Trudno sobie wyobrazić prace budowlane, remontowe czy wykończeniowe bez zestawu porządnych, solidnych wierteł. Dzięki nim jesteśmy bowiem w stanie wiercić precyzyjne, czyste otwory o pożądanej średnicy i głębokości w niemal każdym materiale.
Zgodnie z techniczną definicją, wierceniem nazywamy rodzaj obróbki skrawaniem polegający na wykonywaniu otworów (najczęściej o przekroju kołowym) w pełnym materiale z wykorzystaniem narzędzia nazywanego wiertłem. Podczas pracy wiertło wykonuje równocześnie dwa ruchy: obrotowy oraz posuwowy wzdłuż linii obrotu. Dla zwiększenia precyzji obróbki wykonywanej przy użyciu wierteł o dużej średnicy, warto ją rozpocząć od wiercenia wstępnego (nawiercania) wiertłem o mniejszej średnicy. W razie potrzeby powiększenia już istniejącego otworu wykonuje się pracę określaną jako wiercenie wtórne (powiercanie). Najistotniejsze parametry, które należy brać pod uwagę przed rozpoczęciem wiercenia to prędkość obrotowa oraz posuw. Wartości te są ściśle związane ze średnicą wiertła oraz rodzajem obrabianego materiału. Dlatego też, dobór wiertła przystosowanego do wiercenia w danym materiale jest kwestią kluczową dla osiągnięcia pożądanych rezultatów.
Parametry wierteł
Przystępując do wyboru idealnego zestawu wierteł, warto zapoznać się z parametrami, mającymi decydujący wpływ na przeznaczenie oraz późniejszą eksploatację narzędzi. Do podstawowych parametrów wierteł zaliczamy:
- Materiał ostrza wiertła:
- HSS (High Speed Steel) – szybkotnąca stal wysokostopowa, stosowana głównie do wytwarzania narzędzi skrawających; przeznaczenie:
- stal,
- materiały nieżelazne.
- HSS-E – stal szybkotnąca z dodatkiem kobaltu (najczęściej 5%); przeznaczenie:
- stal,
- stal nierdzewna,
- żeliwo.
- HSS-E Co8 – stal szybkotnąca z 8% dodatkiem kobaltu; przeznaczenie:
- stal,
- stal nierdzewna,
- żeliwo.
- HSSE-PM – stal szybkotnąca proszkowa; przeznaczenie:
- stal węglowa,
- stal stopowa,
- stal narzędziowa,
- stal nierdzewna.
- VHM – węglik spiekany; przeznaczenie:
- stal,
- stal nierdzewna,
- żeliwo,
- materiały hartowane.
- G10 – laminat szklano-epoksydowy; przeznaczenie:
- stal,
- stal nierdzewna,
- żeliwo,
- materiały hartowane.
- K10 – gatunek węglika spiekanego; przeznaczenie:
- żeliwo szare,
- żeliwo ciągliwe (wiór odpryskowy),
- stal utwardzona,
- stopy Al-Si (siluminy),
- stopy Cu,
- tworzywa polimerowe,
- szkło,
- twarda guma,
- porcelana,
- kamień.
- K20 – gatunek węglika spiekanego; przeznaczenie:
- żeliwo szare,
- metale nieżelazne:
- miedź,
- stop Cu-Zn,
- aluminium.
- HSS (High Speed Steel) – szybkotnąca stal wysokostopowa, stosowana głównie do wytwarzania narzędzi skrawających; przeznaczenie:
- Technologię wykonania – wiertła wykonywane są obecnie z wykorzystaniem trzech podstawowych metod:
- walcowanie – szybka i popularna metoda produkcji,
- frezowanie – jedna z najbardziej popularnych metod produkcji wierteł,
- szlifowanie – najbardziej nowoczesna technologia produkcji wierteł, ułatwiająca pracę oraz wydłużająca żywotność wiertła.
- Rodzaje pokryć – specjalistyczne pokrycie wierteł zwiększa ich możliwości, gwarantując wysoką skuteczność pracy:
- bez pokrycia,
- pasywowane,
- TiN (azotek tytanu),
- TiAlN (węgloazotek tytanu i aluminium).
- Zakres średnic – najbardziej powszechne i uniwersalne są wiertła o średnicy 3-32 mm. W bardziej zaawansowanej obróbce przydają się jednak także narzędzia spoza tego zakresu.
- Rodzaje uchwytów – przed zakupem wiertła należy sprawdzić rodzaj mocowania posiadanego elektronarzędzia. W klasycznych wiertarkach najczęściej spotyka się:
- uchwyt szybko-mocujący,
- uchwyt stożkowy (Morse’a),
- uchwyt SDS-Max,
- uchwyt SDS-Plus.
- Sposób chłodzenia – przy wykonywaniu najbardziej intensywnych, wymagających prac, zaleca się stosowanie wierteł z systemem chłodzenia wewnętrznego. Typowa, mniej zaawansowana obróbka wymaga natomiast użycia chłodzenia zewnętrznego, pod postacią:
- emulsji,
- oleju,
- sprężonego powietrza,
- na sucho.
Wiertła do metalu
Wykonywanie precyzyjnych otworów w różnego rodzaju metalowych powierzchniach wymaga użycia wysokiej jakości wierteł (najczęściej krętych), przystosowanych do obróbki danego materiału. Wyróżniamy więc wiertła przeznaczone do pracy z różnymi gatunkami stali (od zwykłej przez narzędziową, wysokostopową i nierdzewną aż po najtwardszą – typu Hardox), a także metalami miękkimi (miedź, aluminium, etc.) oraz różnorodnymi stopami metali (żeliwo, mosiądz, brąz). Popularne wiertła uniwersalne sprawdzą się podczas obróbki metali miękkich (takich jak aluminium, miedź czy mosiądz), a także drewna oraz tworzyw sztucznych. Wykorzystuje się je najczęściej do prostych prac amatorskich. Największą niezawodnością cechują się tak zwane wiertła tytanowe (tradycyjne wiertła ze stali szybkotnącej HSS pokryte powłoką z azotku tytanu) oraz nowoczesne wiertła kobaltowe. Wiertła tytanowe są bardzo twarde, wytrzymałe i odporne na korozję. Sprawdzą się w niemal każdych okolicznościach (nawet podczas obróbki blachy czy stali nierdzewnej). Cechują się też wysoką odpornością na ścieranie, zapewniającą doskonałą żywotność narzędzi. Wiertła wykonane ze stali kobaltowej są niezwykle odporne na ciepło oraz bardzo twarde (nieco mniej od produktów tytanowych). Wykazują się znakomitą skutecznością w obróbce twardych metali, takich jak:
- stal nierdzewna,
- żeliwo,
- tytan.
Można je jednak stosować także w przypadku miękkich materiałów. Wiertła kobaltowe nie są wykonane z czystego kobaltu, ale ze stopu stali zawierającego 5-8% tego metalu:
- Stop 5% oznaczany jest zwykle jako HSS-E Co5 (M35).
- Stop 8% to z kolei HSS-E Co8 (M42).
Kobalt zwiększa wytrzymałość stali i czyni ją bardziej odporną na ciepło. Właściwość ta jest szczególnie istotna podczas pracy z twardymi materiałami – tarcie metalu o metal może powodować bardzo wysokie temperatury, zdolne uszkodzić wiertło lub obrabiany materiał. Na rynku dostępne są wiertła kobaltowe odporne na temperatury rzędu 593 stopni Celsjusza. Nowe wiertła kobaltowe posiadają charakterystyczny, matowy złoty kolor, dzięki któremu wyróżniają się w skrzynkach narzędziowych oraz na sklepowych półkach. Nietypowa barwa pojawia się w procesie produkcji. Wiertła kobaltowe mogą być ostrzone bez utraty wytrzymałości i trwałości. Wiertła kobaltowe są często droższe od elementów wykonanych z innych materiałów, stanowią one jednak doskonałą inwestycję dla wszystkich osób, które regularnie wiercą w metalu. Na rynku dostępne są pełne zestawy wierteł w stopniowanych rozmiarach lub pojedyncze egzemplarze przystosowane do konkretnych potrzeb. W przypadku szczególnie wymagających materiałów, dobrym pomysłem jest stosowanie niezwykle twardych i wytrzymałych wierteł diamentowych. Sprawdzają się one w obróbce wszystkich rodzajów metalu, także tych, charakteryzujących się bardzo dużą twardością.
Wiertło do drewna
Drewno to jeden z najczęściej obrabianych materiałów. Wykorzystywane powszechnie w przemyśle meblarskim czy ogrodnictwie, wymaga zastosowania dobrze dobranych wierteł. Oferta wierteł do drewna jest niezwykle zróżnicowana pod względem budowy, wielkości, twardości czy rodzaju pracy. Przystępując do obróbki drewna, należy jednak zawsze pamiętać o wyłączeniu funkcji udaru oraz odłożeniu na bok wszelkich środków chłodzących. Wśród podstawowych wierteł do drewna wyróżniamy:
Wiertło spiralne (świdry) do drewna
Wykorzystuje się je do precyzyjnego wiercenia małych i średnich otworów. Spiralna konstrukcja wraz z gwintowanym ostrzem umożliwia pracę w większości powszechnie stosowanych rodzajów drewna.
Wiertła kręte do drewna
To najpopularniejszy rodzaj wierteł do drewna. Wykorzystuje się je głównie do wiercenia sporych otworów (do 30 mm) o znacznej głębokości (do 150 mm). Obszar roboczy wierteł składa się z dwóch zwojów ułożonych śrubowo, zakończonych ostrzami skrawającymi oraz dwóch rowków odprowadzających wióry powstałe podczas wiercenia. Wiertła kręte dzielą się na jednolite, łączone w sposób trwały oraz składane. Najczęściej spotyka się narzędzia łączone w sposób trwały, wyposażone w końcówkę lub naroża wykonane z supertwardego materiału (np. borazonu lub polikrystalicznego diamentu). Wiertła kręte zapewniają dużą precyzję obróbki. W przypadku materiałów drewnianych, stosuje się je zazwyczaj do rozwiercania i pogłębiania otworów podczas prac wykończeniowych.
Wiertła piórowe
Nazywane są także wiertłami łopatkowymi lub płaskimi. Wykorzystuje się je do wiercenia dużych otworów (o średnicy do 45 mm). Posiadają one dwa ostrza boczne oraz trójkąty kolec centrujący, umożliwiające swobodną, ale niezbyt precyzyjną obróbkę.
Wiertła frezujące
To znacznie bardziej precyzyjna odmiana wierteł łopatkowych, wyposażona w gwintowane ostrze zamiast kolca oraz specjalne nacinaki na zewnętrznych krawędziach ostrzy. Dzięki takiej budowie, wiertło dobrze się prowadzi, a zewnętrzne krawędzie wierconych otworów są czystsze i bardziej dokładne. Wiertła frezujące nie posiadają rowków do odprowadzania wiórów, dlatego też podczas wiercenia należy co jakiś czas ręcznie usuwać z otworu powstałe wióry i okruchy.
Świdry stożkowe
Posiadają dwa rodzaje ostrzy skrawających (krawędź główną oraz krawędź boczną tnącą) oraz gwintowany stożek centrujący. Wykorzystuje się je w wiertarkach oraz jako świdry ręczne.
Wiertła Forstnera
To klasyczne wiertła znane wszystkim miłośnikom obróbki drewna. Nazwane na cześć swojego wynalazcy, posiadają kieł centrujący, umożliwiający wiercenie niezwykle precyzyjnych otworów płaskodennych. Wiertła Forstner nie mogą być jednak używane do wiercenia ręcznego.
Wiertła cylindryczne (sedniki)
Wykorzystuje się je do wiercenia płytkich otworów płaskodennych. Dzięki zastosowaniu kolca centrującego, otwory mogą swoim obwodem wystawać poza krawędź obrabianego przedmiotu. Wiertło cylindryczne składa się z dwóch noży i półokrągłych ostrzy obwodowych, umożliwiających swobodne usuwanie materiału.
Środkowce dwuostrzowe
Wiertła zbliżone budową i zastosowaniem do opisanych wyżej sedników. Zamiast ostrzy obwodowych posiadają one jednak specjalne nacinaki (wykonane najczęściej z węglika spiekanego), umożliwiające wiercenie w twardych materiałach. Dzięki ostrzom nacinającym, wiertło znacznie wolniej ulega zużyciu.
Otwornice
Typ wierteł wykorzystywany przede wszystkim do wiercenia dużych otworów (nawet do 210 mm). Otwornice stosowane są nie tylko w trakcie obróbki drewna i materiałów drewnopochodnych, ale także podczas wiercenia w tworzywach sztucznych. Otwornice wyposażone dodatkowo w zęby z węglika spiekanego wykorzystywane są do pracy w najtwardszych gatunkach drewna.
Wiertło do betonu
Beton zbrojony to najbardziej popularny (a przy tym niezwykle twardy) materiał konstrukcyjny, wykorzystywany powszechnie zarówno w tradycyjnym, jak i nowoczesnym budownictwie. Poradzić sobie z nim mogą tylko najmocniejsze i najbardziej wytrzymałe narzędzia. Wiertła, przystosowane do obróbki betonu nazywane są wiertłami murarskimi. Wykorzystuje się je także z powodzeniem do wiercenia udarowego w cegle oraz kamieniu. Klasyczne wiertła do betonu charakteryzują się średnią wielkością (powszechnie stosowany zakres średnic to 3-32 mm, choć zdarzają się większe) oraz pokaźną długością (nawet do 50 cm). Wśród popularnych wierteł do betonu wyróżniamy:
Wiertła widiowe
Jedne z najmocniejszych i najbardziej skutecznych narzędzi do obróbki betonu. Wiertła widiowe wykonane są ze stali z domieszką tytanu lub kobaltu, pokrytej w obszarze roboczym powłoką z węglika spiekanego (nazywanego widią). Posiadają charakterystyczną głowicę o masywnym kształcie oraz spiralę z pojedynczym rowkiem. Twardy, szeroki i głęboko osadzony obszar roboczy narzędzia umożliwia pracę w bardzo twardych materiałach:
- betonie,
- betonie zbrojonym,
- kamieniu,
- cegle.
Do wiercenia niewielkich otworów wykorzystuje się wiertła o typowej budowie. Wiercenie otworów o większej średnicy wymaga natomiast zastosowania widiowych wierteł koronowych.
Wiertła udarowe
Przeznaczone do pracy z wiertarkami udarowymi. Dla zwiększenia twardości i wytrzymałości, obszar roboczy wierteł jest zwykle powleczony węglikiem spiekanym. Dzięki połączeniu funkcji udaru z nieomal niezniszczalną widią, wiertła te gwarantują precyzyjną i bezproblemową obróbkę betonu.
Wiertła diamentowe
Narzędzia z diamentową częścią roboczą sprawdzają się znakomicie w obróbce skrajnie twardych i odpornych na wiercenie materiałów. Wykorzystuje się je często do pracy w betonie zbrojonym oraz kamieniu. Do wiercenia niewielkich otworów stosowane są wiertła o typowej budowie. Otwory o większej średnicy wymagają użycia diamentowych wierteł koronowych.
Wiertła tytanowo-węglowe
Przeznaczone głównie do intensywnej pracy w betonie zbrojonym. Wiertła posiadają widiową głowicę z czterema ostrzami, spiralą oraz otworem wentylacyjnym. Dzięki takiej budowie, wiertła tytanowo-węglowe nie ulegną zniszczeniu nawet w kontakcie ze stalowym zbrojeniem.
Wiertło do gresu (płytek)
Gres to niezwykle twardy i wymagający materiał. Dlatego też, do jego obróbki wykorzystuje się najczęściej bardzo mocne i wytrzymałe wiertła diamentowe o zróżnicowanej budowie. W zależności od konkretnych właściwości gresu, w jakim pracujemy, mamy do wyboru klasyczne wiertła diamentowe oraz korony. Oba rodzaje narządzi mogą być stosowane zarówno w obróbce na sucho, jak i na mokro. Podczas obróbki na sucho krawędzie wierconego otworu pozostają chropowate, metoda na mokro umożliwia natomiast uzyskanie gładkich, estetycznych krawędzi. Korony do gresu stanowią idealne rozwiązanie w przypadku dużych otworów. Do wiercenia otworów o niewielkiej średnicy wystarczą z powodzeniem klasyczne wiertła diamentowe.
Wiertło diamentowe
Specjalistyczne wiertła z diamentowymi końcówkami uważane są za jedne najtwardszych i najbardziej wytrzymałych wierteł. Wykorzystuje się je w obróbce różnego rodzaju materiałów, takich jak:
- metal,
- szkło,
- gres,
- ceramika,
- beton.
Nie używa się ich jednak do wiercenia w drewnie. Do wiercenia w gresie i szkle stosuje się zarówno typowe wiertła diamentowe, jak i tak zwane wiertła koronowe, wyposażone w końcówkę o charakterystycznym ruropodobnym kształcie. Umożliwiają one uzyskanie gładkich, precyzyjnych otworów. Wiertła koronowe sprawdzają się najlepiej w przypadku dużych otworów, typowe wiertła diamentowe przydadzą się z kolei do wiercenia otworów o niewielkiej średnicy. Ciekawym rozwiązaniem są specjalistyczne wiertła olejowe. Olej ma za zadanie chłodzić końcówkę narzędzia podczas intensywnej pracy oraz wiązać powstały pył. Do obróbki betonu stosuje się długie wiertła diamentowe (do 50 cm długości), mocowane przy pomocy uchwytów SDS-Max lub SDS-Plus. Sprawdzają się one także znakomicie podczas pracy w kamieniu – granicie, piaskowcu i wielu innych. Niezaprzeczalną zaletą diamentowych wierteł jest ich niezniszczalność – cecha szczególnie istotna w przypadku obróbki najbardziej wymagających materiałów. Wysokiej jakości wiertła można bowiem bez problemu regenerować (bez ryzyka utraty cennych właściwości).
Wiertło stożkowe (stopniowe, wielostopniowe)
Wiertła stożkowe, nazywane także stopniowymi, wielostopniowymi lub choinkowymi należą do grupy narzędzi specjalnego przeznaczenia. Są niezwykle cenione w obróbce metalu i blachy różnej grubości. Charakteryzują się znakomitą skutecznością podczas wiercenia w bardzo cienkiej blasze, metalowych rurach oraz przedmiotach z metali nieżelaznych. Najistotniejszym parametrem w wyborze wiertła stożkowego jest kąt wierzchołkowy, odpowiadający za długość krawędzi skrawających (im mniejszy kąt, tym większa długość krawędzi). Wiercenie otworów w bardzo cienkiej blasze wymaga więc użycia wiertła o możliwie dużym kącie wierzchołkowym. Wiertła stopniowe posiadają charakterystyczną, geometryczną budowę, na którą składają się cztery ostrza: dolne, górne oraz dwa boczne. Dolne ostrze ma za zadanie nawiercić i wywiercić pożądany otwór. Przystępując do pracy, należy jednak pamiętać, że obrabiany materiał powinien być nieco cieńszy niż wysokość dolnego ostrza. Wyfrezowane średnice stopni wiertła stożkowego umożliwiają wykonywanie otworów o różnych średnicach przy użyciu jednego narzędzia. Wiertła tego typu wykorzystywane są również do rozwiercania i poszerzania już istniejących otworów. Dodatkowo, dzięki funkcji centrowania, praca z wykorzystaniem wiertła stożkowego nie wymaga wcześniejszego nawiercania otworu. Właściwość ta jest szczególnie przydatna podczas wiercenia w zaokrąglonych powierzchniach rur. Wadą wierteł stopniowych jest jednak brak możliwości uzyskania czystych, gładkich krawędzi. Zazwyczaj, po zakończonej pracy należy jeszcze ręcznie usunąć pozostałe zadziory lub dodatkowo obrobić krawędzie.
Wiertła SDS
SDS (Spannen durch System) to jeden z najpopularniejszych na rynku systemów mocowania narzędzi ruchomych. Na konstrukcję chwytu składają się dwa owalne wgłębienia do mocowania narzędzia oraz dwa rowki do przenoszenia momentu obrotowego. System mocowania SDS występuje w czterech odmianach:
- SDS-Plus o średnicy uchwytu 10 mm (nazywanych potocznie wiertłami SDS) – najbardziej popularny typ, stosowany powszechnie w różnego rodzaju narzędziach.
- SDS-Top o średnicy uchwytu 14 mm – rzadko spotykana odmiana, praktycznie niewykorzystywana w wiertłach.
- SDS-Max o średnicy uchwytu 18 mm – odmiana systemu używana do ciężkich, wymagających prac.
- SDS-Quick o średnicy uchwytu 6,5 mm – typ rzadko spotykany, praktycznie niewykorzystywany w wiertłach.
Wiertła z mocowaniem SDS-Plus znajdują bardzo szerokie zastosowanie w obróbce:
- betonu,
- metalu,
- drewna,
- szkła,
- gresu.
Na rynku dostępne są także przejściówki umożliwiające mocowanie wierteł SDS w zwykłych wiertarkach i na odwrót. Duże i długie wiertła SDS-Max wykorzystywane są najczęściej do wiercenia w betonie czy kamieniu, gwarantując zwiększoną wytrzymałość narzędzia oraz wysoki komfort pracy. Wiertła z mocowaniem SDS nadają się zarówno do pracy na sucho, jak i do bardziej precyzyjnej obróbki na mokro.
Ile kosztują wiertła?
Wiertła dostępne są w sprzedaży pojedynczo oraz w zestawach. Decydując się na zakup specjalistycznych wierteł, warto zwracać uwagę na produkty renomowanych producentów. Ceny wierteł zależą przede wszystkim od ich wielkości oraz zastosowanego materiału. Pojedyncze narzędzia kupić można już za kilka-kilkanaście złotych. Za wysokiej jakości zestaw zapłacimy jednak nawet kilkaset złotych. Inwestycja ta jest warta rozważenia szczególnie dla zapalonych majsterkowiczów. Profesjonalne wiertła z najbardziej nowoczesnych, wytrzymałych materiałów to koszt kilkuset złotych za sztukę. Tak duży wydatek okaże się jednak całkowicie zbędny w przypadku hobbystów amatorów. Przystępując do zakupu wierteł, warto zapoznać się z dokładną specyfikacją materiałów, w których mamy zamiar pracować. To do nich musimy bowiem dobrać odpowiednie parametry wierteł. Pamiętajmy też, że tak zwane wiertła uniwersalne, mimo dużej wszechstronności, nie zdołają sprostać najbardziej specjalistycznym wymaganiom.
Jak naostrzyć wiertło?
Każdy szanujący się majsterkowicz ma w swojej skrzynce narzędziowej wiertarkę oraz zestaw najpotrzebniejszych wierteł. Nawet najmocniejsze i najbardziej wytrzymałe narzędzia tracą jednak z czasem swoje właściwości. Czy w takiej sytuacji warto je odnawiać? A może lepiej zdecydować się na zakup nowego zestawu? Jak wiadomo, im ostrzejsze wiertło, tym bardziej precyzyjna i komfortowa praca. Stępione wiertła to najczęstsi winowajcy nieudanych prac remontowych i wykończeniowych. Ostrzenie zużytych wierteł wymaga zastosowania specjalnego urządzenia, umożliwiającego osiągnięcie najbardziej optymalnych rezultatów. Przyrząd taki sprawdzi się szczególnie podczas ostrzenia wierteł widiowych oraz mikro wierteł. W obu przypadkach niezbędna jest bowiem wysoka precyzja, gwarantująca zachowanie odpowiednich kątów szlifowania oraz prawidłowe funkcjonowanie akcesorium. Do samodzielnego ostrzenia wierteł wykorzystać można także szlifierkę lub szlifierko-ostrzałkę. Dla uzyskania dobrego efektu, wiertło powinno być obracane przy kamieniu szlifierskim w kierunku wiercenia. Podczas procesu ostrzenia szlifierką wymagane jest robienie częstych przerw, mających za zadanie chronić wiertło przed przegrzaniem i potencjalnymi uszkodzeniami. Użycie szlifierki to dobry pomysł w przypadku wierteł do betonu i drewna. Nie warto jednak ostrzyć nią samodzielnie narzędzi specjalistycznych, ze względu na duże prawdopodobieństwo uszkodzenia lub złamania wiertła. Szlifierko-ostrzałka zapewnia większą precyzję, umożliwiając lepsze dostosowanie kąta ostrzenia, chłodzenie wierteł podczas pracy oraz wyższą funkcjonalność. Podczas samodzielnej renowacji wierteł należy zachować szczególną ostrożność. W przypadku bardziej skomplikowanych elementów (na przykład wierteł stopniowych) warto zlecić tę usługę profesjonalistom. Nieumiejętne ostrzenie może bowiem zakończyć się nieodwracalnym uszkodzeniem narzędzia.
Oznaczenia wierteł
Techniczne opisy wierteł roją się od skrótów i oznaczeń, mających na celu przybliżenie użytkownikom parametrów oraz możliwych zastosowań wybranych narzędzi. Dla laików opisy te mogą być jednak całkowicie nieczytelne. Dlatego też, podczas zakupów warto skorzystać z poniższej ściągi. Wśród najczęściej spotykanych oznaczeń wierteł, wymienić należy:
- NWKa (DIN 338) – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym do stali i żeliwa ogólnego stosowania, zakres średnic: 0,3-20 mm.
- NWKb (DIN 340) – wiertło kręte długie z chwytem cylindrycznym do stali i żeliwa ogólnego, zakres średnic: 1-20 mm.
- NWKc (DIN 345) – wiertło kręte z chwytem stożkowym Morse’a, zakres średnic: 0-100 mm.
- NWKk (DIN 1897 RN) – wiertło prawotnące krótkie z chwytem cylindrycznym do żeliwa i stali, zakres średnic: 1-20 mm.
- NWKm (DIN 1897 LN) – wiertło kręte lewotnące krótkie z chwytem cylindrycznym do żeliwa i stali, zakres średnic: 1-20 mm.
- NWKp (DIN1869) – wiertło bardzo długie z chwytem walcowym do żeliwa i stali, zakres średnic: 1,9-20 mm.
- NWKy (DIN341) – wiertło bardzo długie z chwytem stożkowym Morse’a, zakres średnic: 0-80 mm.
- NWWr – wiertło kręte dwustronne do blach, zakres średnic: 1,5-11 mm.
- AWKa – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym do stali i żeliwa, zakres średnic: 0,3-17,5 mm.
- NWMa (DIN 338 RH) – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym do mosiądzu, zakres średnic: 1-13 mm.
- NWMc (DIN 338 RW) – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym do miedzi i aluminium, zakres średnic: 1-13 mm.
- NWMg (DIN 340 RW) – wiertło kręte długie z chwytem cylindrycznym do miedzi i aluminium, zakres średnic: 1-13 mm.
- NWMm (DIN 340 RH) – wiertło kręte długie z chwytem cylindrycznym do mosiądzu, zakres średnic: 1-13 mm.
- NWMr – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym do stopów cynku, zakres średnic: 3,1-7 mm.
- NWAa – wiertło kręte stopniowe z chwytem cylindrycznym do otworów przejściowych i otworów na łby walcowe, zakres średnic: 3,4-18 mm.
- NWAg – wiertło kręte stopniowe z chwytem cylindrycznym do otworów pod gwinty metryczne, zakres średnic: 3,3-16 mm.
- DNWKm – wiertło do drewna średnio twardego, zakres średnic: 4-12 mm.
- NWWa – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym z ostrzami z węglików spiekanych do stali ulepszonych cieplnie do twardości 40 HRC, zakres średnic: 3-20 mm.
- NWWc – wiertło kręte długie z chwytem cylindrycznym z ostrzami z węglików spiekanych do stali ulepszonych cieplnie do twardości 40 HRC, zakres średnic: 3-20 mm.
- NWWy – wiertło z chwytem cylindrycznym z płytką z węglików spiekanych do szkła i marmuru, zakres średnic: 4-16 mm.
- KWPn – wiertło kręte z chwytem cylindrycznym z płytką z węglików spiekanych do muru i betonu, zakres średnic: 4-16 mm.
- KWPs – wiertło kręte długie z chwytem cylindrycznym z płytką z węglików spiekanych do muru i betonu, zakres średnic: 6-25 mm.
- SDS Plus – wiertło kręte z chwytem SDS Plus z płytką z węglików spiekanych do muru i betonu, zakres średnic: 6-20 mm.
- NWKr RN (DIN 1899 RN) – mikro wiertło kręte prawoskrętne z chwytem cylindrycznym wzmocnionym, zakres średnic: 0,25-1,45 mm.
- NWKr LN (DIN 1899 LN) – mikro wiertło kręte lewoskrętne z chwytem cylindrycznym wzmocnionym, zakres średnic: 0,25-1,45 mm.
Dobór odpowiedniego wiertła to najważniejszy etap przygotowań do procesu wiercenia. Podczas typowych, mało wymagających prac wystarczy zazwyczaj dobrej jakości zestaw wierteł uniwersalnych. Wyzwania, jakie stoją przed nami w trakcie budowy, remontu czy wykańczania domu, wymagają jednak użycia bardziej wyspecjalizowanych narzędzi. Oto ściąga, obejmująca 27 podstawowych grup materiałowych oraz dopasowane do nich wiertła.
- Stal automatowa, stal konstrukcyjna, stal do nawęglania, staliwo węglowe – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWKa, walcowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKa lub AWKa, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKb lub NWKp, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKk lub NWKm, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc, walcowane, pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, frezowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- NWKg, frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKy, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Stal węglowa konstrukcyjna i niskostopowa, staliwo niskostopowe – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWKa, walcowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKa lub AWKa, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKb lub NWKp, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKk lub NWKm, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc, walcowane, pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, frezowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- NWKg, frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKy, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Stal do ulepszania, stal stopowa, stal narzędziowa do pracy na zimno – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWWk, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z VHM,
- wiertło NWWa, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertło NWWb, frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Stal ulepszona cieplnie, stal narzędziowa, stal szybkotnąca – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWWk, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z VHM,
- wiertło NWWa, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertło NWWb, frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10.
- Stal trudnościeralna – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło HARDOX WB, frezowane, pasywowane, wykonane z HSS-E Co8,
- wiertło NWKc STRONG, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS-E Co8.
- Stal nierdzewna austenityczna – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji lub oleju:
- wiertło z chwytem cylindrycznym, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS-E,
- wiertło NWKc INOX, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS-E.
- Stal nierdzewna ferrytyczna i martenzytyczna – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji lub oleju:
- wiertło z chwytem cylindrycznym, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS-E,
- wiertło NWKc INOX, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS-E.
- Stal nierdzewna żaroodporna – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji lub oleju:
- wiertło NWKk, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z VHM.
- Żeliwo szare – wybrane wiertła stosujemy bez środków chłodzących:
- wiertło NWKa, walcowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKa lub AWKa, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKb lub NWKp, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKk lub NWKm, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWWa, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertło NWKc, walcowane, pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, frezowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertło NWKg, frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKy, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Żeliwo sferoidalne, żeliwo ciągliwe – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy sprężonego powietrza lub nie używamy środków chłodzących:
- wiertło NWKa lub AWKa, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKb lub NWKp, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKk lub NWKm, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWWk, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z VHM,
- wiertło NWWa, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertło NWKc lub AWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, frezowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertło NWKg, frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKy, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Miedź hutnicza – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN,
- Miedź elektrolityczna – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Mosiądz ciągliwy – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMa lub NWMm, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMb, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Mosiądz kruchy – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMa lub NWMm, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMb, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Brąz cynowo-cynkowy (miękki) – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji lub oleju:
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Brąz aluminiowy (twardy) – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji lub oleju:
- wiertła pełnowęglikowe z pokryciami TiN oraz TiAlN.
- Aluminium niestopowe – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe bez pokrycia lub z pokryciami TiN lub TiAlN.
- Stopy aluminium odlewnicze – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe bez pokrycia lub z pokryciami TiN lub TiAlN.
- Stopy aluminium do przeróbki plastycznej – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe bez pokrycia lub z pokryciami TiN lub TiAlN:
- Stopy Al-Si (siluminy) – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWMd, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertła pełnowęglikowe bez pokrycia lub z pokryciami TiN lub TiAlN.
- Cynk i stopy cynku – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy emulsji:
- wiertło NWMr, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS.
- Tytan niestopowy – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy oleju:
- wiertło z uchwytem cylindrycznym, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS-E,
- wiertło NWKc lub AWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc lub AWKc, frezowane, bez pokrycia, wykonane z HSS,
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertło NWKg, frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS,
- wiertło NWKy, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS lub HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe, zarówno bez pokrycia, jak i z pokryciami TiN lub TiAlN.
- Stopy tytanu – wybrane wiertła chłodzimy przy pomocy oleju:
- wiertło NWKc jednolite, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS-E,
- wiertło NWKc, szlifowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS-E,
- wiertła pełnowęglikowe, zarówno bez pokrycia, jak i z pokryciami TiN lub TiAlN.
- Drewno średniotrwałe – wybrane wiertła stosujemy bez środków chłodzących:
- wiertło DNWKm, walcowane, bez pokrycia lub pasywowane, wykonane z HSS.
- Mur i beton – wybrane wiertła stosujemy bez środków chłodzących:
- wiertło KWPn lub KWPs, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10,
- wiertło SDS Plus, szlifowane lub frezowane, bez pokrycia, wykonane z G10.
- Tworzywa sztuczne miękkie (termoplastyczne) – wybrane wiertła chłodzimy przy użyciu sprężonego powietrza lub stosujemy bez środków chłodzących:
- wiertło NWMc lub NWMg, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z HSS.
- Tworzywa sztuczne utwardzone (duroplasty, bakelity) – wybrane wiertła chłodzimy przy użyciu emulsji, sprężonego powietrza lub stosujemy bez środków chłodzących:
- wiertło NWWk, szlifowane, bez pokrycia, wykonane z VHM.
Każdy artykuł na tym portalu budowlanym jest dowodem na to, że dobre opracowanie tematu to klucz do sukcesu.