dolnym a górnym źródłem pozwala na łatwiejsze przepompowanie ciepła.

Tego typu kolektor może być dużo mniejszy w porównaniu z tym układanym na gruncie właśnie ze względu na wyjątkową zdolność wody do akumulacji ciepła.

Kłopoty mogą wynikać z mocno zanieczyszczonej wody, która będzie wymagać filtrowania oraz konieczności wymiany co kilka lat elementów transportujących wodę, jeżeli zaczną korodować, co może nastąpić.

Z jednej strony mamy świetną efektywność tego typu pomp, ale z drugiej strony wyższe koszty eksploatacyjne w porównaniu do pomp ciepła, dla których źródłem ciepła będzie grunt.

Opłacalność zależy tym samym od ilości zapotrzebowania na ciepło.

Przy wyjątkowo dużych potrzebach można rozważyć zastosowanie pompy ciepła woda-woda.

Przy wykonywaniu wodnej pompy ciepła należy uwzględnić przepisy prawa geologicznego i górniczego, a także przepisy ustawy o prawie wodnym.

Wykonywanie wszelkiego typu urządzeń wodnych zazwyczaj wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, chyba że mamy do czynienia z urządzeniami do poboru wód podziemnych na potrzeby zwykłego wykorzystania wód z ujęć, których głębokość nie przekracza 30 m.

Przez zwykłe korzystanie rozumie się zaspokajanie potrzeb gospodarstwa domowego w ilości ciepłej wody użytkowej maksimum 5 m³ na dobę. Wniosek o pozwolenie wodnoprawne składa się do starostwa, a do wniosku dołącza się operat wodnoprawny, a więc np. dokumentację techniczną urządzenia.

Pompa ciepła powietrze woda

Pompa ciepła powietrze woda to zdecydowanie najprostszy sposób na zainstalowanie pompy ciepła, ponieważ dolnym źródłem jest powietrze.

Wystarczy ustawić poza domem wymiennik ciepła z wentylatorem i prawie gotowe jest dolne źródło pompy ciepła.

To rozwiązanie cieszy się sporą popularnością ze względu na jeden niezaprzeczalny walor: powietrze jest dostępne w dowolnych ilościach i wszędzie, nie ma żadnego znaczenia wielkość działki czy też panujące na niej warunki glebowe i wodne.

Nie buduje się żadnych instalacji po stronie dolnego źródła, a jedynie stawia urządzenie przypominające trochę klimatyzator typu split.

W związku z tym koszty inwestycyjne pozostają na zdecydowanie niższym poziomie w porównaniu z innymi rodzajami instalacji pomp ciepła.

To również bardzo atrakcyjne rozwiązanie na działkach wcześniej zagospodarowanych, ponieważ nie ma konieczności ingerencji w zastane otoczenie, a tym samym nie zniszczy się np. pięknie zaprojektowanego ogrodu.

Największy problem wynika ze specyfiki naszego klimatu. Temperatura powietrza może gwałtownie się zmieniać, powietrze nie jest też dobrym nośnikiem ciepła.

Kiedy na dworze robi się naprawdę zimno, pompa ciepła zaczyna zużywać dość duże ilości energii elektrycznej, aby wytworzyć odpowiednią ilość ciepła.

Najlepsze modele pomp ciepła pracują nawet przy mrozach rzędu -25°C, a jednocześnie utrzymują nominalną moc grzewczą do -20°C. Trzeba jednak mieć świadomość ich mniejszej efektywności przy tak niskich temperaturach.

Uśrednione koszty ogrzewania domu pompą ciepła dla całego sezonu grzewczego i tak powinny być prawie połowę niższe w porównaniu z kosztami ogrzewania domu grzejnikami elektrycznymi.

Warto jeszcze podkreślić, że powietrzne pompy ciepła nie wymagają dopełnienia żadnych formalności prawnych, chyba że znajdują się w budynkach bądź na obszarze będącym pod ochroną konserwatora zabytków albo na obszarze Natura 2000.

Który rodzaj dolnego źródła ciepła wybrać?

Tak naprawdę każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie i przy podejmowaniu decyzji wziąć pod uwagę na poniższe parametry.

Odpowiednio duże zasoby ciepła

W związku z tym, że dolne źródło musi charakteryzować się jak największą pojemnością cieplną i nic nie może zakłócać stanu równowagi cieplnej źródła, to w wielu przypadkach okazuje się, że absolutnie nieopłacalne bądź niemożliwe do wykorzystania będzie określone źródło np. woda lub grunt.

Z kolei osoby mieszkające na terenach północno-wschodnich albo górskich, gdzie temperatury zimą spadają niekiedy naprawdę mocno, powinny zastanowić się nad sensownością wykorzystania powietrznych pomp ciepła – na pewno lepszym rozwiązaniem będą inne rodzaje pomp ciepła.

Efektywność pomp ciepła

Wydajność działania pompy ciepła zostaje określona współczynnikiem wydajności grzejnej COP (ang. Coefficient Of Performance) oznaczającym stosunek otrzymanej ilości ciepła w skraplaczu do zużytej energii napędowej.

Skuteczność całej instalacji wynika nie tylko ze specyfiki budowy pompy ciepła, ale także warunków, w jakich pracuje.

Najwyższa wartość COP jest możliwa przy stosunkowo niewielkiej różnicy pomiędzy temperaturami dolnego i górnego źródła ciepła. Właśnie dlatego tak istotna jest zarówno lokalizacja instalacji, jak i panujące na danym terenie warunki atmosferyczne w okresie zimowym.

Tam, gdzie następują najwyższe spadki temperatur warto rozważyć pompy ciepła, których źródłem będzie woda gruntowa, ewentualnie grunt, ale przy kolektorze pionowym.

Z kolei na obszarach o umiarkowanej temperaturze może sprawdzić się najtańsza pompa ciepła na powietrze.

Warto przy tym pamiętać, że w ofercie rynkowej znajdują się również modele, które można zastosować w okresie letnim jako klimatyzator, co w znacznym stopniu wzmacnia wydajność pomp ciepła.

Ile kosztuje pompa ciepła?

Koszt zakupu pompy ciepła stanowi tylko jeden wydatek, ale trzeba jeszcze uwzględnić koszty związane z podłączeniem dolnego źródła, a te bywają naprawdę spore np. przy odwiertach wykonywanych w przypadku gruntowych pomp ciepła.

Z kolei wydatki eksploatacyjne w dużej mierze zależą od przeciętnej temperatury dolnego źródła, temperatury koniecznej do zasilania obiegu grzewczego czy też okresu użytkowania pomp ciepła.

Warto pamiętać, że niższa temperatura dolnego źródła od założonej oznacza automatycznie obniżenie rzeczywistej mocy pompy ciepła od katalogowej.

W skrajnych przypadkach pompa ciepła może zostać awaryjne wyłączona. Na dolnym źródle na pewno nie wolno oszczędzać.

Przy kosztach eksploatacyjnych należy również uwzględnić ewentualne zabiegi filtracyjne związane z wodną pompą ciepła.

Inwestycja w pompę ciepła jest dość wysoka, jednak późniejsze oszczędności zarówno w kosztach ogrzewania domu, jak i przygotowania ciepłej wody użytkowej mogą zrekompensować poniesione wydatki.

Najbardziej optymalne będzie zdecydowanie się na pompę ciepła już na etapie projektu domu i rozpoczęcia budowy domu, a wtedy można wydatki związane z instalacją ująć w całościowych kosztach inwestycyjnych.

Co ważne, pompa ciepła to rozwiązanie proekologiczne, więc istnieje duża szansa na dofinansowanie inwestycji. Należy na pewno zapytać o taką możliwość w stosownym Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej albo w urzędzie gminy.

Średnia powierzchnia domu w naszym kraju wynosi 130-170 m².

Koszt założenia całej instalacji pompy ciepła może wynieść 30-60 tys. zł.

Cena za instalację pompy ciepła zależy od typu pompy ciepła oraz procesu instalacyjnego. Wiadomo, że koszty mocno wzrastają przy konieczności robienia odwiertów niezbędnych w przypadku gruntowych pomp ciepła.

Przy kompleksowym zamówieniu, a więc pompą ciepła razem z montażem ostateczny koszt inwestycji może nawet spaść poniżej 35 tys. zł.

Pompa ciepła sama czy z innym źródłem ciepła?

Układ biwalentny czasami jest koniecznością. Dzieje się tak w przypadku jej małej efektywności przy dużych mrozach, co zdarza się zwłaszcza w przypadku pomp ciepła powietrznych. Jej działanie może też być w tym momencie niezbyt ekonomiczne.

Problemy z pompą ciepła mogą też wystąpić przy zasilaniu przez pompę grzejników, kiedy nie jest w stanie podgrzać wody do odpowiedniego poziomu, kiedy panują duże mrozy.

Niektórzy też wolą mieć jakieś drugie źródło ciepła w razie wystąpienia awarii pompy albo przy długiej przerwie w dostawach energii elektrycznej.

Czasami wykorzystuje się w tym celu kominek, ale niekiedy wybór pada na hybrydowe urządzenia grzewcze, a więc zestawy z pompą powietrzną i kotłem gazowym.

To bardzo wygodne rozwiązanie, ponieważ system automatycznie steruje pompą ciepła i decyduje kiedy zostanie ona włączona, a kiedy włączy się kocioł.

Ten system sprawdza się zwłaszcza przy korzystaniu z gazu płynnego.

Niezwykle ciekawym pomysłem będzie też wyposażenie domu w pompę ciepła oraz instalację fotowoltaiczną.