Kompostownik domowy: cena, rodzaje, zakładanie [krok po kroku]

Kompostownik domowy – co to jest i kiedy się przydaje? Ogród powinien zachwycać i aby tak się stało konieczna jest jego regularna pielęgnacja, co wiąże się z problemem zagospodarowania resztek roślinnych.

Opadłe liście, przekwitłe kwiaty czy skoszona trawa to elementy, które możemy z powodzeniem wykorzystać powtórnie, o ile pomyślimy o kompostowniku. W ten oto sposób z wszystkich materiałów biodegradowalnych możemy zrobić kompost – dobrej jakości naturalny nawóz.

Materiały na domowy kompostownik

Wybór materiału ma znaczenie w kontekście nie tylko trwałości pojemnika, ale także jego walorów wizualnych.

Dlaczego warto mieć kompostownik ogrodowy?

Czynność kompostowania nie stwarza wielkich problemów i praktycznie każdy, nawet początkujący ogrodnik powinien sobie z nią poradzić, jeżeli będzie przestrzegać kilku podstawowych kwestii. Ogród bez kompostownika wydaje się niekompletny, a już szczególnie dla tych, którzy mają dobrze rozwiniętą świadomość ekologiczną. Kompostowanie pozwala na przetworzenie odpadów organicznych i ma naprawdę wielkie zalety. Przede wszystkim pozwala utrzymać porządek w ogrodzie. W kompostowniku domowym możemy składować wszystkie resztki roślinne, a tym samym nie martwić się o to, że zaśmiecają naszą działkę albo trzeba załatwić dodatkowy wywóz śmieci, co przecież wiąże się z kosztem. Co więcej, kompostowniki ogrodowe jednocześnie pozwalają zagospodarować niektóre odpady kuchenne, a to daje jeszcze większe oszczędności na wywozie śmieci.

Tak naprawdę najwięcej odpadów organicznych po przygotowywaniu posiłków stanowią obierki z warzyw czy skorupki z jajek, a te biodegradowalne odpady organiczne można spokojnie wrzucić do środka kompostownika. Czystość w ogrodzie, mniejsza ilość odpadów kuchennych do wyrzucenia, a tym samym oszczędności związane z wywozem śmieci to tylko jedna część walorów posiadania kompostownika. Trzeba jeszcze pamiętać, że wszystkie rośliny wymagają do swojego wzrostu dobrej jakości gleby bogatej w substancje mineralne i składniki odżywcze, a właśnie dzięki kompostownikowi możemy mieć w zasadzie za darmo w pełni ekologiczny i niezwykle wartościowy organiczny nawóz, który powstaje w procesie naturalnym przemiany materii organicznej.

Kompost dostarcza roślinom niezbędne składniki odżywcze, a zarazem poprawia strukturę gleby zwiększając jej pojemność wodną i powietrzną. Na pulchnej i przewiewnej glebie zdecydowanie lepiej wszystko rośnie, a co jest niezwykle istotne – nie ma możliwości podania zbyt dużej dawki kompostu, co zdarza się w przypadku nawozów sztucznych. Ten nawóz przywraca glebie optymalne parametry i dzięki temu odbudowuje jej specyficzną mikroflorę.

Kompostowanie pozwala na:

• Poprawienie estetyki naszego ogrodu;
• Wykorzystując kompostownik domowy zadbamy o środowisko naturalne;
• Nie będziemy mieć problemu z biodegradowalnymi resztkami roślinnymi i kuchennymi;
• Kompostownik domowy pozwoli nam zaoszczędzić na wywozie śmieci;
• Poprawimy strukturę gleby na działce i dobrze ją użyźnimy, a tym samym unikniemy jej wyjałowienia;
• Nie dopuścimy do przenawożenia gleby;
• Zagwarantujemy roślinom optymalne warunki rozwoju.

Dobranie wielkości kompostownika

Jedną z najważniejszych cech domowego kompostownika jest jego objętość, którą należy ściśle dopasować do wielkości ogrodu. Swojego zadania nie spełni ani za mały kompostownik domowy, ani też za duży kompostownik ogrodowy. W przypadku tego pierwszego wiele odpadów biodegradowalnych trzeba będzie wyrzucić, więc ograniczamy sobie ilość dobrej jakości nawozu naturalnego. Z kolei ten drugi zajmie niepotrzebnie miejsce w przestrzeni ogrodowej, którą można przeznaczyć na piękne rabaty, drzewo bądź kącik warzywno-ziołowy. Ma to szczególne znaczenie przy małym ogrodzie, kiedy ważny okazuje się nawet najmniejszy skrawek wolnego terenu przy aranżacji ogrodu.

Jeżeli ktoś decyduje się na samodzielne zrobienie kompostownika, to musi zwrócić uwagę, aby jego szerokość maksymalnie wynosiła 150 cm, natomiast wysokość 120 cm. Tylko w ten sposób zapewni się swobodny dostęp powietrza do wewnątrz przerabianego materiału, które jest niezbędne dla prawidłowości przebiegu całego procesu. Powietrze sprzyja rozwojowi niezwykle pożytecznych mikroorganizmów oraz dżdżownic, dzięki którym gotowy kompost zarówno strukturą, jak i zapachem będzie kojarzyć się z żyzną ziemią próchniczą. Warunki beztlenowe powodują gnicie resztek.

Gotowy kompostownik domowy 200-300 l wystarczy na pozbycie się niechcianych resztek roślinnych, natomiast niezadowalająca może się okazać ilość wyprodukowanego naturalnego nawozu organicznego. W przypadku uprawy ekologicznej konieczne są kompostowniki ogrodowe mające powyżej 1000 l, a przy naprawdę dużych ogrodach, w których dodatkowo mamy do czynienia z wielkimi przestrzeniami pokrytymi trawą, warto rozważyć kompostowniki ogrodowe o objętości przekraczającej 1600 l.

Przy okazji należy pamiętać, że sama trawa nie stanowi dobrej jakości kompostu i trzeba ją wymieszać z innymi odpadami. Fachowcy twierdzą, że kompostowniki ogrodowe powinny mieć pojemność wynoszącą około jednego litra na metr kwadratowy ogrodu, a w przypadku posiadania dużego trawnika nawet półtora litra. W razie kompostowania odpadków kuchennych należy jeszcze doliczyć około 100-150 litrów do ogólnej pojemności kompostownika. Różnice wynikają z ilości osób danej rodziny. Przy doborze pojemności znaczenie ma również rodzaj upraw i roślinności. Większe ilości bioodpadów są generowane przez drzewa liściaste, a także uprawy warzywne i owocowe oraz trawę.

Miejsce na kompostownik ogrodowy

Wiele osób zastanawia się postawić kompostownik. Kompostowniki ogrodowe służące do przetwarzania odpadków organicznych zaleca się stawiać w miejscach osłoniętych od wiatru i mocnego słońca, a więc lekko zacienionych. W ten sposób unika się nadmiernego przesychania zgromadzonego materiału, a zapewnia optymalną wilgotność i temperaturę, która sprzyja procesom przemiału. Jednocześnie niewskazany jest też całkowity cień ze względu na kłopoty z odpowiednim nagrzaniem bioodpadów. Warto pamiętać, że długotrwała susza wymaga podlewania pryzmy kompostowej, jednak za dużo wilgoci prowadzi do gnicia materiału. Z tego też powodu na kompostownik domowy nie nadają się zagłębienia, tereny podmokłe i z nieprzepuszczalną glebą, kiedy stosuje się naturalnie ułożoną pryzmę.

Na obszarach suchych lepiej sprawdzają się trochę niższe i węższe pryzmy. Pojemnik do kompostowania odpadów biodegradowalnych stawia się bezpośrednio na ziemi, bez izolacji od gruntu. Z kolei przy pryzmie konieczne będzie przygotowanie odpowiedniego podłoża. Glebę piaszczystą należy wzbogacić warstwą gliny, nieprzepuszczalną piaskiem lub torfem, a w miejscach porośniętych trawą niezbędne jest całkowite jej usunięcie. Jeżeli podłoże pod kompostownikiem pozostanie przepuszczalne, to nawet obfite opady nie spowodują gromadzenia się wody i będzie swobodny jej odpływ. Problem z kompostownikiem jest taki, że nigdy nie stanowi on elementu dekoracyjnego i to bez względu na to, czy mamy do czynienia z pojemnikiem czy zwykłą pryzmą. To dlatego warto umieścić kompostownik ogrodowy w najmniej reprezentatywnej części ogrodu i jeszcze go ukryć np. krzewami ozdobnymi.

Pozostają jeszcze kwestie prawne i zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami), to kompostowniki ogrodowe o pojemności do 10 m3 powinny być umiejscowiony co najmniej 5 m od budynków mieszkalnych i co najmniej 2 m od granicy działki sąsiedniej, ciągu pieszego lub ulicy. Zapisy w tym przypadku nie mówią wprost o kompostownikach, ale kompostowniki ogrodowe zalicza się do kategorii “podobnych urządzeń sanitarno-gospodarczych”. Z kolei w rozporządzeniu pojawia się konkretny zapis związany z kompostownikami mającymi pojemność ponad 10 m3 i w takiej sytuacji odległość od budynków mieszkalnych wzrasta do 30 m, a do działki sąsiedniej do 7,5 m. Trzeba też mieć na uwadze art. 144 Kodeksu Cywilnego, na który może się powołać sąsiad w razie uciążliwych i nieprzyjemnych zapachów wydobywających się z naszego kompostownika. Wynika z tego, że decyzja o lokalizacji kompostownika wymaga dogłębnego przemyślenia, jeżeli nie chcemy zakłócać estetyki ogrodu, ani też mieć zatargu ze sąsiadem.

Jak zrobić kompostownik?

Kompostownik domowy pozwala wykorzystać wszystkie odpady biodegradowalne, a więc takie, które poddają się rozkładowi tlenowemu przy udziale mikroorganizmów oraz dżdżownic. Świetnie sprawdzą się odpadki organiczne, które nie zawierają żadnych składników toksycznych czy też odpady roślin. Może to być skoszona trawa, z tym że trzeba zwrócić uwagę, aby skoszoną trawę nie wrzucać zbitą i jednocześnie nie wsypywać od razu zbyt dużych jej ilości. Lepiej robić to stopniowo i zarazem mieszać z innymi odpadami lub lekko przerobionym humusem, a dzięki temu trawa nie zablokuje przepływu wody. Do kompostownika możemy również wrzucać przekwitłe części roślin doniczkowych, opadłe liście czy gałęzie. Te ostatnie należy wcześniej trochę rozdrobnić, aby ułatwić i przyspieszyć proces kompostowania. Idealnie nadają się kuchenne odpady organiczne, jak resztki warzyw i owoców, skorupki jajek czy też fusy z kawy i herbaty.

Kompostownik przydomowy jest także dobrym miejscem na przerobienie popiołu drzewnego z pieca, kominka lub ogniska, trocin, mułu z oczka wodnego, a nawet niewielkich ilości kartonów, niezadrukowanego papieru i ręczników papierowych. Pozwoli to w dużym stopniu ograniczyć wydatki związane z wywózką śmieci z posesji. Warto pamiętać, że nie wszystkie odpady organiczne nadają się na kompost. Przede wszystkim nie należy kompostować chorych, porażonych roślin. W przypadku chwastów z nasionami mamy ryzyko, że nasiona przetrwają proces kompostowania i potem rozsieje się je w całym ogrodzie.

Z kolei odpady organiczne takie jak liście orzecha, dębu i olchy zawierają szkodliwe substancje dla roślin i powstały z nich kompost mógłby roślinom po prostu zaszkodzić. Natomiast skórki owoców cytrusowych nie tylko zawierają składniki toksyczne z chemicznych konserwantów, ale także obniżają aktywność mikroorganizmów w glebie – nie warto ich więc kompostować. Szybciej też zgniją niż się przerobią. Procesy gnilne mogłyby zachodzić przy dorzucaniu mięsa, ryb, produktów mlecznych i nabiału, a ponadto specyficzny zapach przyciągałby muchy i szczury. Nie nadaje się popiół z węgla ani kolorowe gazety. Pod żadnym pozorem nie można kompostować szkła, metalu czy plastiku.

Układanie kompostu

Kompostownik domowy zakłada się przy dodatnich temperaturach, zazwyczaj na jesień, kiedy pojawia się najwięcej odpadów biodegradowalnych w ogrodzie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby uczynić to jednak na wiosnę lub latem. Dobry kompostownik domowy będzie umożliwiał przewietrzanie materiału do przerobienia, odprowadzanie nadmiaru wilgoci, ale jednocześnie bezproblemowe nawilżanie warstw masy i łatwo będzie też dostępny. Kluczowym elementem jest prawidłowe uformowanie poszczególnych warstw materiału kompostowego, ponieważ tylko wtedy uda się uzyskać odpowiedniej jakości naturalny nawóz. Na samym spodzie rozkładamy mniej więcej 20 cm rozdrobnionych gałęzi, które będą stanowić naturalną warstwę drenującą. Kolejną będzie warstwa pochłaniająca składniki mineralne spływające z wodą z góry.

Najlepiej sprawdzi się tutaj torf, częściowo rozłożony kompost zeszłoroczny, ziemia ogrodowa, ewentualnie słoma. Kolejne warstwy układa się w miarę dowolnie, jednak trzeba pamiętać o konieczności przekładania warstw ziemią, aby łatwiej wchłaniała się deszczówka. Niektórzy także stosują mieloną kredę albo dolomit w ilości około 2 kg na 1 m2, a w przypadku odpadków jesiennych o niewielkiej ilości azotu dobrze dodać trochę saletry amonowej. W związku z tym, że kompost powinien być przez cały czas lekko wilgotny, to w razie suszy należy go podlewać. Niekorzystne jest też zbyt duże zawilgocenie, które prowadzi do rozwoju procesów gnilnych, więc przy długotrwałych opadach należy kompost przykryć słomą bądź warstwą liści. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż pojemniki bez pokrywy powinny mieć maksymalnie 1,5 m wysokości, a po jej osiągnięciu okrywa się kompostownik domowy torfem albo ziemią ogrodową.

Na wierzchu robi się zagłębienie, aby zarówno woda opadowa, jak i tlen miały swobodny dostęp do warstw położonych głębiej. Rozkład kompostu możemy łatwo przyspieszyć poprzez dodanie składników aktywizujących. Taki charakter mają młode chwasty (jeszcze bez nasion), pokrzywa, mniszek lekarski czy rumianek pospolity, które dorzuca się do kompostownika albo przygotowuje się z nich napary i dolewa do pryzmy kompostowej. Dojrzały kompost wymieszany z wodą również pobudzi kompostowanie, podobnie jak dorzucenie odchodów zwierząt kur, kaczek i gołębi hodowlanych. Niektórzy także stosują rozcieńczony w proporcji 1:3 mocz. Świetnym pomysłem są dżdżownice kalifornijskie, które zjadając odpady organiczne przyspieszą produkcję naturalnego nawozu. W ofercie rynkowej dostępne są nawet szczepionki kompostowe, a więc mikroorganizmy naturalnie występujące w glebie oraz specjalne biopreparaty. W tym przypadku warto zwrócić uwagę na ich skład, jeżeli nam zależy na w pełni ekologicznym nawozie. Każdy właściciel ogrodu ma do wyboru dwa rodzaje kompostowania, na zimno lub na gorąco.

Kompostowanie pasywne na zimno

W tym przypadku cały proces nie jest ani kontrolowany, ani też korygowany. Możemy go stosować zarówno w tradycyjnych kompostownikach, jak i luźnych pryzmach. Metoda wyróżnia się dość wolnym rozkładem materiału w niskiej temperaturze, co niesie ze sobą pewne ryzyko pojawienia się beztlenowych procesów gnilnych i na ten aspekt należy zwrócić szczególną uwagę. Ten sposób nie niszczy też nasion oraz chorobotwórczych mikroorganizmów.

Kompostowanie aktywne na gorąco

W tym przypadku cały czas monitorujemy przebieg procesu tworzenia kompostu i na bieżąco go korygujemy w razie potrzeby. Rozkład gotowego kompostu jest szybki i to także nasion, co wynika z wysokiej temperatury, która zarazem niszczy szkodliwe mikroorganizmy. Ryzyko powstania beztlenowych procesów gnilnych jest w zasadzie znikome. Pamiętajmy, że brak tlenu prowadzi do gnicia materiału kompostowego, a nie jego butwienia.

Co więcej, podczas gnicia działają bakterie beztlenowe i w konsekwencji wydzielają się niebezpieczne związki, jak:

• amoniak,
• metan,
• siarkowodór,
• kwas masłowy.

Warto regularnie napowietrzać kompost, najlepiej za pomocą wideł szerokozębnych oraz dbać o utrzymanie wilgotności pryzmy na poziomie 40-60 % – można to sprawdzać wilgotnościomierzem. Najlepszy kompost powstaje z dość różnorodnego materiału i ma pulchną, lekko gruzełkowatą strukturę w ciemnym kolorze. W dobrze rozłożonym materiale nie będą występować żadne fragmenty roślin czy innych bioodpadów, a jego zapach pozostanie bardzo naturalny, trochę kojarzący się z aromatem leśnej próchnicy.

Jaki kompostownik przydomowy wybrać – rodzaje kompostowników

Pierwsza kwestia, nad którą należy się pochylić dotyczy wyboru, czy chcemy mieć kompostownik domowy w formie naturalnej pryzmy czy też w specjalnym pojemniku. Pryzma kompostowa jest na pewno tańsza i prostsza, natomiast drewniany kompostownik przydomowy, kompostownik z plastiku bądź domowy kompostownik z metalu, są bardziej estetyczne i zajmują mniej miejsca. Na rynku dostępne są też kompostowniki drewniane, które często wybierają osoby świadome ekologicznie. Każdy powinien samodzielnie rozważyć, która opcja domowego kompostownika jest najbardziej optymalna.

Naturalna pryzma

Wymaga wygospodarowania określonej przestrzeni w ogrodzie, ale to bardzo dobry sposób na nawóz organiczny na naprawdę dużych działkach, gdzie praktycznie przez cały rok powstaje mnóstwo odpadów biodegradowalnych z roślin, trawników, warzyw, owoców.

Kompostownik otwarty

Składają się wyłącznie ze ścian bocznych i nie mają pokrywy. Wykonuje się zazwyczaj z drewna, ale można także z siatki, plastiku czy metalu. Wyglądem przypominają skrzynkę bez dna i bardzo wielu właścicieli ogrodów robi je samodzielnie, aczkolwiek można też kupić ekologiczny pojemnik na kompost z drewna, czy plastikowy kompostownik domowy, które wyróżniają się dobrą trwałością i niską ceną. Trzeba jednak pamiętać, że brak pokrywy sprawia, iż trudno kontrolować ilość wody wpadającą do wnętrza kompostownika, której nadmiary mogą opóźniać procesy rozkładu materiału, a ponadto wypłukiwać składniki pokarmowe. Tak się dzieje w przypadku bardzo gwałtownych opadów atmosferycznych, a te zdarzają się w naszej strefie klimatycznej coraz częściej. Konstruując ekologiczny pojemnik na kompost samodzielnie należy zwrócić uwagę, aby ścianki boczne nie były całkowicie szczelne.

Ile kosztują kompostowniki otwarte? Najprostsze otwarte kompostowniki drewniane i plastikowe do wytwarzania naturalnego nawozu dostaniemy za około 50 zł.

Kompostownik zamknięty

Różnią się od otwartych pokrywą z otworem, przez który do wnętrza przenika optymalna ilość tlenu i wody, aby stworzyć jak najlepsze warunki do procesów rozkładu materiału. Wiele modeli ma dodatkowe szczeliny po bokach, co jeszcze bardziej pozwala na dopływ powietrza do poszczególnych warstw kompostu. Co więcej, tego typu kompostownik domowy ma specjalną termoizolację, dzięki której przyspieszają procesy butwienia i szybciej możemy cieszyć się w pełni ukształtowanym kompostem. Takie modele nazywa się także kompostownikami termicznymi lub termokompostownikami.

Ile kosztuje kompostownik termiczny produkujący naturalny nawóz? Ich ceny zaczynają się od 100 zł i najczęściej oscylują w granicach 100-400 zł.

Kompostownik obrotowy (rotacyjny)

Taki kompostownik domowy wytwarzający naturalny nawóz przypomina trochę betoniarkę, ponieważ ma wygląd zamkniętej beczki osadzonej na specjalnej konstrukcji umożliwiającej obracanie pojemnikiem. W ten sposób łatwo napowietrzać materiał, a jednocześnie doprowadzać do jego ciągłego mieszania. Dzięki temu kompost może powstać nawet trzy razy szybciej w stosunku do tradycyjnych metod produkcji kompostu i z naturalnego nawozu nie wydziela się nieprzyjemny zapach. Takie modele idealnie się wpasują w charakter nowoczesnych ogrodów.

Ile kosztują kompostowniki obrotowe służące do produkcji naturalnego nawozu? Ich ceny kształtują się w granicach 400-600 zł.