Mur pruski: konstrukcja i budowa szachulca [krok po kroku]

Mur pruski (zwany również ścianą ryglową lub konstrukcją szachulcową), jest formą ściany szkieletowej, w której rama jest zbudowana z drewnianych belek, a przestrzeń pomiędzy belkami jest wypełniona cegłami.

W każdym budynku, także w domach jednorodzinnych, jednym z najważniejszych elementów konstrukcyjnych są mury. To na nich opiera się konstrukcja więźby dachowej.

Dlatego też mury muszą zostać wykonane z jak najbardziej trwałych materiałów. Dzięki temu będą mogły skutecznie opierać się wszelkim naprężeniom (występującym pod ciężarem dachu, a także przy silnych wiatrach). Tradycyjna konstrukcja ścienna budynku wykonana jest z kamienia, betonu, cegieł, pustaków, czyli takich materiałów, które wmurowane i połączone ze sobą stanowią monolit.

Inną formą budowy domu jest tzw. mur pruski. W nim funkcję wytrzymałościową (zamiast wybudowanego monolitu), spełnia konstrukcja szkieletowa – wykonana z drewna. Funkcję wypełniającą jej przestrzenie (między belkami) stanowią różnego rodzaju materiały budowlane.

Budynki wykonane w formie mur pruski mają bardzo specyficzny rodzaj architektury i wyjątkowy wygląd. Obecnie tego typu domy (bardzo popularne kilka wieków temu) są również możliwe do wybudowania, jednak jest problem aby dobrze ocieplić mur pruski.

Dlatego też inną opcją staje się tworzenie elewacji, które swoim wyglądem imitują mur pruski. Nie trzeba go wtedy budować klasyczną techniką, a efekt można uzyskać tworząc przypominającą go strukturę, która nadaje budynkowi niepowtarzalnego charakteru.

Co to jest mur pruski i skąd się wziął pomysł na taką elewację?

Najwyżej cenionym gatunkiem do tworzenia muru pruskiego przez setki lat było (i jest obecnie) wytrzymałe oraz mniej podatne na działanie ognia niż gatunki iglaste, drewno dębowe. Najlepsze były dęby prosto wyrośnięte w gęstym lesie.

Zalety płynące z użycia właśnie tego gatunku drewna są związane z tym, że jest ono odporne na działanie czynników atmosferycznych (120-140 lat trwałości) oraz wytrzymałe na naprężenia ściskające.

Drugim najpopularniejszym materiałem na ściany typu mur pruski stał się świerk. Było to związane z jego trwałością (około 100 lat), ale też stosunkowo szybkim odnawianiem jego drzewostanu – 80 lat. W przypadku dębu jest to 160-200 lat.

Warto wiedzieć, że dzięki systematycznej konserwacji drewnianych szkieletów ścian ryglowych, do dzisiejszego dnia zachowały się domy wybudowane na początku XIV wieku w Niemczech.

W elewacji typu mur pruski, część wykonana z cegieł mogła być bielona wapnem albo pokryta tynkiem, a drewniana konstrukcja była zazwyczaj dobrze wyeksponowana. Ta ostatnia cecha muru pruskiego sprawia, że jest on mylony niekiedy z podobnie wyglądającym szachulcem, gdzie białe tło również kontrastuje z ciemnym drewnem szkieletu. Taki kolor drewna wynika z jego naturalnego starzenia się, a także z impregnacji.

Kiedyś belki były wręcz czarne, co wynikało z ich smołowania (dla zabezpieczenia przed wilgocią). Z takiego pomysłu zrezygnowano, ponieważ zwiększało to niebezpieczeństwo pożaru.

Co ważne, ściany wykonywane w technice muru pruskiego mogły mieć złożoną konstrukcję z belkami odgrywającymi zarówno funkcję konstrukcyjną, ale i dekoracyjną. Każda część drewnianego szkieletu spełniała określone zadania, dlatego miała swoją nazwę oraz określone wymiary.

Drewniana rama składała się z:

• oczepu,
• podwaliny,
• rygli,
• słupków,
• zastrzałów.

W murze pruskim konstrukcja przedstawia się tak, że sztywny szkielet stawia się z belek pionowych (słupów) i poziomych (rygli); nad oraz pod nimi leżą belki oczepowe i belki podwalinowe.

Cały system w murze pruskim usztywniają dodatkowo zastrzały, przebiegające ukośnie pomiędzy poziomymi i pionowymi belkami. Umieszczano je w murze pruskim w skrajnych polach szkieletu w taki sposób, by zastrzał od strony działania wiatru podlegał jedynie ściskaniu. Było to ważne ze względu na stosowane połączenia ciesielskie elementów drewnianej konstrukcji. Z podwaliną i oczepem zastrzały w murze pruskim były łączone na wręby.

Podwalina spełniała funkcję dolnego ograniczenia szkieletu. Przenosiła cały ciężar ściany na podmurowanie, czyli cokół. Na długość podwaliny były łączone na nakładkę skośną.

Słupy na podwalinie stały w rozstawie osiowym około metr od siebie.

Oczep był natomiast górnym ograniczeniem ściany – podtrzymywał więc belki stropowe (albo bezpośrednio krokwie dachowe). Do poziomego ograniczenia otworów okiennych i drzwiowych w ścianach, a także do podziału ściany na mniejsze pola, wykorzystywano rygle. Umieszczane były one najczęściej w narożnikach ścian. Ze słupkami łączono je na wręby ukośne, natomiast z zastrzałami rygle łączono na czopy.

Wolne pola między belkami drewnianego szkieletu były wypełniane murem ceglanym (najlepiej o grubości około 12-15 cm). Zaletą muru pruskiego był na pewno niższy koszt budowy niż w przypadku budynków murowanych. Jednak taki sposób wykonywania elewacji odznaczał się w ubiegłych stuleciach wypełnieniem o niższej izolacyjności termicznej, ponieważ cegła pełna ma niższą wartość izolacyjną. W razie przemarzania takiej ściany, istniała możliwość docieplenia jej od wewnątrz.

Do wznoszenia ścian ryglowych niezbędne były wysokie kwalifikacje zawodowe.

Pomysł tworzenia tego typu elewacji pojawił się już kilka stuleci temu. W zamierzchłych czasach chaty opierano na wkopanych w ziemię palach. Była to jednak konstrukcja dość niestabilna, a zarazem nie przystosowana do utrzymania znacznych obciążeń dachowych.

Postawiono więc na bardziej stabilnie zabezpieczenie konstrukcji ścian i zastosowano konstrukcje słupowo-krzyżulcowe. Stawiano je na kamieniach, dzięki czemu drewno było chronione przed wilgocią i degradacją biologiczną. Znaczny postęp rozwoju muru pruskiego był widoczny w XV wieku, kiedy zaczęto stosować zastrzały i rozwory, poprawiające statykę ściany.

Wtedy pojawiła się także technologia stawiania słupów w obrębie przyziemia na wzdłużnych belkach (nazwanych teraz podwaliną).

W XVI i XVII wieku pojawiły się dalsze usprawnienia konstrukcyjne szkieletu muru pruskiego. Zastosowano też upiększanie fasad konstrukcji budynków (w formie sztuki rzeźbiarskiej).

W Polsce technika muru pruskiego jest znana od średniowiecza. Przypuszcza się, że umiejętności konstruowania “rygli” przybyły do naszego kraju z kolonistami niemieckimi w XII i XIII wieku. W taki sposób budowano domy, dwory, gospody i inne mniejsze obiekty. Połączenie słowiańskiej ciesiołki “blokowej” i niemieckiej “ryglówki” wytworzyło wiele interesujących form. Zainspirowały one powstanie m.in. konstrukcji przysłupowych, ryglowych z podcieniami czy też konstrukcji zrębowo-ryglowych.

Z racji tego, że na terenie Polski mur pruski pojawiał się w różnych częściach kraju: na Śląsku, Kaszubach, Pomorzu, Warmii i Mazurach, to w różnych rejonach można było znaleźć nieco odmienne rozwiązania, które w efekcie tworzyły różne bryły i nieco odmienny wygląd elewacji. Dlatego też wyróżniono różne typy muru pruskiego, to znaczy:

• dolnośląski,
• kaszubski,
• lubuski,
• łużycki.

Oczywiście tego typu budownictwo ryglowe było też znane w całej Europie. Elewacje w tego rodzaju technice powstawały zwłaszcza w Europie Środowej, ale także w Anglii, Francji czy Danii. Nazwę “mur pruski” zawdzięcza popularności, jaką zdobył w XIX stuleciu na terenie Prus (ze względu na obowiązujące wtedy w tym państwie prawo). Warto bowiem wiedzieć, że technologia muru pruskiego była stosowana nie tylko ze względu na dostępne wtedy rozwiązania techniczno-materiałowe , ale także z powodów ekonomicznych. W Toruniu, będącym pod zaborem pruskim, dla stosujących technologie ryglowe przewidziane były ulgi podatkowe. Oczywiście sprzyjające były także dostępność i ceny materiałów budowlanych.

Technologia muru pruskiego jest znana, ale też stosowana do dziś. Można powiedzieć, że w ostatnich latach mur pruski zaczął wracać do łask inwestorów. W Polsce pojawiły się nawet przedsiębiorstwa budowlane, które specjalizują się w tego rodzaju budownictwie mieszkalnym. Oczywiście obecnie zmieniła się nieco technologia, a także materiały wykonania elewacji typu mur pruski (przede wszystkim w zakresie wypełnienia przestrzeni między drewnianym szkieletem). W budownictwie mieszkalnym stosuje się też wymagające zabezpieczenia termiczne muru, oraz: kolorowe tynki, okładziny z cegły czy okładziny kamienne. Elementy te pojawiły się po to by – zachowując tradycyjny styl muru pruskiego – spełnić jednocześnie współczesne wymagania termiczne i poprawić architekturę oraz dekoracyjny wygląd budynku.

Mur pruski rzadziej można spotkać w przestrzeni miejskiej, częściej zaś na wsiach i niewielkich miasteczkach. Wybierają go zazwyczaj ci właściciele domów jednorodzinnych, którzy chcą wyróżnić swój budynek poprzez niecodzienną elewację. Mur pruski, ze swoją piękną techniką wykonania oraz skojarzeniami z malowniczym krajobrazem i tradycją, staje się wtedy idealnym wyborem.

Mur pruski, mur szachulcowy na elewacji i w salonie

Tradycyjne domy, w pełni oddające technikę muru pruskiego, należy stawiać od podstaw. Ich konstrukcję stanowić będzie bowiem specjalny szkielet, zrobiony z drewnianych belek.

Jednak wygląd muru pruskiego można też nadać nowoczesnym budynkom, bez potrzeby stawiania ich “od zera”. Jest tak dlatego, że dostępne obecnie technologie oraz różnego rodzaju komponenty pozwalają na przystosowanie wyglądu elewacji do standardów wizualnych muru pruskiego.

Aby osiągnąć na elewacji efekt mur pruski, należy wykorzystać panele elewacyjne drewnopodobne, nazwane też deskami kompozytowymi.

1. Na elewacji budynku trzeba wykonać ocieplenie ścian płytami styropianowymi o takiej grubości, jaka zapewni wewnątrz domu ciepło i jednocześnie uchroni budynek przed nadmierną utratą energii.
2. W styropianie wycina się wówczas “korytka” na deski. Trzeba to zrobić w taki sposób, który uniemożliwi później powstawanie mostków termicznych (wykończona elewacja powinna też stanowić jedną płaszczyznę z deskami).
3. Później na styropianowe płyty nakłada się zaprawę klejącą, a w niej zatapia tzw. warstwę zbrojną (siateczkę zbrojeniową wykonaną z włókna szklanego).
4. Na nią nakłada się następnie podkładową masę tynkarską.
5. Po wykonaniu tych prac następuje montaż desek, które mocuje się na metalowe kotwy.
6. Wszystkie wolne przestrzenie pomiędzy deskami i styropianem trzeba uzupełnić uszczelniającą masą.
7. Ostatni krok przygotowania elewacji imitującej mur pruski, jest nałożenie na zagruntowaną warstwę zbrojną cienkiej warstwy wyprawy tynkarskiej. W tym czasie deski powinny być zabezpieczone folią malarską.

Tak wykonane ściany będą bardzo przypominać tradycyjny mur pruski. Warto wiedzieć, że ściany o wyglądzie muru pruskiego mogą pojawić się także w salonach i pokojach. Na wsiach, można w ten sposób wykonać mur pruski na ścianach dużych i okazałych salonów. Oczywiście ściany w stylu mur pruski można uzyskać we wnętrzach domów o klasycznej konstrukcji szkieletowo-ryglowej. Mogą się one jednak pojawić także domu murowanym, gdzie konstrukcja szachulcowa zostanie wykonana wewnątrz budynku.

Jeśli chodzi o domy z elewacjami w technologii mur pruski, to trzeba pamiętać o tym, że należy w nich pogodzić tradycyjną stylistykę ze współczesnymi standardami budowlanymi. Robi się to więc zgodnie ze znanymi obecnie technikami, a najważniejszą kwestią staje się wspomniane wcześniej właściwe ocieplenie budynku.

Najpowszechniej stosowaną metodą wykonania izolacji termicznej jest bezspoinowy systemu ocieplenia. Jest to ocieplenie ścian płytami styropianowymi albo wełną mineralną.

Desek – ze względu na ich właściwości – nie da się po prostu przykleić do zbrojonego ocieplenia (jeśli chce się, by były one rozwiązaniem wytrzymałym i na lata). Złym pomysłem jest także mocowanie ich do ściany wkrętami. Takie rozwiązanie po pierwsze znacząco zwiększa koszty robocizny, a po drugie wyraźnie zmniejsza skuteczność wykonanej izolacji termicznej. Zaczynają w niej bowiem występować mostki termiczne.

Trzeba więc tutaj zwrócić się w stronę najnowszych standardów i wykorzystać drewnopodobne listwy elewacyjne. Najwygodniejsze będą te długie (o długości około trzech metrów, które będzie można w razie potrzeby dowolnie przycinać). Zgodnie z nowymi technologiami, montaż listew drewnopodobnych przeprowadza się przy pomocy kleju dyspersyjnego.

Listwy całą swoją powierzchnią muszą dokładnie przylegać do podłoża tak, by ich krawędzie zostały odpowiednio uszczelnione. Tylko wtedy zapobiegnie się przedostawaniu pod ich powierzchnię wody opadowej.

Elewacja wykonana w stylistyce muru pruskiego stanie się jeszcze bardziej wiarygodna, kiedy wykorzysta się dostępne obecnie na rynku elementy imitujące złącza ciesielskie. Wykonana przy użyciu nowoczesnych technik elewacja przypominająca mur pruski, stanie się pięknym i przyciągającym uwagę nawiązaniem do tradycji. Jednocześnie zaś pozwoli ocieplić mur pruski dzięki zastosowaniu standardowych metod budowania oraz ocieplania ścian domu jednorodzinnego.

Z jakich materiałów można wykonać mur pruski?

Drewniany szkielet domu wykonuje się, tak jak zostało to przedstawione wcześniej – z drewna dębowego albo świerkowego. Są to materiały naturalne, które zapewniają konstrukcji wytrzymałość i trwałość na długie lata. Drewno na mur pruski wykorzystywane do tworzenia konstrukcji ryglowych musi spełniać takie same wymagania, jak to stosowane albo do budowy domów drewnianych albo do tworzenia drewnianych elementów konstrukcyjnych, takich jak wiązary dachowe w budynkach murowanych.

Drewno na konstrukcje typu mur pruski powinno być więc odpowiednio suche, a także należycie zabezpieczone przed szkodliwym działaniem wszystkich czynników, jakie mogłyby zmniejszać jego żywotność. W elewacji typu mur pruski drewniana konstrukcja jest w przeważającej części odsłonięta, a więc narażona na korozję. Dlatego też powinna zostać zaimpregnowana tak, by była odporna na:

• promieniowanie UV,
• wodę opadową,
• korozję biologiczną wywoływaną przez owady, grzyby i pleśń.

Skutecznym, a zarazem ekologicznym sposobem ochrony drewna jest suszenie komorowe. Najlepiej połączone z precyzyjną obróbką tarcicy (chodzi tu o czterostronne struganie i fazowanie krawędzi). Podobne efekty da impregnacja ciśnieniowa, w czasie której tarcica jest dokładnie nasączana preparatami o działaniu biochronnym, ale też zmniejszającym palność drewna.

Belki przed działaniem promieni słonecznych najlepiej ochronią zaś specjalne lakierobejce impregnujące, oleje i farby.

Wszystkie drewniane części konstrukcji ryglowej montuje się w całość na złącza ciesielskie, czyli:

• zamki,
• czopy,
• wręby.

Są to elementy, które zapewniają solidne powiązania ze sobą drewnianego szkieletu. Złącza ciesielskie są też jednak coraz częściej zastępowane stalowymi łącznikami typu BMF. Do budowy całości używa się też gwoździ i śrub.

Tradycyjne wypełnienie pustych przestrzeni konstrukcji między drewnianymi belami, to mur z cegieł. Jeśli postawi się na cegły ceramiczne, to trzeba je będzie otynkować. Natomiast cegły klinkierowe lub licówki, to materiały przy których ściany nie będą wymagać tynkowania i mur pruski może w nich pozostać doskonale widoczny.

Z racji tego, że drewniane belki składające się na mur pruski “pracują” (zmieniając swoją objętość), dość trudnym zadaniem staje się zapewnienie szczelności na styku muru i belek. Aby styk ten pozostał szczelny, wykorzystuje się obecnie głównie materiały bitumiczne (kiedyś wypełnieniem tych miejsc była glina i słoma).

Warto jeszcze dodać, że płytki klinkierowe albo cegły klinkierowe, które pojawią się w wypełnieniu między drewnem, można układać w różne wzory. Do stworzenia muru pruskiego potrzebna jest również płyta OSB, którą obija się wewnętrzną stronę konstrukcji.

Do ocieplenia posłużyć może wełna mineralna, a ocieplenie zamyka się kolejną warstwą płyty OSB. Wykańczanie ścian wewnętrznych może odbywać się wtedy tak, jak w zwykłym domu.

Na płytę OSB przykleić można tapetę. Inną opcją jest przykręcenie do niej suchego tynku i zagipsowanie. Dom w takiej konstrukcji jest technologicznie o wiele trudniejszy w wykonaniu od domu murowanego. Potrzebni są do tego profesjonaliści. Oczywiście warunkiem trwałości całego budynku będzie dobór właściwego drewna, jego należyta obróbka i impregnacja oraz idealne dopasowanie elementów i złącz.

Natomiast jeśli chodzi o materiały potrzebne, by nadać budynkowi wygląd domu w typie muru pruskiego, potrzebne będą: płyty styropianowe o odpowiedniej grubości i zaprawa klejąca do przymocowania płyt.

Niezbędna będzie także siateczka z włókna szklanego (tworząca tzw. warstwę zbrojonego ocieplenia) oraz masa tynkarska podkładowa. Jednym z najważniejszych elementów będą listwy drewnopodobne, metalowe kotwy do ich zamocowania, a także masa uszczelniająca pruski mur.

Rodzaje muru pruskiego

Historyczne już dziś budynki tego typu różniły się od siebie ze względu na różnorodne doświadczenia regionalne. Owocowały one nieco odmiennym wyglądem i konstrukcją ścian ryglowych. W Niemczech (ówczesnych Prusach) wykształciły się ich trzy odmiany:

1. Saksońsko-dolnoniemiecki.
2. Frankońsko-środkowoniemiecki.
3. Górnoniemiecko-lemański.

Tym co wyróżniało niemiecki “fachwerk” były: powściągliwa forma konstrukcji oraz rygorystyczne utrzymywanie równych, niewielkich odstępów pomiędzy słupami. Były to także domy z dużą liczbą okien.

Natomiast w Polsce, ze względu na odmienny wygląd elewacji, wyróżniono m.in. takie typy muru pruskiego jak:

• dolnośląski,
• kaszubski,
• lubuski,
• łużycki.

Obecnie mur pruski można podzielić na ten powstający metodą tradycyjną oraz na ten, który powstaje na elewacji jako jego “imitacja stylu muru pruskiego”. Klasyczny mur pruski wyróżnia się tym, że drewnianą konstrukcję tworzy się jako układ:

1. Belek podwalinowych, układanych na ścianach fundamentowych na przekładce z papy, które muszą być zakotwione w ścianach fundamentowych. Belki te zapewniające stateczność ścian – są podparciem ścian zewnętrznych oraz wewnętrznych, a ich przekroje mają od 12×18 cm do 14×20 cm. Na podwalinach ustawiane są pozostałe elementy konstrukcji ścian. Trzeba zaznaczyć, że wysokość belek podwalinowych musi być należycie dobrana do zakładanej grubości warstw podłogowych.
2. Belek oczepowych, które mocuje się prostopadle do słupów i służą one do usztywniania ścian od góry. Przekroje belek oczepowych są zbliżone do wymiarów belek podwalinowych. Na belkach oczepowych opiera się końcowe odcinki belek stropowych i więźbę dachową.
3. Slupów, czyli głównego elementu konstrukcji ścian. Słupy rozmieszcza się znacznie rzadziej niż w przypadku domów ze ścianami typu szkieletowego (ich rozstaw mieści się w przedziale 1-1,5 m). Belki te, o przekroju od 12×12 cm do 14×18 cm znajdą się: w narożnikach, w miejscach stykania się ścian nośnych, po bokach otworów okiennych i drzwiowych. Niekiedy słupy narożne mają większą szerokość od słupów pośrednich. Robi się tak, by pomiędzy słupami narożnymi -w przekroju ściany, zmieścić warstwę termoizolacji.
4. Rygli, czyli krótkich i poziomych belek, które dzielą konstrukcję na zamknięte pola. Ograniczają też w poziomie otwory okienne i drzwiowe (nadproże). Rygle dzielące konstrukcję na zamknięte pola (o przekrojach od 10×12 cm do 14×18 cm), zapewniają stateczność ścian przy działaniu sił pionowych.
5. Zastrzałów, czyli belek o takim samym przekroju jak słupy, które umieszcza się w konstrukcji skośnie. Ich zadaniem jest usztywnienie i poprawa stateczność ścian (przy działaniu sił poziomych). Na niższej kondygnacji belki ukośne umieszcza się przy słupach (zazwyczaj łącząc ze słupami narożnymi) w ten sposób, by ich dolny koniec był odsunięty od słupa dalej niż górny. Na wyższej kondygnacji zastrzałów nie łączy się ze słupami, ale z belkami: podwalinową i oczepową, bez stykania ze słupami.

Przestrzeń między drewnianymi elementami wypełniana jest wybranego rodzaju cegłą, która może być odsłonięta lub otynkowana.

Innym rodzajem muru pruskiego jest jego bardziej nowoczesna wersja, która pojawiła się dlatego, by budynek mógł osiągnąć wymagany współczynnik przenikania ciepła, to znaczy U nie większe niż 0,23 W/(m²·K). Konieczne staje się tutaj ocieplenie ścian. Puste przestrzenie wokół drewnianych elementów konstrukcyjnych można na przykład wypełnić wełną mineralną. Kiedy nie chce się jednak zepsuć jednego z podstawowych walorów muru pruskiego, jaką jest widoczny wzór cegieł, można zdecydować się na ocieplenie domu od wewnątrz. Spowoduje ono zmniejszenie kubatury pomieszczeń, ale nie zmieni zewnętrznego wyglądu ścian nośnych.

Jednym z najnowszych pomysłów jest stworzenie imitacji muru pruskiego. Dom wznosi się wtedy w technologii murowanej albo technologii ściany szkieletowej, przy wykorzystaniu elementów o wysokiej izolacyjności termicznej.

Aby stworzyć rysunek muru pruskiego na zewnętrznej części ścian powstaje lekka drewniana konstrukcja ryglowa, traktowana jako element ozdobny. Puste przestrzenie wypełnia się w niej materiałem termoizolacyjnym (styropianem lub wełną mineralną).

Wykończenie robi się natomiast tak, jak w typowym systemie ociepleń: kładąc tynk cienkowarstwowy (najczęściej w kolorze białym) albo przyklejając płytki klinkierowe. Te ostatnie powinny tworzyć kontrast z kolorem jaki ma drewno. Tak przygotowany dom wygląda od zewnątrz jak prawdziwy mur pruski, a jednocześnie gwarantuje wymagany poziom izolacyjności cieplnej.

Jak powstaje klasyczny mur pruski krok po kroku

Z racji tego, że istnieją obecnie różne rozwiązania związane z murem pruskim, trudno jest określić cenę jego wykonania.

Zgodnie z technologią i stylem budynków z muru pruskiego, oraz zgodnie z przepisami, najpierw – przy użyciu betonu (kiedyś kamieni) oznacza się miejsca w których powstanie kąt z belek stropowych listew wykończeniowych i słupów (pośrednich i kątowych). Robi się to po to, by później drewno nie ulegało gniciu.

Następnym etapem jest przygotowanie wszystkich elementów drewnianej konstrukcji – zgodnie z projektem budynku. Później są one we właściwy sposób łączone przez fachowców zajmujących się murem pruskim.

Do budowy szkieletu domów z muru pruskiego wykorzystuje się mocne i trwałe gatunki drewna, przede wszystkim: dąb, świerk, może być to też jednak jodła czy daglezja.

Sztywność, wytrzymałość i trwałość drewnianej konstrukcji, będą wynikać nie tylko z gatunku drewna, ale też z zastosowanych na tym etapie, odpowiednich metalowych połączeń dla belek.

Warto dodać, że w przypadku konstrukcji typu mur pruski, drewniana rama bardzo często posiada rzeźbione detale i zakrzywione kształty wystających belek. Wszystko po to, by urozmaicić ją wizualnie.

Po wzniesieniu drewnianej konstrukcji, puste miejsca są wypełniane wybranym materiałem, np. cegłą ceramiczną. Do ramy jest ona mocowana na kołkach włożonych jedną krawędzią do belek. Innym sposobem mocowania jest wykorzystanie trójstronnych listew, mocowanych wzdłuż obwodu otworu do wewnętrznych powierzchni ramy.

Cegły mogą być układane w różne poprawne geometrycznie, powtarzające się wzory.

Zdecydować się można również na dodatkową izolację akustyczną. Domy ozdobione murem pruskim też mogą być ciepłe. Co ważne, izolacje cieplną i akustyczną, można zamontować klasycznie – na zewnątrz, ale też od środka ścian. Wtedy nie zakłóci ona tradycyjnego, znanego od setek lat stylu architektonicznego muru pruskiego.

Izolacja cieplna wykonywana na zewnątrz budynku jest oczywiście tworzona przy użyciu nowoczesnych materiałów izolacyjnych i uszczelniających, w innym wypadku nie spełniłaby bowiem współczesnych standardów.

Warto tu jednak wspomnieć, że historycznie ściany domów z muru pruskiego, zawsze miały “luki” zapewniające skuteczną, naturalną wentylację. Umożliwiały więc to, by przez dziesiątki lat drewniane ramy nie ulegały gniciu. Dlatego trzeba pamiętać, by przy stosowaniu nowoczesnych materiałów uszczelniających zapewnić powstanie specjalnych szczelin wentylacyjnych i kanałów.

Po wybudowaniu ścian nadchodzi czas na wybudowanie dachu. Do jego stworzenia w tym stylu, używa się tradycyjnych materiałów: ceramicznych płytek czy płyt z naturalnej albo produkowanego przemysłowo łupku. Domy, którym chce się nadać jak najbardziej tradycyjny charakter, można pokryć strzechą albo gontem.

Do wykonania zewnętrznych parapetów i listew, wykorzystuje się drewno. Nie poleca się tu drewna sosnowego, które (nawet dobrze zaimpregnowane) ma ograniczoną żywotność. Choć droższy i nieco trudniejszy w obróbce, do wykonania zewnętrznych detali domu, sprawdzi się dąb. Jego największymi zaletami będą wytrzymałość i długoletnia trwałość.

Decydując się na wykonanie muru pruskiego w domu, trzeba pamiętać o tym, by być ostrożnym w wykorzystywaniu nowoczesnych materiałów i technologii budowlanych. Nie wszystkie bowiem wpiszą się w historyczny i osobliwy styl elewacji nazywanych murem pruskim. Co ważne, budując taki dom nie trzeba obawiać się o jego trwałość, ponieważ na świecie można nadal spotkać budynki budowane w tej technologii kilkaset lat temu.

Chcąc wykonać jedynie elewację imitującą swoim wyglądem mur pruski, można to zrobić w kilku niezbyt skomplikowanych etapach.

1. Najpierw precyzyjnie określa się optymalną grubość warstwy styropianu do ocieplenia ścian. Warstwa ta ma bowiem skutecznie chronić budynek przed nadmierną utratą energii. Następnie płyty styropianowe przykleja się do ścian zewnętrznych (używając zaprawy dostępnej w wybranym systemie bezspoinowym).
2. W płytach wycina się korytka w tych miejscach, gdzie zostaną zamontowane deski. Wycięcia należy wykonać tak, by pod deskami znajdowała się optymalnej grubości warstwa styropianu. Natomiast całkowita grubość naklejanych płyt styropianowych, powinna być powiększona mniej więcej o grubość deski. Taka sytuacja umożliwi ograniczenie mostków termicznych.
3. Na przyklejone do ściany płyty styropianowe nakłada się zaprawę klejącą. W zaprawie zaś zatapia siatkę z włókna szklanego. Tak przygotowana “warstwa zbrojona” stanie się podłożem pod wyprawę tynkarską muru pruskiego, którą nakłada się przed rozpoczęciem montażu desek. Podkładowa masa tynkarska musi być oczywiście właściwie dobrana do rodzaju stosowanego tynku.
4. Kolejnym etapem prac jest zamocowanie do muru (przez styropian) desek. Używa się do tego metalowych kotew i tulejek dystansowych z tworzywa. Drugą opcją jest przyklejenie do styropianu listw drewnopodobnych. Szczeliny między deskami a styropianem po umocowaniu należy wypełnić masą uszczelniającą, a styk kotew i styropianu trzeba zabezpieczyć specjalnymi kołnierzami uszczelniającym przeciw wilgoci.
5. Ostatnim etapem w stworzeniu elewacji imitującej mur pruski (przy zabezpieczeniu desek folią malarską), będzie przykrycie podkładowej masy tynkarskiej cienkowarstwową wyprawą tynkarską. Wolne miejsca między deskami można też wyłożyć płytkami klinkierowymi, które przykleja się wysokoelastycznym klejem. Do wypełnienia szczelin stosuje się elastyczną fugę.

Gdzie pasuje mur pruski?

Wybudowane w tym stylu domy, ze względu na swoją specyfikę, nie będą wyglądać dobrze w każdej przestrzeni miejskiej. Pasować będą na pewno do obszarów, gdzie taki styl architektoniczny jest głęboko zakorzeniony: Kaszuby, Pomorze i Mazury, czyli tereny dawnego zaboru pruskiego.

Kiedyś mur pruski na tych obszarach stanowił jeden z głównych nurtów architektonicznych. Dzisiaj coraz częściej powraca tam mur szachulcowy na elewacji budynku. Ściany zewnętrzne typu pruski mur to także dobry pomysł na terenach o wysokich walorach krajobrazowych. Na pewno zaś z dala od gęstej, miejskiej zabudowy.

Budynki powstające obecnie w tej technologii, to często domy letnie i rekreacyjne, restauracje i karczmy. Jednak technika ta pojawia się też oczywiście wśród całorocznych budynków mieszkalnych. Tego typu domy ozdobione murem pruskim często projektuje się na bazie wydłużonego prostokąta i mają one dwuspadowe dachy. Na terenach wiejskich drewniane rygle na ścianach najlepiej prezentują się w połączeniu z klinkierem albo elementami kamiennymi (z piaskowca lub wapieni).

Charakterystyczna kompozycja elewacji takich domów to ciemne deski (ułożone w system kratownicy z ukośnymi zastrzałami) oraz otynkowane na jasny kolor ściany zewnętrzne.

Warto dodać, że mur pruski znajdujący się poza obszarami miejskimi, jest cieszącą oko turystyczną wizytówką. Tak jak zostało to wyjaśnione, dom z drewnianą konstrukcją szkieletowo-ryglową może powstać od podstaw, ale – dzięki nowym technologiom – już wybudowanym budynkom można nadać wygląd z epoki, właśnie w stylu muru pruskiego.

Wykonując imitację muru pruskiego otrzymujemy niepowtarzalny wygląd domu, a zarazem pozwala na jego łatwą i solidną realizację – budynki o tego rodzaju wyglądzie elewacji mogą mieć różną budowę, a zarazem różne ceny, dzięki czemu będą dostępne dla wielu inwestorów.