Dom z gliny: materiały i budowa domu z gliny i słomy [krok po kroku]

Jeszcze do niedawna, koncepcja domu z gliny znana była głównie osobom poszukującym ekologicznych rozwiązań architektonicznych. Obecnie jednak stanowi ona bardzo atrakcyjną opcję także dla „zwykłych inwestorów” rozważających budowę domu z naturalnych materiałów. Jak wygląda budowa domu glinianego i jakie wiążą się z tym wydatki i czy warto zdecydować się na budowę domu z gliny?

Co to jest glina, jak powstaje i jakie ma właściwości?

Glina to jeden z naturalnych materiałów – skała osadowa, która znajduje bardzo szerokie zastosowanie w budownictwie. Wykorzystywana jest do murowania i tynkowania, a także konstruowania stropów czy stawiania ścian nośnych i ścianek działowych. Służy do budowy kopuł i pieców, a nawet posadzek, cegieł i wodoodpornych dachówek.

We Francji, glina tradycyjnie ubijana była w sposób ręczny. Obecnie jednak wykorzystuje się do tego przede wszystkim młoty pneumatyczne niskiej częstotliwości, a także niewielkie pojazdy gąsienicowe, poruszające się w szalunkach. Zgodnie z tradycją angielską, glina może być też układana — z wysp brytyjskich trafiła w takiej formie do USA. W Hiszpanii zasłynęły natomiast niewypalane cegły gliniane, produkowane do dziś w tradycyjnych cegielniach.

W porównaniu do materiału wypalanego, ich wytrzymałość na ściskanie jest mniejsza. Cegły niewypalane wykorzystywane są jednak z powodzeniem do budowy wielometrowych kopuł i kilkupiętrowych budynków. Glina może mieć również formę prasowaną w bloczki lub natryskiwaną, którą często spotkać można w Australii.

Jak powstaje glina?

Właściwości gliny wynikają bezpośrednio z procesu, w którym powstaje. Naturalna, osadowa skała gliniana ma postać ilastą. Najczęściej powstaje w okresie czwartorzędu, poprzez nagromadzenie się osadów morenowych. Glina jest jednocześnie skałą zbudowaną z wielu substancji koloidalnych, skaleni, minerałów czy kwarcu. Może również zawierać okruchy pochodzące z innych skał lub substancje organiczne, na przykład:

• bitumy,
• korzenie,
• humus.

Pod względem składu frakcyjnego, gliną może być skała w praktycznie dowolnym wieku, zawierająca przynajmniej 30% frakcji piaszczystej oraz pylastej, a także 10 – 30% frakcji ilastej.

Kolorystyka uzależniona jest od stopnia utleniania oraz zawartości koloidalnych cząsteczek tlenków żelaza i manganu, które uległy uwodnieniu. W warunkach redukcyjnych glina może mieć barwę szarą, jasnoszarą lub szarozieloną, natomiast w warunkach utleniających zyskuje zabarwienie czerwone lub brunatne.

Glina jest podstawowym surowcem budowlanym już od zarania dziejów. Najbardziej plastyczne odmiany służyły dawniej do ręcznego formowania rozmaitych wyrobów ceramicznych. Obecnie gliny wypalające się barwnie oraz biało stosowane są głównie do produkcji płytek ceramicznych, oraz ceramiki sanitarnej.

W budownictwie wykorzystywane są przede wszystkim podstawowe właściwości materiału, które czynią go budulcem o bardzo dużych możliwościach.

Glina wytwarza wyjątkowo przyjazny i zdrowy klimat, regulując wilgotność powietrza we wnętrzach. Może bardzo szybko wchłaniać i oddawać wilgoć, dzięki czemu w pomieszczeniach nigdy nie jest zbyt wilgotno lub zbyt sucho.

Glina należy do naturalnych materiałów i redukuje większość przykrych zapachów oraz skutecznie zapobiega elektrostatycznemu naładowywaniu się obiektów. Doskonale gromadzi ciepło, magazynując je z energii słonecznej i oddając chłodną nocą.

Glina wykazuje również właściwości konserwujące drewno, dzięki czemu absorbuje szkodliwe substancje znajdujące się w domu i przeciwdziała zagrzybieniu w pomieszczeniach.

Materiały na dom ze słomy i gliny

Obecnie dużą popularnością cieszy się mieszanka gliny ze słomą, wykorzystywana do budowy domów ekologicznych.

Glina może otaczać słomę w formie tynku bądź też spajać ją razem z innymi wypełniaczami.

Mieszanka uzupełniona dodatkowo np. trocinami, granulkami, keramzytem czy wiórami drewna, pozwala na uzyskanie tak zwanej gliny lekkiej.

Tego rodzaju glina posiada ciężar 100 kg/m3 i jest budulcem zawierającym materiały o doskonałych parametrach izolacyjnych.

Na rynku dostępne są też gliny ciężkie. Glina ciężka jest natomiast mieszanką zawierającą dodatkowo piasek i stosunkowo niewielki dodatek mieszanki słomy lub trocin — jej ciężar to około  1 t/m3.

Budulec ten posiada bardzo wysoki współczynnik przenikania ciepła, więc wykorzystanie go do budowy domu całorocznego wymaga zastosowania odpowiedniej izolacji termicznej.

Aby glina sprawdziła się jako materiał do budowy domu, musi posiadać odpowiednie parametry.

Nie może być ani zbyt chuda, ani za tłusta, a przy tym powinna zachowywać pożądaną plastyczność.

Musi też odpowiednio wchłaniać wodę, przez co materiał uprzednio wypalany nie będzie w stanie spełnić swojego zadania.

Odpowiednie parametry musi posiadać także słoma.

Szkodzi jej woda, dlatego powinna być sucha.

Należy też pamiętać o wybraniu materiału zdrowego, posiadającego złoty kolor, niezarażonego grzybami i szkodnikami, a także nieosłabionego żadnymi chorobami.

Głównym budulcem są kostki, przygotowane przy użyciu profesjonalnej prasy rolniczej i dość mocno sprasowane.

W przeciwieństwie do drewna nie trzeba ich sezonować i są gotowe do użycia praktycznie od razu.

Jeżeli muszą chwilę odczekać na wykorzystanie ze względów organizacyjnych, należy złożyć je w bezpiecznym i suchym miejscu, na przykład pod szczelnym dachem.

Z wymieszanej gliny lekkiej i dużej ilości słomy wykonywane są bloczki gliniane, które powstają w prasach hydraulicznych lub ręcznych.

Całość pozostawia się bez wypalania do wysuszenia.

Bloczki pozwalają na konstruowanie wewnętrznych i zewnętrznych ścian nośnych oraz działowych, a także murów szachulcowych.

Do zamurowania wykorzystuje się zaprawę glinianą lub wapienno-glinianą.

Bloczki gliniane są dobrym podłożem dla tynków naturalnych, ze względu na wysoką przyczepność.

Naturalne tynki elewacyjne można wytworzyć bezpośrednio na placu budowy, jak i zakupić w formie gotowej.

W sklepach dostępne są przede wszystkim standardowe rozmiary cegieł i bloczków z mieszanki gliny lekkiej, trocin oraz słomy.

Na zamówienie wykonane mogą być jednak również budulce o mniej typowych wymiarach.

Czym pokryć dach domu z gliny lekkiej?

Jednym z najbardziej istotnych aspektów budowy domu z gliny lekkiej jest wybór odpowiedniego pokrycia dachowego.

Ważną kwestią okazuje się jego ognioodporność.

Wielu inwestorów miewa opory przed realizacjami z wykorzystaniem słomy, oczyma wyobraźni widząc niespodziewany pożar domu i polewający zgliszcza wóz strażacki.

Pod względem ognioodporności, sprawdzone technologie ekologiczne nie ustępują jednak w żadnym stopniu standardowemu budownictwu nowoczesnemu.

Prawidłowe sprasowanie kostek słomy może znacząco ograniczyć palność materiału, ponieważ to właśnie zbyt luźne wiązanie zwiększa ryzyko szybkiego rozprzestrzenienia się ognia.

W razie pożaru dopływ tlenu do słomy można odciąć, pokrywając ściany gliną oraz tynkiem glinianym.

Dach w takiej konstrukcji nie musi być jednak wykonany ze słomy.

Doskonale w tym celu sprawdzają się praktycznie wszystkie stosowane obecnie pokrycia.

Dachówka ceramiczna

Często wybieranym materiałem wykończeniowym dachu jest np. dachówka ceramiczna, wytwarzana z odpowiednio wypalanej gliny.

Jej popularność wynika z ogromnej trwałości, szacowanej nawet na sto lat.

Pokryty dachówką ceramiczną dach często prezentuje się lepiej, niż wykończenia z innych materiałów.

Problematyczna jest natomiast cena dachówki ceramicznej, ponieważ pozostaje jedną z najwyższych na rynku.

Dachówka cementowa

Alternatywą może być wybór dachówek betonowych, wytwarzanych z barwionego w masie betonu.

Dachówki cementowe są tańsze od ceramicznych, ale przy tym mniej odporne na porosty czy zanieczyszczenia od pokrycia ceramicznego glazurowanego lub angobowanego.

Ceramika zasadniczo lepiej sprawdza się na terenach mocno zadrzewionych.

Oba rozwiązania są w stanie zapewnić bardzo dobre tłumienie dźwięków otoczenia.

Czym otynkować dom z gliny lekkiej?

Dobrą termoizolacyjność osiągnąć można natomiast dzięki odpowiedniemu otynkowaniu domu, wzmocnionemu dodatkowo nierówną powierzchnią rozpraszającą dźwięki.

W tym celu dobrze sprawdza się tynkowanie domu gliną.

Konstrukcja nośna budynku wypełniana jest kostkami słomy, zawierającymi odpowiednią ilość powietrza.

Pozwala to na osiągnięcie niskiego współczynnika przenikania ciepła, co ma szczególne znaczenie w przypadku budowy domu ergonomicznego.

Uformowane w ten sposób ściany pokrywane są paroma warstwami naturalnego tynku.

Wykorzystanie gliny lekkiej od wewnątrz pozwala na osiągnięcie bardzo dobrych efektów.

Swoboda formowania powierzchni zależy od doboru ziarnistości, dzięki której uzyskać można zarówno idealną gładkość, jak i zamierzoną chropowatość czy rozmaite nierówności.

Glina pozwala na dobranie praktycznie dowolnej faktury ścian, np. bez ostrych krawędzi.

Obłą formę da się też bez problemu zmienić, bez wyrządzania żadnej krzywdy ścianom.

Tynk gliniany jako jedyny pozwala ponadto na bezpośrednie zdjęcie oraz założenie od nowa, na praktycznie dowolne materiały wykorzystywane do wznoszenia ścian.

Odpowiednie właściwości fizyczne zapewniają przepuszczalność pary, a także powstrzymują rozwój pleśni, mikrozanieczyszczeń czy grzybów domowych.

Glina neutralizuje kurz, substancje toksyczne oraz alergeny.

Tynk gliniany kumuluje ciepło, niwelując tym samym niespodziewane wahania temperatury oraz zapewniając jej stabilizację.

Utrzymuje również korzystną dla organizmu wilgotność powietrza w pomieszczeniach.

Budowa domu z gliny i słomy krok po kroku

Najlepszy współczynnik przenikania ciepła posiadają domy gliniane wybudowane w oparciu o drewnianą konstrukcję szkieletową.

W ten sposób latem chłodzą, a zimą pozostają ciepłe.

Technologia ta opiera się na wybudowaniu odpowiedniego szkieletu, a następnie wypełnianiu go zbitymi kostkami słomy (lub słomy wymieszanej z gliną).

Na końcowym etapie, na całą konstrukcję wylewana jest gruba warstwa gliny.

Całość rozpoczyna się od wylania fundamentów oraz wzniesienia drewnianej konstrukcji.

Dach należy odeskować i zabezpieczyć papą lub folią, wybierając technikę zgodnie z założeniami projektu domu.

Każdy dom z gliny lekkiej powinien posiadać profesjonalnie przygotowaną dokumentację architektoniczno-konstrukcyjną.

Wykonany w ten sposób szkielet należy wypełnić słomianymi kostkami, które utworzą ściany.

Wszystkie powinny posiadać około pół metra grubości.

Zapewnia to odpowiednią izolacyjność cieplną wnętrzom, a jednocześnie zwiększa bezpieczeństwo całej konstrukcji.

Gotowe ściany należy pokryć gliną — ze szczególnym wskazaniem na te znajdujące się wewnątrz budynku.

Można to wykonać również na zewnątrz, jednak w polskim klimacie takie rozwiązanie nie będzie zbyt trwałe — dom z gliny lekkiej ma być przecież obiektem, który nie będzie wymagał regularnej renowacji co kilka lat.

Od strony zewnętrznej poleca się układanie przede wszystkim tynku wapiennego.

Oferuje on nie tylko większą trwałość, ale również lepsze zabezpieczenie słomy przed opadami i zmianami temperaturowymi.

Pojedyncza warstwa gliny zazwyczaj nie jest wystarczająca.

Zaleca się położenie przynajmniej trzech, o łącznej grubości około 7 cm.

Każda poprzednia warstwa powinna solidnie wyschnąć przed nałożeniem kolejnej.

Pierwsze dwie kłaść można poprzez zastosowanie odpowiedniego natrysku, natomiast trzecia powinna mieć formę gładzi nakładanej ręcznie, pacami lub gąbkami.

Aby zrobić to prawidłowo, wskazane jest dysponowanie podstawowymi zdolnościami manualnymi oraz chociaż minimalnym doświadczeniem.

Po przygotowaniu ścian, należy uporać się ze stolarką okien i drzwi.

Najlepszym wyborem będą okna drewniane, które bardzo dobrze pasują do glinianej architektury.

Następnie wystarczy wykonać podstawowe wykończenie dachu oraz wnętrz.

Podczas realizacji prac, warto zadbać o bezpieczeństwo.

Bloczki ze słomy pokryte gliną i tynkiem glinianym lub tynkiem wapiennym są w stanie wytrzymać ewentualny napór ognia nawet przez kilkadziesiąt minut.

Najgroźniejsze pozostają jednak pierwsze etapy budowy, kiedy kostki nie są jeszcze pokryte żadną warstwą zabezpieczającą.

Wykonanie tej fazy inwestycji należy więc przeprowadzić jak najszybciej.

Nawet przypadkowo zaprószony, nieduży ogień przy wietrznej lub suchej pogodzie może skutecznie zniweczyć przebieg prac budowlanych.

Do budowy domu z gliny i słomy wykorzystuje się zasadniczo dwie technologie.

Alternatywnie dla konstrukcji w oparciu o szkielet drewniany można wykorzystać wyłącznie lekką glinę lub ciężką ciężką, umieszczaną w prasie ręcznej lub hydraulicznej w celu uzyskania bloków glinianych.

Można z nich wybudować ściany nośne i wewnętrzne, łącząc poszczególne elementy odpowiednią zaprawą z gliny.

Ile kosztuje dom z gliny i słomy

Na cenę budowy domu z gliny i słomy wpływa kilka czynników.

Najważniejszy dotyczy wielkości budynku, ponieważ każde kolejne pomieszczenie dodatkowo zwiększa wysokość inwestycji.

Planując metraż należy mieć jednak na uwadze, że zazwyczaj im mniejszy dom, tym droższy okazuje się jeden metr kwadratowy jego powierzchni.

Istotną kwestią pozostaje także projekt planowanego budynku, którego poziom skomplikowania znacząco wpływa na cenę.

Prosta bryła z dachem dwuspadowym, parterem i poddaszem użytkowym to zazwyczaj najtańsza dostępna opcja.

Nie bez znaczenia pozostaje także wybrana lokalizacja.

Koszty materiałów i robocizny wyższe są zazwyczaj w dużych miastach oraz ich okolicach.

Z drugiej strony, budowa na działce oddalonej od metropolii może się wiązać z wyższymi kosztami transportu materiałów, których nie uda się pozyskać lokalnie.

Zazwyczaj dom z gliny lekkiej jest w budowie znacznie tańszy niż obiekt korzystający z bardziej nowoczesnych materiałów i technologii budowy.

Cena surowców na mały dom z gliny i słomy nie powinna przekroczyć około 50 tysięcy złotych.

W cenę wliczone są wszystkie koszty budowy domu ze słomy i gliny lekkiej, również te związane z pokryciem dachowym czy stolarką.

Korzystając z usług firmy specjalizującej się w budowie z gliny, razem z projektem domu trzeba przygotować się na poniesienie kosztów budowy średnio od 1 do 1,5 tys. zł za metr kwadratowy powierzchni.

Prace wykonać można jednak także własnoręcznie, z pomocą znajomych lub rodziny.

Budowa systemem gospodarczym może znacząco obniżyć wydatki.

Z usług profesjonalnych ekip nie warto jednak rezygnować całkowicie, zwłaszcza na najważniejszych etapach inwestycji.

Wiele firm proponuje oddanie do użytku domu z gliny niemal pod klucz.

Warto też zatrudnić kierownika budowy doświadczonego w podobnych realizacjach.

Doświadczony wykonawca dysponuje odpowiednią wiedzą, dzięki czemu będzie w stanie dostrzec wszelkie ewentualne błędy przy budowie.

Utrzymanie domu z gliny

Osobną kwestią pozostaje utrzymanie domu z gliny.

Jako budynek ekologiczny, dom ze słomy zapewnia znaczą oszczędność użytkownikom.

Do utrzymania ciepła w zimie potrzeba mniej energii, co pozwala na ograniczenie wydatków związanych z ogrzewaniem domu.

Domy z gliny są bardzo energooszczędne i nierzadko mają parametry tak dobre jak domy pasywne.

Takie rozwiązanie pozytywnie wpływa także na naturalne środowisko.

Glina lekka pozostaje materiałem ekologicznym, podobnie jak wszystkie pozostałe wykorzystywane na gliniane domy surowce. Ich pozyskanie nie jest trudne, ponieważ zwykle znajdują się w najbliższej okolicy budowy przyszłego domu. Nie wymagają wysokotemperaturowych obróbek, a tym samym nie zwiększają emisji szkodliwych substancji do środowiska, np. dwutlenku węgla.

Dom z gliny jest ponadto niemal całkowicie biodegradowalny po zakończeniu procesu jego eksploatacji.

Szacunkowo, decydując się na budowę domów z gliny zaoszczędzić można nawet 40% kosztów ponoszonych w przypadku technologii budowy z porothermu czy gazobetonu.