Blacha na rąbek stojący: rodzaje, cena i montaż [krok po kroku]

Blacha na rąbek to jedno z najstarszych rozwiązań wykorzystywanych w budownictwie, obecnie coraz chętniej wybierane na całe pokrycie dachowe. Wpływa na to bez wątpienia wzrost popularności klasycznych, a zarazem prostych form w nowoczesnej architekturze. Czym jest blacha na rąbek stojący i jak prawidłowo przeprowadzić jej montaż?

Blacha na rąbek – co to jest?

Aby uzyskać trwałe i szczelne pokrycie dachowe, arkusze z blachy stosowane do pokryć dachowych należało dawniej łączyć na rąbki – poprzez założenie i zagięcie ich krawędzi. Część biegnąca od okapu do kalenicy na szczycie dachu łączona była na rąbki stojące, a krawędzie poprzeczne – na rąbki leżące. Obecnie nie ma już konieczności zaginania rąbka, efekt ten uzyskiwany jest poprzez krycie dachów panelami z płaskiej blachy, posiadającymi różną wysokość rąbka i kąty rozmieszczenia. Specyficzną cechą blach na rąbek stojący jest ich charakterystyczny kształt, który bezpośrednio wpływa na prostotę oraz czas montażu panelu. Rozwiązanie to nie wymaga masywnego deskowania, dzięki czemu dachowe panele płaskie czy panele elewacyjne można zamontować na więźbie dachowej lub elewacji bez żadnych utrudnień i komplikacji. Przekłada się to nie tylko na wygodę pracy, ale również znacznie niższe koszty generowane przez montaż pokryć dachowych.

Blacha płaska ma bardzo wszechstronne zastosowanie. Panele dachowe (jak i panele elewacyjne) doskonale sprawdzają się w przypadku zarówno stosunkowo prostych dachów, jak i mocno skomplikowanych pokryć dachowych. Ze względu na sprawność montażu, blacha na rąbek stojący bardzo często wykorzystywana jest do pokrycia dachów nowoczesnych obiektów użyteczności publicznej, budynków sakralnych czy budowli objętych zabezpieczeniem konserwatorskim. Wysokiej jakości elementy można bez przeszkód stosować na pionowych powierzchniach, dzięki czemu stają się one częścią wykończenia ścian zewnętrznych. Blacha na rąbek stojący nadaje się również na montaż obróbek kalenicowych, obróbki blacharskie, np. komina.

Materiał

Rąbkiem stojącym łączone są blachy płaskie produkowane z różnych gatunków metali. Najczęściej wykorzystuje się w tym celu stal obustronnie cynkowaną oraz aluminium, na które producenci udzielają nawet kilkunastu lat gwarancji. Materiały takie jak blacha płaska funkcjonują jako rdzeń pokrycia, z dwóch stron powlekanego warstwą pasywacyjną oraz podkładową, za pomocą odpowiednio dobranych farb. Antypoślizgowa powłoka na bazie poliestru, poliuretanu lub poliamidu stosowana jest jako warstwa wykończeniowa głównie w przypadku paneli dachowych. Te pokrycia dachowe mogą posiadać wykończenie z połyskiem lub matowe. Aby poprawić izolację akustyczną, panele dachowe można też zabezpieczyć specjalną włókniną. Jej warstwa funkcjonuje jednocześnie jako powłoka anty-kondensacyjna, która chroni konstrukcję dachu przed wodą skraplającą się na warstwie spodniej.

Za jedno z najtrwalszych rozwiązań uznawana jest blacha cynkowo-tytanowa, na którą producenci dają nawet kilkadziesiąt lat gwarancji. Elementy tego typu są dość kosztowne, dlatego taki rodzaj blachy płaskiej jest stosunkowo rzadko wykorzystywany w budownictwie jednorodzinnym. Domieszki wpływają na poprawę plastyczności materiału. Blacha tytan cynk to naturalny materiał, który nie wymaga dodatkowego powlekania warstwami ochronnymi. Jego trwałość wynika jednak głównie z obecności warstwy pasywacyjnej, która spełnia funkcję samoczynnej warstwy ochronnej. Powstaje samoistnie, aż do momentu położenia elementu na dachu – dochodzi do tego pod wpływem reakcji składników powietrza z cynkiem. Naturalna patyna chroni przed korozją, a jednocześnie usprawnia proces samooczyszczania się pokrycia, m.in. poprzez kontakt z wodą deszczową.

Parametry blachy na rąbek stojący

W przypadku blach na rąbek stojący, zazwyczaj nie jest konieczne tworzenie sztywnego poszycia dachowego. W zależności od jego specyfiki, znaczenie mogą jednak mieć ogólne parametry danej blachy na rąbek. Odpowiednio dobierając je do konstrukcji dachu można mieć pewność, że poszczególne elementy dachu stanowić będą żywotne i stabilne połączenie. Zazwyczaj blacha na rąbek osadzana jest na poszyciu z membrany dachowej. Rozwiązanie to jest tanie i łatwe w montażu, a zarazem bardzo lekkie. Poszycie powinno być wykonane z zastosowaniem membran wysoko-paroprzepuszczalnych, które należy zamontować tak samo, jak inne pokrycia dachowe. Wielu producentów zaleca montować blachy płaskie na deskowaniu sztywnym. W przypadku tego rozwiązania, należy jednak pamiętać o zainstalowaniu odpowiednich elementów separacyjnych – np. membran lub folii. Do najbardziej popularnych blach na rąbek stojący należą elementy o grubości 0,6 i 0,7 mm. Grubsze blachy płaskie wykorzystywane są przede wszystkim na dachach, które posiadają spore wymagania wytrzymałościowe. Część blach panelowych dysponuje niskimi przytłoczeniami, które dodatkowo wzmacniają arkusz – takie rozwiązania zapobiega też zjawisku falowania blachy na rąbek. Warto pamiętać, że tańsze blachy na rąbek są zwykle całkowicie płaskie. Wiąże się to z ryzykiem falowania, a także ograniczoną wytrzymałością na występowanie odkształceń.

Blacha na rąbek stojący cena

Koszty blachy na rąbek stojący nie są przesadnie wysokie. Najtańsze panele dachowe kosztują zaledwie 20 zł za metr kwadratowy. Panele dachowe ze średniej półki cenowej jest już nieco droższy – koszt blachy na rąbek stojący lepszej jakości wynosi ponad 30 zł/m2. Poszczególne panele dachowe mogą różnić się stylistyką wykończenia, co również pozostaje nie bez wpływu na wysokość ostatecznego wydatku. Aby dobrze dopasować walory wizualne blachy na rąbek stojący do różnych stylów obiektów, zwykle trzeba wydać więcej, niż 35 zł/m2. Na rynku dostępne są także najwyższej jakości blachy na rąbek stojący, których cena przekracza 50 zł/m2. Należą do nich panele dachowe najlepszej jakości, które nie wymagają tworzenia pełnego deskowania. Wysoką cenę takiej blachy na rąbek stojący rekompensuje zatem możliwość tańszego wykonania poszycia dachowego. Dokonując zakupów, warto zwrócić uwagę jaką grubość mają panele dachowe. Zwykle im parametr ten jest wyższy, tym pokrycia dachowe mają większą odporność na uszkodzenia mechaniczne. Wiąże się to jednak z wyższym kosztem zakupu. Cena najwyższej jakości blachy na rąbek stojący zależy czasem także od kształtu danego elementu. Jeżeli prace nie będą wykonywane samodzielnie, do wszystkich wydatków należy ponadto doliczyć cenę robocizny. Zgodnie z aktualnym cennikiem usług dekarskich, w zależności od firmy krycie blachą na rąbek stojący kosztuje ok. 120 – 160 zł za jeden metr kwadratowy powierzchni dachu.

Blacha na rąbek stojący – zalety

Do zalet pokryć z blachy na rąbek stojący należy ich niebanalna estetyka. Panele dachowe posiadają jednocześnie stosunkowo nieskomplikowaną formę, dzięki czemu prezentują się wyjątkowo klasycznie. Ze względu na niewielki ciężar, pokrycia dachowe wykonane z blachy na rąbek stojący znacząco odciążają konstrukcję dachu. Takie rozwiązanie przekłada się na niższe koszty inwestycji, przez co realizacja może być wykonana nawet przy stosunkowo ograniczonym budżecie. Obecność specjalnych przetłoczeń oraz charakterystycznego rąbka nie tylko pozytywnie wpływa na estetykę dachu, ale też zapewnia mu dodatkowe usztywnienie. Pokrycie dachowe jest dzięki temu eleganckie, a zarazem wyjątkowo trwałe. Do zalet blachy na rąbek stojący podobnie jak blachy trapezowej należy też wizualna lekkość, którą zyskuje pod jej wpływem cały budynek. Rozwiązanie to dobrze komponuje się z nowoczesną geometrią architektury, wspaniale współgrając chociażby z modnymi przeszkleniami. Nie bez znaczenia pozostaje dostępność blachy na rąbek w wielu kolorach, co przekłada się na wygląd całego budynku. Najpowszechniej dostępne są rozwiązania standardowe, np. bliski naturalnym odcieniom kolor grafitowy. Barwa ta optymalnie pasuje do większości materiałów elewacyjnych, w tym betonu architektonicznego, szkła, stali, drewna czy tynku. W zestawieniu z jaśniejszymi kolorami, grafitowa blacha na rąbek stojący może utworzyć wyjątkowo harmonijne i spójne zestawienie. W przypadku połaci o dużej powierzchni, polecanym rozwiązaniem są panele dachowe w kolorze białym. W ten sposób uzyskać można dobry efekt wizualny, nie przytłaczając jednocześnie bryły domu. Dach wykonany z brązowej lub zielonej blachy na rąbek sprawdzi się wówczas, gdy budynek otoczony jest dużym ogrodem. Czarna lub czerwona blacha na rąbek stojący to natomiast rozwiązanie polecane w sytuacji, gdy dom posiada prostą oraz nowoczesną formę.

Blacha na rąbek stojący – wady

Wady związane ze stosowaniem blachy na rąbek stojący dotyczą przede wszystkim elementów niskiej jakości. Przy dużym nasłonecznieniu najtańsza, niepowlekana blacha płaska może zacząć stopniowo się odkształcać. Zjawisko to może być trudne do wykrycia, ponieważ charakterystyczne, delikatne trzaski bywają zwykłe słyszalne jedynie na zewnątrz domu – zwłaszcza przy mocno operującym słońcu. W przypadku błędów wykonawczych, konstrukcja może też nie być wystarczająco dobrze ustabilizowana. Zwiększa to ryzyko jej naruszenia, zwłaszcza przy silnym wietrze. W przypadku dachów o mniejszym kącie nachylenia, niezbędne jest zwłaszcza pamiętanie o wykonaniu dostatecznie szczelnych połączeń. W takich warunkach czas spływu wody opadowej z połaci jest wydłużony, co znacząco zwiększa ryzyko wnikania wilgoci pod przykrycie.

Blacha na rąbek stojący montaż krok po kroku

Poszczególne wytyczne dotyczące montażu pokrycia dachowego z blachy na rąbek stojący mogą do pewnego stopnia się różnić. Dekarze zwykle stosują samodzielnie opracowane techniki i metody, które do pewnego stopnia ułatwić realizacje prac. Decydując się na przeprowadzenie montażu we własnym zakresie, warto jednak skorzystać z kilku uniwersalnych porad.

Przygotowanie podłoża

Zanim zostanie zamontowana blacha płaska konieczne jest wykonanie na więźbie dachowej konstrukcji łat oraz kontrłat. Na dachu stromym należy je wykonać w odstępach co 100-200 mm, natomiast w przypadku obecności niedużego skosu – co 100-150 mm. Łatanie nie sprawdza się jednak we wszystkich realizacjach. W kryciu blachą na rąbek stojący, najlepiej zastosować deskowanie pełne, deskowanie ułożone ażurowo lub płytę OSB. Dla deskowania pełnego oraz płyty OSB, wskazane są połacie o stosunkowo małym kącie nachylenia – ok. 9 stopni. Wykorzystanie desek rekomendowane jest ze względu na ich szerokość, która pozwala na ograniczenie kancerowania blachy na rąbek. Łaty nie są w stanie dać gwarancji wystarczającej powierzchni styku z blachą – maksymalny rozstaw łat wynosi 200 mm, a uniwersalna szerokość to 40-50 mm. Stabilne i swobodne poruszanie się po dachu jest w stanie zapewnić np. ażurowe deskowanie z deską ułożoną na tzw. buta, gdzie między deskami występuje ok. 100 mm odstępu. Dzięki temu nie pojawią się uszkodzenia mechaniczne i uniknąć można uszkodzeń pokryć dachowych, a także ewentualnych deformacji. Aby przymocować deski do kontrłat, zastosować można wkręty lub gwoździe. Po dobiciu ich łebki powinny się znajdować nieznacznie poniżej powierzchni deskowania. W przypadku operowania łatami, należy dokładnie wyprowadzać ich linie – pod tzw. sznurek. Jeżeli wystąpi choćby lekkie przesunięcie, zwiększa się ryzyko utraty równych ostępów dystansowych. Obecne między nimi przestrzenie mogą wówczas ulec niepożądanemu zwiększeniu, nawet do kilkuset milimetrów. Należy unikać tego błędu, ponieważ blacha płaska na rąbek stojący zacznie się w takich warunkach odkształcać. Rozstaw punktów mocowania arkuszy może się zmieniać niezależnie od ich wielkości. Wpływają na to liczne czynniki, m.in. teren usytuowania obiektu, rodzaj listew startowych, nachylenie dachu czy podłoże, na którym montowane są panele. Poszczególne parametry powinny być zatem dobierane w sposób indywidualny do wymogów dachu.

Zabezpieczenie przed wilgocią

Konieczny etap montażu blachy na rąbek stojący to skuteczne zabezpieczenie dachu przed wilgocią. Wynika bezpośrednio z ryzyka gromadzenia się pod blachą skroplin lub kondensatu. Do ochrony wykorzystać można rozmaite maty i ekrany, np. z oplotem, bez oplotu, strukturalne czy włochate z fizeliną. Produkty te mogą mieć stosunkowo zróżnicowaną gęstość i wysokość. Wybór konkretnego rozwiązania powinien zależeć od indywidualnych wymogów realizacji. Maty strukturalne są zwykle dedykowane do tytan cynku i nie powinny mieć kontaktu z drewnem impregnowanym. Materiał ten bardzo dobrze sprawdza się jednak w formie przeciwwilgociowego zabezpieczenia dachu, przez co dekarze często poszukują podobnych, równie skutecznych rozwiązań alternatywnych. Maty pozwalają też na dobre wygłuszenie dachu. Im wyższy oplot, tym mniej materiał narażony jest na zgniecenia. W ten sposób zapewnić można także większe wypełnienie w pustkach, które znajdują się między poszyciem dachu i deskowaniem. W przypadku deskowania ażurowego lub łat, zastosowanie mat nie jest konieczne. Aby ustabilizować i uchronić blachę przed skancerowaniem, wystarczy wykorzystać uszczelki mocowane pod wąskie i szerokie panele. Można też zastosować specjalne taśmy gąbkowe. Najlepiej podklejać je w pionowym kierunku, co pozwoli na usprawnienie pracy na dachu. Innym rozwiązaniem jest zamontowanie wyłącznie samego oplotu.

Układanie paneli dachowych

Technika łączenia blachy na rąbek pozwala dekarzowi na wygięcie pożądanych fragmentów pokryć dachowych za pomocą wyginarki, a następnie podczas montażu paneli położenie blachy na rąbek na połaci. Montaż należy rozpocząć od listwy startowej, gdzie blacha płaska powinna pracować luźno. Najwyższej jakości panel dachowy musi być zatem odpowiednio ukształtowany. Należy wywinąć panel dachowy na głębokość ok 25 mm, a następnie zaciągnąć na dachu. Trzeba pamiętać, aby podczas montowania blachy na rąbek nie korzystać z wkrętów farmerskich. Kategorycznie zabrania się ich stosowania na łączeniach paneli poziomych, listwie startowej oraz w miejscu kosza. Kolejny etap polega na równoległym do skraju dachu ułożeniu paneli dachowych. Do montowania arkuszy początkowych równo ze skrajem dachu najlepiej wykorzystać haftry. Można też zacząć kontrłatą, a dopiero następnie położyć panel dachowy. Kolejny panel dachowy należy ułożyć po kolei, zawsze kierując się w stronę koryta. Do mocowania blachy na rąbek stojący do podłoża służą wkręty o płaskim i szerokim łbie. Poszczególne panele elewacyjne i panele dachowe posiadają nieduże otwory mocujące, których charakterystyczny kształt pozwala blasze na swobodną pracę do góry i do dołu. Podczas mocowania za pomocą wkrętów należy więc zachować wyczucie, aby możliwe było wykonywanie “ruchów termicznych”. W przypadku montowania na łatach, panele dachowe powinny być przykręcane do każdej z nich. Przy deskowaniu pełnym, należy kręcić w odległościach 250 – 400 mm. Do konstrukcji drewnianej stosuje się wkręty bez wiertła, a dla metalowej – z wiertłami. Obecność płaskiej główki pozwala na zabezpieczenie otworów mocujących, a tym samym usprawnia pracę panelu. Nie jest natomiast wskazane korzystanie ze śruby ze stożkiem, która może zagnieść panel dachowy. Dokręcenie całkowite prowadzi do odkształcania, a także uniemożliwia jej prawidłową pracę.

Mocowanie blachy na rąbek stojący

W zależności od spadku dachu, do montażu panelu z blachy na rąbek stojący zastosować można zarówno haftry stałe, jak i przestawne. W pierwszym przypadku przy montażu panelu konieczne jest montowanie na środku panela, dzięki czemu blacha płaska może pracować w kierunku górnym oraz dolnym. Im większe nachylenie dachu, tym haftry idą wyżej. W przypadku konstrukcji stromych, należy zamontować je na stałe od góry. Panel dachowy może wówczas swobodnie pracować, ulegając naciągnięciu i wracając. Przy dużych połaciach często zdarza się, że długość dachu przekracza długość panelu blachy na rąbek. Dostępne na rynku arkusze mogą mieć nawet 8000 mm długości – im dłuższe, tym praca blachy na rąbek na dachu jest większa. Panele dachowe należy zatem łączyć poprzecznie, z zastosowaniem wzoru szachownicy oraz minimalnych przejść od 500 mm. Połączenia te powinny być wykonywane zawijając wewnętrzną część panelu. Takie rozwiązanie daje pewność, że konstrukcja będzie trwała oraz estetyczna.

Krycie dachu

Należy pamiętać, aby krycie dachu zawsze wykonywać w kierunku kosza. Elementy prefabrykowane zwykle posiadają wywinięcie tylko w jedną stronę, odwrotne rozwiązanie jest zabronione. Odpowiednie wywinięcia strony dolnej najlepiej wykonać samodzielnie, optymalnie dostosowując je do parametrów dachu. W przypadku krycia kierunkowego, pełne zagięcie blachy na rąbek powinno być finalnie uzyskane w koszu. W ostatnim panelu, dochodząc do koryta, należy wywinąć blachę na ok. 30 mm. Panel ten trzeba zapiąć za kosz wywinięty podwójnie, co pozwoli na uzyskanie czterech warstw blachy na rąbek – a tym samym prawidłowo wzmocnionej powierzchni. Przy koszu standardowym nie da się uzyskać podobnej stabilności. Jeżeli łączenia są wyjątkowo trudne, trzeba ręcznie wykonać na połaci podwójny felc. W tym celu należy odciąć do spasowania odpowiedni fragment blachy na rąbek. Proces ten można zrealizować poprzez zastosowanie specjalnych narzędzi, np. zaginarki dekarskiej na długości 80 – 100 mm.

Mocowanie elementów

Kiedy pełne połacie zostaną wyprowadzone, do blachy na rąbek trzeba zamontować listwy podgąsiorowe. Należy w tym celu wykorzystać wkręty farmerskie 35 mm, osuwając elementy od brzegu gąsiora o 20 mm. Gąsiory powinny być zamontowane do listew podgąsiorowych w odstępach nie przekraczających 500 mm, za pomocą wkrętów farmerskich 10-20 mm. Zakład poszczególnych segmentów gąsiora nie powinien być natomiast mniejszy, niż 50 mm. Wiertnicę należy przymocować na samym końcu, ponownie stosując wkręty farmerskie 35 mm. Ze względów konstrukcyjnych, może być przewidziane zamontowanie elementów dodatkowych – np. przejść antenowych, ław kominiarskich, kominków wentylacyjnych, szekli oraz stopni na szeklach. W zależności od rodzaju i kształtu dachu oraz rodzaju pokrycia dachowego, zastosować można także pasy dorynnowe oraz wpusty o różnych parametrach.