Zielony dach: warstwy, cena i konstrukcja zielonego stropodachu

W miastach (choć nie tylko), gdzie tereny zielone są zdecydowanie deficytowe, bardzo ciekawym rozwiązaniem może stać się zaplanowanie zielonego dachu.

Choć wykonanie zielonego dachu nie należy do najłatwiejszych, bo jest on wielowarstwowy, to zdecydowanie jest wart zachodu.

Posiada bowiem wiele zalet, do tego jest niezwykle estetyczny, a zarazem długowieczny.

Czym jest zielony dach?

Zielony dach to mówiąc najkrócej, dach pokryty roślinnością.

Pokrycie dachowe wykonywane w technologii zielonego dachu jest wielowarstwowe, dlatego wymaga dokładnego zaprojektowania oraz wykonania.

Jest to obecnie ułatwione przez różnorodne rozwiązania systemowe.

Budowa zielonego stropodachu sprawia, że jest on pokryciem trwałym i posiada wiele zalet.

Obecnie dach zielony może mieć różny wygląd oraz formę.

Może być on zarówno płaski, jak i stromy.

Takie rozwiązanie sprawdzi się na domach jednorodzinnych, osiedlach mieszkaniowych, a także na obiektach komercyjnych.

Zielone dachy zalety

Warto wiedzieć o tym, że zielone dachy domów stanowią podwójną izolację dachu:

• ochronę termiczną
• ochronę przed uszkodzeniami zewnętrznymi (tj. zerwaniem przez wiatr, uszkodzeniem przez ptaki, zmianami wywołanymi przez promieniowanie słoneczne).

Oczywiście bardzo ważne jest także to, że dach pokryty roślinnością pozwala na odzyskanie (utraconej pod zabudowę) czynnej biologicznie powierzchni dachu.

Umożliwia on także pełne wykorzystanie niewielkich działek, gdzie nie ma miejsca na ogródki.

Zielony dach łagodzi klimat miejski, ponieważ znajdująca się na nim roślinność, poprzez odparowanie nagromadzonej wody opadowej oraz odbicie promieniowania UV, podwyższa wilgotność powietrza, jednocześnie obniżając jego temperaturę.

Do tego, rośliny wzbogacają powietrze w tlen i zmniejszają zawartość dwutlenku węgla.

Szacuje się, że dach o obszarze 15 m2 zieleni, w ciągu roku produkuje tlen dla dziesięciu osób.

Konstrukcja zielonego dachu

Wykonanie takiego dachu można nazwać dość dużym przedsięwzięciem, bo wymaga ono czasu, zaangażowania udziału wyspecjalizowanej ekipy wykonawczej i oczywiście odpowiedniej konstrukcji więźby dachowej.

Ta ostatnia musi bowiem pozwolić na przeniesienie stosunkowo dużego obciążenia.

Ciężar zielonego dachu zależeć będzie od grubości warstwy substratu glebowego i od wybranej roślinności.

Obciążenie, jakim obarczy się więźbę dachową, może oscylować od kilkudziesięciu do nawet 1000 kg na metr kwadratowy dachu.

Dlatego też jeszcze przed zaprojektowaniem pokrycia, należy poznać wytrzymałość istniejącej konstrukcji.

Trzeba też tutaj wziąć pod uwagę ciężar zimowej pokrywy śnieżnej.

Do budowy dachu zielonego najlepiej nadają się połacie o nachyleniu nie więcej niż 30°.

Powierzchnie bardziej strome wymagają zastosowania pod zielone dachy na nich tworzyw porowatych albo siatki (która będzie zapobiegać obsuwaniu się gleby).

Tak więc konstrukcja zielonego dachu może być:

Rodzaje zielonego dachu

Dachy zielone dzieli się na:

• zielone dachy intensywne,
• zielone dachy ekstensywne,
• dach zielony odwrócony.

Dach zielony intensywny

Dachy te mogą przenosić obciążenie do 1000 kg na m2.

Wymagają one specjalnych rozwiązań konstrukcyjnych.

Można tutaj wyróżnić dachy:

• Dachy zielone intensywne wysokie — można je porównywać z wolnymi terenami zielonymi. Zazielenienie może zostać zaplanowane na całej płaszczyźnie dachu, punktowo albo zróżnicowanie pod względem wysokości. Trzeba zwrócić uwagę, że sadzone tutaj rośliny wymagają pielęgnacji (nawadniania i zaopatrywania w substancje odżywcze). Dokładnie muszą być też dobrane warstwy dachu zielonego, ponieważ bardzo istotne będzie gromadzenie i odprowadzanie nadmiaru wody, a także ochrona izolacji przeciwwodnej przed porastaniem korzeni. Sadzi się na nich wszystkie rodzaje roślin, to znaczy:
  • byliny,
  • krzewy,
  • czasem nawet drzewa,
  • a także tworzy trawniki czy oczka wodne.

• Dachy zielone intensywne niskie — sadzi się na nich trawę, byliny, krzewy ozdobne, ale nie drzewa. Zazielenienie, tworzone i kształtowane jest w sposób ograniczony i wymaga mniej pielęgnacji. Mniejsze są także wymagania technologiczne warstw dachu, bo nie ma tutaj potrzeby stosowania stałych instalacji nawadniających.

Zielony dach ekstensywny

Na dach zielony ekstensywny sadzi się rośliny o najniższych wymaganiach wegetacyjnych, które będą potrafiły się same rozwijać oraz utrzymywać. Rośliny na dachy zielone ekstensywne nie powinny potrzebować dodatkowego nawadniania.

Takie zazielenienie musi mieć więc predyspozycje dostosowawcze do ekstremalnych warunków klimatycznych oraz duże zdolności regeneracyjne.

Na dach zielony ekstensywny najlepiej wybierać rośliny występujące w Polsce:

• mchy,
• kostrzewy,
• rozchodniki,
• rojniki.

Dach zielony ekstensywny (prócz obciążeń typowych dla standardowej konstrukcji dachu), przenosi ok. 70-170 kg na m2.

Dach zielony odwrócony

Nie jest to standardowy typ dachu zielonego, a posiadający inne ułożenie warstw (o których dokładniej poniżej).

Warto wspomnieć, że na dachu zielonym z układem odwróconym, termoizolacja ze styropianu może zostać uszkodzona przez korzenie roślin, bo hydroizolacja będzie niżej niż termoizolacja (a rośliny będą chciały dostać się do wody).

Zielony dach warstwy

Modelowy układ warstw zielonego dachu przedstawia się następująco:

1. Warstwa wegetacyjna (roślinna albo podłoże)

Warstwa ta musi charakteryzować się stabilnością strukturalną.

Składać się może z mułu lub gliny, zawiera też składniki mineralne i organiczne.

Udział gliny i mułu nie powinien zaś przekraczać:

• w substracie dla zazielenienia intensywnego: 20% masy,
• w substracie dla zazielenienia ekstensywnego: 5-15% masy.

Natomiast zawartość substancji mineralnych w substratach dla zazielenienia intensywnego powinna wynosić 60-80%, a dla zazielenienia ekstensywnego 70-90%.

Na dachach zielonych, rolę składników pochodzenia organicznego w podłożach pełnić może natomiast kompost albo torf.

Warto też wiedzieć, że czasem sypki substrat zastępuje się matami albo płytami z modyfikowanej pianki poliuretanowej, czy też higroskopijnej wełny mineralnej (które mogą gromadzić wodę).

Podłoża z wełny wymagają jednak stworzenia oddzielnej warstwy drenującej.

Rośliny uprawiane ekstensywnie potrzebują podłoża o grubości 8-10 cm.

Inną opcją jest zaś warstwa glebowo-filtracyjna (z keramzytem).

Wyższe rośliny wymagają warstwy gleby o grubości powyżej 20 cm.

2. Warstwa filtracyjna

Przede wszystkim geotekstylia — w postaci włóknin, które układa się pomiędzy warstwą wegetacyjną a drenującą.

Włókniny te muszą być:

• przenikalne dla korzeni roślin,
• odporne biologiczne i chemicznie (np. na chemikalia z wód opadowych),
• odporne na zmienne warunki atmosferyczne,
• wytrzymałe na rozciąganie, wydłużanie, tarcie oraz ściskanie.

3. Warstwa drenująca.

Zazwyczaj warstwę tę wykonuje się z kruszyw pochodzenia mineralnego (sztucznych bądź z recyklingu), to znaczy ze żwiru kopalnianego albo rzecznego.

Możliwe jest użycie także różnego rodzaju grysów.

Uziarnienie zależne jest od grubości drenażu i tak na przykład przy warstwie mającej:

• 4-10 cm stosuje się frakcje uziarnienia pomiędzy 4/8 a 2/12 mm,
• 10-20 cm stosuje się frakcje od 4/8-8/16 mm,
• powyżej 20 cm grubości stosuje się frakcje od 4/8 do 16/32 mm.

Jeśli chodzi o wydajność drenażu, to jest ona zależna przede wszystkim od grubości oraz składu warstwy podłoża wegetacyjnego (ale też ilości i rodzaju roślin).

Dlatego też grubość warstwy drenującej rozpatruje się mając na uwadze konkretny dach zielony.

Niestety wykonanie tej warstwy z mineralnych materiałów sypkich zwiększa ciężar dachu.

Do tego, ulegają one zamuleniu i mają dość małą zdolność akumulacji wody.

Istnieje jednak inna metoda stworzenia tej warstwy.

Są nią maty i płyty drenujące, które są nieco droższe, ale za to mogą obniżyć inne koszta, bo mają mały ciężar własny (1-2 kg/m2).

Nie wymagają więc tak solidnego podłoża, jak drenaże klasyczne.

Płyta z kanałami o wysokości 12 mm odpowiada 150 mm warstwy zrobionej z materiałów sypkich.

Zaletą takiego rozwiązania jest również duża zdolność gromadzenia wody (nawet 20 l/m2), co w większości przypadków eliminuje konieczność zastosowania instalacji nawadniających.

4. Warstwa ochronna i rozdzielająca

Jej zadaniem jest ochrona pokrycia dachowego przed przerastaniem korzeni roślin (jeśli pokrycie jest na to nieodporne).

Jest to więc warstwa wodoszczelna.

W przypadku pokryć bitumicznych, odporność zapewnić mogą: wkładka z folii miedzianej (w przypadku zazielenienia intensywnego) dodatek specjalnego środka chemicznego, dodawanego do wierzchniej warstwy bitumu (w przypadku zazielenienia ekstensywnego).

Rolę rozdzielającą pełnić mogą też dodatkowe folie — membrany z tworzyw sztucznych (HDPE albo PCW), które układa się luźno na pokryciu bitumicznym.

Muszą być one jednak szczelnie połączone ze sobą (tak jak jednowarstwowe pokrycia dachowe).

Grubość folii dachowej pvc to minimalnie 0,5 mm dla dachu zielonego ekstensywnego i minimalnie 0,8 mm dla dachu zielonego intensywnego.

5. Warstwa izolacji termicznej

Warstwa wykonana (wtedy gdy jest niezbędna) z płyt ze styropianu ekstrudowanego lub płyt poliuretanowych.

6. Paroizolacja

Czyli izolacja przeciwwilgociowa, wykonywania z folii albo papy, układanych na sklejane zakłady.

Jak zrobić zielony dach?

Pierwszym krokiem jest zawsze określenie wytrzymałości dachu na obciążenia.

Najlepiej, kiedy jego nośność zostanie sprawdzona przez konstruktora.

Kolejnym krokiem jest zaś dokładne sprawdzenie szczelności dachu domu.

Później należy wyczyścić jego powierzchnię, szczególnie ze wszystkich ostrych przedmiotów.

Na tak przygotowanym dachu rozkłada się folię, która zabezpieczać będzie pokrycie dachu przed przerastaniem korzeni.

Niekiedy niezbędne staje się zastosowanie kilku arkuszy folii.

Zwieszające się z dachu końcówki należy podłożyć pod obróbkę dachową.

Po założeniu folii trzeba zabezpieczyć ją przed uszkodzeniem — przy pomocy geowłókniny (najlepiej o gramaturze 125-200 g/m), którą układa się z 10-15-cm zakładem.

Wystające brzegi włókniny należy przyciąć.

Kolejnym krokiem jest wykonanie warstwy drenującej, która została dokładnie opisana we wcześniejszym akapicie.

Następne zadanie to położenie warstwy filtracyjnej, którą stanowi geowłóknina filtracyjna – przepuszczająca wodę, ale skutecznie zatrzymująca cząstki podłoża roślin.

Ostatnie kroki to rozrzucenie podłoża i rozprowadzenie go tak, by stworzyło równą, kilkucentymetrową warstwę i wreszcie wysianie nasion lub zasadzenie roślin.

Na koniec, stropodach zielony należy obficie nawodnić — tak, by wszystkie warstwy dobrze nasiąkły wodą.

Odwodnienie dachów pokrytych roślinnością

Dachy zielone, szczególnie według założeń intensywnych, wymagają wzmożonej pielęgnacji, w tym regularnego nawadniania, ale też podpiętrzania w strefie drenażowej.

Oczywiście mają one także kontakt z deszczową wodą opadową.

Dlatego bardzo ważne jest ich odwadnianie, czyli regulowanie poziomu wody — co dobywa się poprzez odpływy dachowe.

Odwadnianie dachu (które wykonywane jest tak, jak w przypadku dachów bez zieleni) odbywa się przez zastosowanie wpustów wewnętrznych i zewnętrznych.

Wpusty te powinny być tak ukształtowane tak, by były dostępne w każdym momencie (stąd też uzbraja się je w specjalne skrzynki kontrolne).

Według norm, mniej więcej 300 m2 zielonej powierzchni dachu można podłączyć do wpustu o szerokości otworu DN 100.

Czasem też zastosować można systemy odwadniające o wysokim ciśnieniu.

Oczywiście, za odwadnianie takiego dachu w dużej mierze odpowiada opisywana wcześniej warstwa drenażowa.

Przydatną informacją jest również ta, że w przypadku spadku połaci, odpływ musi być powstrzymywany przez system progów.

Jakie rośliny wykorzystuje się na zielony dach?

Bardzo często są to rośliny przygotowywane w specjalnych szkółkach, gdzie wytwarza się im płaski system korzeniowy.

Później, już na dachu, ich optymalne ukorzenienie oraz stabilizację (np. przed naporem wiatru) zapewniają siatki i maty ukorzeniające.

Wybór gatunków roślin zależny jest zaś od grubości warstw zielonego dachu.

Główną zasadą jest zaś ta, że nie stosuje się tu roślin o nazbyt ekspansywnych i agresywnych (pod względem swego rozrostu) systemach korzeniowych.

Wykluczone są więc:

• brzoza,
• wierzba,
• sumak.

Do ekstensywnego zazielenienia dachu dobre będą tylko te rośliny, które są mało wymagające, zaadaptują się do ekstremalnych temperatur i zniosą suszę.

Są to gatunki bardzo niskie, najczęściej górskie, alpejskie i stepowe, spotykane w typowych ogródkach skalnych.

Bardzo dobrze w takich wypadkach prezentują się rośliny tworzące kobierce.

Można więc tutaj wybierać rośliny takie jak:

• rozchodniki,
• rojnik,
• trawy,
• zioła,
• mchy,
• kostrzewę,
• macierzankę,
• czyściec wełnisty,
• driakiew kaukaską,
• głowienki,
• ukwapy,
• wrzosy.

Na zielonych dachach ekstensywnych można siać trawy, jednak będą one wymagać podlewania i przycinania.

Natomiast zieleń intensywna na dachach obejmować może wybór wieloletnich bylin, roślin okrywowych, krzewów ozdobnych i drzew (także karłowatych).

Dobrze jednak kiedy są to rośliny odporne na mróz, preferujące nasłonecznienie i żyzną, przepuszczalną glebę.

Na takich dachach sprawdzą się:

• irgi,
• żywotniki,
• jałowce berberys Thunberga.

Można też zdecydować się na kwiaty takie jak:

• róże,
• goździki,
• floksy,
• lawenda,
• kocimiętka.

Oczywiście, tak jak było już wspomniane wcześniej, ogród intensywny na dachu wymaga prac pielęgnacyjnych, to znaczy podlewania, nawożenia i przycinania roślin.

Zielony dach cena

Wiadomo, że nie ma jednej i dokładnej odpowiedzi na to pytanie.

Można jednak oszacować koszta przybliżone.

Po pierwsze, determinującą różnicą jest decyzja o wykonaniu zielonego dachu ekstensywnego albo intensywnego.

Ten drugi ma bowiem wyższy układ, większą grubość (oraz ilość potrzebnego substratu).

Potrzebuje też bardziej kosztownych warstw utrzymujących odpowiednią wilgotność.

Stąd też jest on rozwiązaniem droższym.

Cena takiego dachu zależna jest także od zastanych warunków konstrukcyjnych istniejącego już dachu.

Chodzi tutaj o wytrzymałość, spadek oraz przygotowanie do funkcji, jakie będzie spełniać.

Ważne też, by jego hydroizolacja spełniała parametry odporności na przerastanie korzeni (co czasem wymaga zakupu papy termozgrzewalnej albo membran przeciwkorzennych).

Kolejne wydatki to zakup kolejnych warstw ochronnych i zabezpieczających (drenażowej, filtracyjnej i substratowej).

Jeśli chodzi o średnie ceny materiałów, to przedstawiają się one mniej więcej tak:

• materiały do wzmocnienia istniejącego już stropu: od 2 zł za m2,
• hydroizolacja przeciwkorzenna: od 10 zł za m2,
• warstwy ochronno­-drenażowe: od 30 zł za m2,
• warstwa substratowa: od 20 zł za m2,
• nasadzenia ekstensywne (w tym trawnikowe): od ok. 20 zł za m2,
• nasadzenia intensywne: od ok. 60 za zł na m2.

Do tych kosztów doliczyć trzeba transport towarów oraz robociznę (tutaj ceny zależne są od wysokości, wielkości, dostępności i ukształtowania dachu).

Orientacyjnie jednak można określić, że zielony dach ekstensywny kosztował będzie około 300-900 zł za m2, a zielony dach intensywny od 600 zł za m2.

Nie można też zapomnieć o projekcie zielonego dachu, którego cena to mniej więcej 10% kosztów poniesionych za wykonanie zielonego dachu.

Wiadomo jednak, że zalety takiego rozwiązania uzasadniają koszty całego przedsięwzięcia.