Jakie są najczęstsze błędy przy budowie? Prace ziemne i fundamenty

Pierwsza część z cyklu artykułów o najczęściej pojawiających się podczas budowy błędach poruszała temat przygotowania inwestycji.

W drugim artykule „Jakie są najczęstsze błędy przy budowie? Prace ziemne i fundamenty” chcemy przybliżyć nieprawidłowości mogące wystąpić przy robotach ziemnych i fundamentach.

Mamy nadzieję, że opracowany przez architektów MGProjekt materiał pomoże wszystkim osobom planującym, lub realizującym inwestycję uniknąć niepotrzebnych błędów na tym etapie budowy domu.

Do niedawna Inwestorzy często ignorowali warunki gruntowo-wodne, oraz sposób posadowienia budynku, który powinien być dostosowany do tych warunków.

Od kwietnia 2012 roku, po nowelizacji przepisów, wszedł obowiązek wykonywania badań geotechnicznych dla określenia warunków gruntowo wodnych dla budynków – również dla domów jednorodzinnych.

Teraz do projektu złożonego do urzędu w celu uzyskania pozwolenia na budowę musimy dołączyć te badania, a projektant ma obowiązek określić warunki posadowienia budynku, oraz kategorię geotechniczną budynku.

W typowych projektach domów przyjmowane są korzystne, przeciętne warunki posadowienia, dlatego też przy adaptacji projektant na podstawie wykonanych badań geotechnicznych dostosowuje projekt gotowy do tych uwarunkowań.

Czasem jednak okazuje się, że założone w projekcie typowym izolacje i warstwy fundamentów należy przeprojektować i dostosować do lokalnych warunków gruntowo-wodnych.

Poniżej przedstawiamy listę najczęściej popełnianych przy pracach ziemnych i fundamentach błędów.

Zachęcamy do lektury artykułu, ponieważ dowiesz się z niego jak ich uniknąć.

Błędy na budowie popełniane przy pracach ziemnych

1. Zignorowanie wniosków z badań geotechnicznych, oraz wytycznych projektanta. W trakcie prac fundamentowych możemy narazić się na bardzo poważne problemy, takie jak:
   • zalewanie piwnic
   • przesiąkania wody przez ławy i mury fundamentowe
   • przebijanie wilgoci przez warstwy „podłogi na gruncie”
   • pękanie ścian i innych elementów konstrukcji domu
   • złe „osiadanie” budynku
   • w najgorszym wariancie katastrofa budowlana
2. Innym, często popełnianym błędem na etapie prac ziemnych jest pozostawienie części ziemi urodzajnej (humusu) przy fundamentach. Humus do głębokości około 30 cm powinno się zdjąć przed budową na całej powierzchni tej części działki, na której będzie stał budynek. Można go następnie przechowywać w innej części parceli, gdzie nie budujemy, aby po zakończeniu budowy wykorzystać urodzajną warstwę gleby do założenia ogrodu. Jeśli tego nie zrobimy to resztki humusu pozostawionego przy fundamentach mogą stać się idealnym środowiskiem do rozwoju grzybów i mikroorganizmów. Organizmy te kumulują dużo wilgoci i mogą w dość krótkim czasie zaatakować izolację fundamentów, podłogi i ściany domu. Pozbycie się tych niechcianych gości jest zazwyczaj czasochłonne i kosztochłonne.
   Powinno się dokładnie usunąć humus, w szczególności przy fundamentach i zastąpić go czystym piaskiem, żwirkiem, lub ubitym gruzem.
3. Poważnym błędem popełnianym podczas budowy domu jest brak właściwego zagęszczenia warstw podbudowy – na przykład pod wspomnianą już „podłogę na gruncie”. Kiedy zaniedba się wykonania prawidłowego zagęszczenia tłucznia, lub piasku i jego poszczególnych warstw, może dojść do pękania „podłóg na gruncie” w piwnicy, lub na parterze w przypadku domu bez piwnic, gdyż podbudowa nie będzie posiadała odpowiedniej nośności. Z drugiej strony, zbyt intensywne zagęszczanie podbudowy i jej poszczególnych warstw, może skutkować pojawieniem się pęknięć w ścianach fundamentowych. Przed zbrojeniem i wylaniem ław powinno się zastosować około 10cm warstwy chudego betonu, aby zabezpieczyć i ustabilizować podłoże.
4. Brak odpowiedniego zabezpieczenia wykopów pod fundamenty to jedna z najczęściej zdarzających się na placu budowy nieprawidłowości. Jeśli rozkopy nie zostaną prawidłowo zabezpieczone, to może dojść do obsunięcia się gruntu i groźnego wypadku. Stanowi to bezpośrednie zagrożenie dla biegających w pobliżu dzieci, które często traktują plac budowy jako miejsce zabaw.  Należy również pamiętać, aby nie składować zbyt blisko wykopów materiałów budowlanych i nie dopuszczać w tym miejscu do przejazdu samochodów. Przyjmuje się, że bezpieczna odległość to od 0.5 m do 1.0 m od krawędzi wykopów.

Błędy na budowie popełniane przy fundamentach

1. Niedostatecznie wykonane, lub brak deskowania fundamentów. Zdarza się, że Inwestorzy, chcąc zaoszczędzić nie decydują się na wykonanie deskowania i wylewają beton bezpośrednio do wykopu fundamentu. Takie postępowanie jest krótkowzroczne i w dłuższej perspektywie może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje, generując niespodziewane, dodatkowe koszty. Prawidłowo wykonane deskowanie zapobiegnie niedokładności zaprojektowanych na wymiar fundamentów, co w późniejszych etapach pozwoli na dokładne wymurowanie ścian, wykonanie izolacji, docieplenia, czy cokołów.
2. Brak prawidłowego wypoziomowania fundamentów. Zaniedbanie to prowadzi do problemów z murowaniem pierwszych warstw ścian parteru. Jeśli są one nieodpowiednim podłożem dla wykonania warstw izolacji przeciw wodnych i przeciw wilgociowych, może to wpłynąć na ich prawidłowe funkcjonowanie. Przy dużych nierównościach, należy zniwelować je warstwą mocnej zaprawy na wierzchu fundamentu, przy mniejszych powszechnie stosowaną praktyką jest murowanie pustaków na grubszej warstwie zaprawy.
3. Brak ciągłości i nieprawidłowo wykonane izolacje przeciwwilgociowe, przeciwwodne i cieplne. W pierwszym przypadku izolacje przeciw wilgoci powinno się układać zarówno w pionie jak i w poziomie (podłoga na gruncie) i nie należy robić przerw. Łączenia muszą zostać wykonane starannie: jeśli izolację wykonujemy z folii – sklejane, jeśli została zastosowana papa – zgrzewane. Błędem jest układanie tych izolacji tylko na „zakład”. Brak prawidłowego ułożenia izolacji przeciwwilgociowej i przeciwwodnej prowadzi do rozwoju grzybów i pleśni, oraz do zawilgocenia budynku. Przy izolacjach cieplnych, brak ciągłości i spójności w izolacji powoduje powstawanie „mostków termicznych”, a tym samym do zawilgocenia elementów budynku, rozwoju grzybów i pleśni, jak również do uszkodzeń cokołów, czy tynków.
4. Źle wykonana, lub brak dylatacji na poziomie warstw podłogowych, na styku ze ścianami fundamentowymi. Błąd ten może spowodować przenoszenie się naprężeń pomiędzy nimi i w konsekwencji w dość szybkim czasie zniszczenie izolacji domu. Dylatacje można wykonywać na przykład ze sznura dylatacyjnego, z pasków styropianu o grubości 2-4cm, przy wylewanych powierzchniach betonowych, można zastosować listwy drewniane. Jeśli nie zastosujemy odpowiedniej dylatacji, na ścianach, stropach i wylewkach pojawią się pęknięcia.
5. Brak zbrojenia fundamentu, lub jego złe wykonanie w elementach betonowych i żelbetowych. Jeśli w projekcie zastosowane zostały konkretne rozwiązania zbrojenia, to należy bezwzględnie dostosować się do parametrów określonych przez projektanta. Ważny jest dobór zbrojenia czyli grubość i ilość prętów, wraz z rodzajem zastosowanej stali, oraz sposób ułożenia zbrojenia. Należy to zweryfikować i dokładnie sprawdzić przed wylaniem betonu. Źle wykonane, lub brak zbrojenia powoduje, że wymagana wytrzymałość elementów budynku nie została spełniona i pojawiają się pęknięcia, a w najgorszym przypadku dochodzi do katastrofy budowlanej.
6. Złe posadowienie fundamentów. Bardzo ważne jest posadowienie fundamentu na właściwej głębokości podanej przez projektanta w projekcie, ze względu na przemarzanie gruntu. Zbyt płytkie posadowienie może przyczynić się do utworzenia się „wysadzin”, w wyniku czego pojawią się pęknięcia na fundamencie. Głębokość przemarzania zależy od lokalizacji obiektu oraz od rodzaju gruntu. Strefę przemarzania, oraz rzędne posadowienia budynku określone są w projekcie w oparciu o normę i bezwzględnie należy się do nich stosować. Głębokość przemarzania określa odległość od wierzchniej warstwy gruntowej na terenie nad fundamentem do spodu stopy fundamentu. W naszym kraju wyróżniamy cztery strefy przemarzania gruntu: STREFA I = 0.8 m; STREFA II = 1.0 m; STREFA III = 1.2 m; STREFA IV = 1.4 m. Dla pasa Polski zachodniej – Szczecin, Poznań, Wałbrzych, Jelenia Góra (I strefa) głębokość przemarzania gruntu wynosi 0,8 m, dla rejonu Warszawy (II strefa) głębokość przemarzania gruntu wynosi 1,0 m, dla rejonu Białystok, Łomża, Olsztyn, jak również Rzeszów, Przemyśl (III strefa) głębokość przemarzania gruntu wynosi 1.2 m, a dla okolicy Suwałk (IV strefa) głębokość przemarzania gruntu wynosi 1.4 m. Oczywiście istnieją odstępstwa od części wytycznych np. dla gruntów piaszczystych głębokość posadowienia można zmniejszyć do 0,5 m, nie powinno się jednak tego robić pochopnie i bez konsultacji z projektantem i kierownikiem budowy. W przypadku przegłębienia fundamentów może pojawić się woda w wykopach budowlanych, a później w piwnicach domu.
7. Niezawibrowany beton w fundamentach. W zależności od warunków środowiska gruntowo-wodnego, oraz rodzaju gleby, przyjmuje się odpowiednią klasę betonu, wraz z właściwą klasą stali zbrojeniowej dla elementów żelbetowych. Dla fundamentów klasa betonu powinna wynosić minimum od B20 do B30, a stal dla głównego zbrojenia AIII i A0 na strzemiona. Jeśli nie zawibrujemy odpowiednio mieszanki betonowej, wówczas nie osiągniemy jego odpowiedniej klasy podanej w projekcie. Parametry szczelności takiego betonu będą dużo niższe niż wymagane. W betonie takim pojawią się pustki tak zwane „raki”, czy „kawerny”, a mieszanka będzie nadmiernie się osadzać, co może mieć niekorzystny wpływ na prawidłowe wykonanie otuliny. Przy zastosowaniu chudego betonu taka otulina powinna mieć 40-45mm, bez chudziaka minimum 75mm. Wiązanie niezawibrowanego betonu ze stalą będzie wadliwe co w konsekwencji doprowadzić może do złego osadzania się budynku i pojawienia się licznych pęknięć i zarysowań.
8. Nie zachowanie odpowiedniego czasu pomiędzy pracami fundamentowymi. Podczas prac fundamentowych, bardzo ważna jest dobra organizacja poszczególnych etapów przy wykonywaniu fundamentów. Prace te powinny odbywać się w czasie ciągłym i nie należy dopuszczać do przestojów. Jeśli robimy wykopy to należy je niezwłocznie zabezpieczyć, gdyż przerwanie prac ziemnych doprowadzić może do obsuwania gruntu i zasypywania wykopów. Jeśli już do tego doszło, a w wykopie było ułożone na przykład zbrojenie, to przed zabetonowaniem ław, należy koniecznie oczyścić wykop i stal, tak, aby nie uszkodzić warstwy chudego betonu. Nie można zbrojenia pozostawiać na dłuższy czas w wykopie bez zabezpieczenia, bo ulegnie korozji. Beton do zalania powinien być odpowiedniej klasy i wibrowany, należy go wylewać w czasie ciągłym, bez przestojów. Niedopuszczalne jest wylanie fragmentu fundamentu a po paru tygodniach dokończenie pracy. Na czas zimowy, przed sezonem wiosennym gotowe fundamenty trzeba zabezpieczyć – najlepiej zakopać. Przy robotach fundamentowych musi być przestrzegana pełna dyscyplina przy wykonywaniu poszczególnych prac.
9. Zła jakość zbrojenia. Zbrojenie złej jakości, skorodowane, lub przerdzewiałe, użyte przy betonowaniu elementów żelbetowych może mieć istotny wpływ na prawidłową pracę elementów żelbetowych konstrukcji budynku. Przede wszystkim taka stal nie spełni swojej funkcji i beton będzie się kruszył i pękał, a cały element konstrukcyjny nie będzie już miał cech żelbetu. Pręty przed ich zastosowaniem do zbrojenia elementów konstrukcji należy koniecznie oczyścić z zendry, luźnych płatków rdzy, kurzu, tłuszczu czy błota. Pręty przeznaczone na zbrojenie fundamentu, w zależności od zabrudzenia możemy oczyścić w następujący sposób:

• • Pręty zbrojeniowe, które są zatłuszczone lub zabrudzone farbą olejną można opalić lampą benzynową lub oczyścić preparatami do rozpuszczania tłuszczy.
  • Stal która narażona została na choćby chwilowe działanie słonej wody należy przemyć wodą słodką.
  • Stal pokrytą łuszczącą się rdzą i zabłoconą oczyszcza się szczotkami drucianymi ręcznie albo mechanicznie, lub poprzez piaskowanie. Po oczyszczeniu koniecznie trzeba sprawdzić wymiary przekrojów poprzecznych tych prętów i czy nie nastąpiły zbyt duże ubytki.
  • Stal zabrudzoną na przykład kurzem, lub błotem można zmyć strumieniem ciepłej wody.
  • Pręty pozostawione na dużym mrozie i oblodzone odmraża się strumieniem ciepłej wody.

Można również zastosować inne metody oczyszczania stali, po uprzednim porozumieniu z kierownikiem budowy, lub projektantem.

Podczas prac fundamentowych należy pamiętać również o wykonaniu dodatkowych fundamentów pod:

• • Kominy
  • Schody
  • Tarasy
  • Słupy – w postaci stóp fundamentowych

Elementy te należy wykonywać równocześnie z fundamentami budynku i koniecznie je zdylatować. Jeśli o tym zapomnimy to narazimy się na dodatkowe, niepotrzebne koszty.

Pamiętajmy, że prace na budowie powinien nadzorować kierownik budowy, którego zadaniem jest sprawdzanie poprawności wykonanych robót i jakości użytych materiałów.

Zachęcamy do przeczytania trzeciego z serii artykułów: „Jakie są najczęściej popełniane na budowie błędy? Część 3 – ściany, stropy, schody.”

P.S. Dziękujemy Panu Szymonowi Popiołowi za pomoc w redagowaniu artykułu i konstruktywne sugestie dotyczące jego zawartości.