Fornir to niezwykle wszechstronny materiał drewnopochodny, znajdujący powszechne zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu.
Swoją popularność zawdzięcza on nie tylko efektownej estetyce, ale także wysokiej odporności na odkształcenia oraz znakomitym parametrom fizykochemicznym.
Dzięki naszemu poradnikowi, fornir nie będzie mieć przed Tobą żadnych tajemnic.
Fornir – podstawowe informacje
Zgodnie z najbardziej podstawową definicją, fornirami nazywamy cienkie arkusze drewna, wykorzystywane do powierzchniowego uszlachetniania wyrobów drewnianych.
Powstają one w procesie obróbki skrawaniem wcześniej przygotowanych kłód.
Nieparzysta liczba odpowiednio sklejonych ze sobą arkuszy forniru tworzy tak zwaną sklejkę stolarską.
Zewnętrzne forniry w sklejce nazywane są obłogami.
Warstwy wewnętrzne określa się natomiast mianem środków.
Fornir, zarówno naturalny, jak i modyfikowany cechuje się doskonałą trwałością, znacznie przewyższającą parametry litego drewna.
W przemyśle meblarskim, dużym zaufaniem producentów oraz odbiorców cieszą się płyty fornirowane, wśród których wyróżniamy:
- płyty wiórowe,
- płyty pilśniowe,
- sklejki,
- MDF (płyty pilśniowe średniej gęstości),
- HDF (płyty pilśniowe wysokiej gęstości),
- płyty bakelitowe.
Najwyższą wytrzymałość oraz odporność na różnego rodzaju czynniki środowiskowe zapewniają płyty bakelitowe.
Dzięki unikalnym właściwościom fizykochemicznym można je stosować w łazienkach, a nawet na elewacjach budynków.
Nieco gorszymi parametrami charakteryzują się płyty wiórowe i pilśniowe oraz sklejka, polecane przede wszystkim do mało problematycznych przestrzeni domowych.
W kuchniach i łazienkach najlepiej sprawdzą się z kolei nieco droższe, wzmocnione płyty MDF i HDF.
Metody produkcji forniru
Produkcja i obróbka forniru wymaga wiedzy oraz szczególnej precyzji i staranności.
Dzięki nim, gotowy produkt charakteryzuje się znakomitymi parametrami, umożliwiającymi niezwykle wszechstronny dobór zastosowań.
Obróbka hydrotermiczna pozyskanego surowca
Obróbka hydrotermiczna surowca drzewnego jest konieczna dla nadania drewnu oczekiwanych właściwości (między innymi – zwiększenia jego plastyczności).
Proces ten przeprowadzany jest w temperaturze 40-60°C w specjalnie przygotowanych basenach warzelnianych.
Dokładna temperatura obróbki oraz jej długość dobierane są na podstawie parametrów danego rodzaju drewna. Dla przykładu: warzenie drewna brzozowego, sosnowego, świerkowego czy olchowego trwa ok. 30 godzin, w przypadku drewna bukowego proces ten trwa natomiast mniej więcej 72 godziny.
Po zakończonym warzeniu, drewno poddane zostaje działaniu nasyconej pary wodnej (o ciśnieniu do 2 atmosfer) w procesie nazywanym parzeniem. Co ważne, na tym etapie surowiec jest ogrzewany, ale jeszcze nie suszony.
Obróbka skrawaniem
Tak przygotowany materiał (wyrzynek) mocowany jest w obrabiarce i skrawany z wykorzystaniem jednej z trzech powszechnie stosowanych metod skrawania:
- płaskiego,
- mimośrodowego,
- obwodowego.
Grubość zeskrawanych w ten sposób arkuszy forniru ustalana jest w odniesieniu do przyszłych zastosowań materiału i wynosi zwykle od 0,6 do 3 mm.
Suszenie forniru
Arkusze forniru uzyskane podczas obróbki wyrzynków charakteryzują się zwykle wilgotnością na poziomie 30-120%.
Suszenie forniru odbywa się w temperaturze 160-180°C w przystosowanych do tego celu suszarniach.
Działanie to ma na celu uzyskanie wymaganej wilgotności końcowej na poziomie 4-7%.
Ewentualna naprawa forniru
W przypadku fornirów modyfikowanych, arkusze sprawdzane są pod względem występowania naturalnych defektów drewna (sęków, przebarwień, pęcherzy żywicznych, błyszczu, etc.).
W razie wykrycia tego typu cech, fornir zostaje „naprawiony” poprzez wycięcie niepożądanych elementów i zastąpienie ich odpowiednio dobranymi wstawkami lub klinami.
Klejenie zestawów
Pozyskane arkusze forniru zostają następnie połączone w zestawy (wiązki).
W przypadku forniru naturalnego, kolejność łączonych warstw powinna odpowiadać porządkowi zdejmowania arkuszy z kłody.
W przypadku forniru naturalnego, kolejność dobiera się natomiast dla uzyskania określonego efektu wizualnego.
Arkusze układane są, w zależności od późniejszych zastosowań, na jeden z trzech podstawowych sposobów: klasycznie krzyżowo, krzyżowo równolegle lub równolegle.
Łączenie wiązek odbywa się z wykorzystaniem specjalistycznych nakładarek kleju.
Prasowanie zestawów
W celu połączenia fornirów w trwałą sklejkę (lub oklejenia fornirem płyt drewnopochodnych lub wykonanych z tworzyw sztucznych), wymagane jest przeprowadzenie procesu prasowania.
Prasowanie wykonywane jest pod ciśnieniem na gorąco, z wykorzystaniem specjalistycznych pras hydraulicznych.
Zastosowania forniru
Fornir znany jest szerokiemu gronu odbiorców jako tańsza i bardziej wytrzymała alternatywa dla litego drewna, wykorzystywana w przemyśle meblarskim.
Choć nie jest to jego jedyne zastosowanie, warto przyjrzeć się bliżej możliwościom, jakie oferują meblarskie płyty fornirowane.
Wykorzystuje się je do produkcji mebli, wszelkiego rodzaju blatów, a także paneli ściennych, sufitowych i paneli podłogowych oraz skrzydeł drzwiowych.
Dokładne parametry płyt fornirowanych zależą w dużej mierze od rodzaju zastosowanych materiałów. Co do zasady, cechują się one jednak dużą wytrzymałością oraz wysoką odpornością na zmiany temperatury oraz wilgotności powietrza.
Fornir znajduje szerokie zastosowanie w produkcji:
- mebli (zarówno efektownych, eleganckich sprzętów do salonu czy sypialni, jak i funkcjonalnych szafek biurowych),
- paneli ściennych i sufitowych,
- paneli podłogowych,
- parapetów,
- drzwi,
- elementów elewacji budynków,
- elementów wykończeniowych, takich jak ramy luster czy obrazów,
- sprzętów muzycznych (np. jako okleina głośników),
- elementów wykończenia wnętrz pojazdów,
- elementów deskowań, rusztowań, stropów oraz dźwigarów (nieparzysta liczba warstw forniru o grubości 1-4 mm jest wówczas sklejana do postaci wytrzymałych płyt sklejkowych).
Fornir okleinowy i obłogowy
W zależności od przyszłych zastosowań (oraz związanych z nimi parametrów i estetyki materiału), wyróżniamy dwa rodzaje fornirów:
- okleinowy
- obłogowy.
Fornir okleinowy wykorzystywany jest do pokrywania powierzchni drewnianych, drewnopochodnych lub wykonanych z tworzyw sztucznych cienką warstwą dekoracyjnego arkusza.
Cechuje go znakomity wygląd, dobra trwałość oraz wysoka wytrzymałość.
Fornir obłogowy znajduje natomiast główne zastosowanie w produkcji wytrzymałych płyt stolarskich.
W tym przypadku, od walorów estetycznych ważniejsze są więc parametry fizykochemiczne oraz mechaniczne materiału.
Fornir naturalny
Fornir naturalny powstaje w wyniku skrawania kłód drzew na bardzo cienkie arkusze.
Następnie, arkusze te zostają połączone w wiązki (w kolejności odpowiadającej porządkowi skrawania).
Metoda ta pozwala zachować spójny rysunek słojów, a także naturalną fakturę oraz kolorystykę drewna.
Podobieństwo do naturalnego drewna oznacza jednak również możliwość pojawienia się na fornirze charakterystycznych defektów: sęków, przebarwień czy błyszczu.
Ich przypadkowa niepowtarzalność uznawana jest jednak najczęściej za przejaw szlachetności.
Fornir naturalny nadaje wnętrzom elegancki, ciekawy charakter. Materiał ten sprawdza się znakomicie również w mniej zobowiązującej, nowoczesnej stylistyce.
Zalety i wady forniru naturalnego
Fornir naturalny cieszy się ogromną popularnością wśród wielbicieli drewna oraz jego unikalnego charakteru.
Stanowiąc bardziej wytrzymałą i ekologiczną alternatywę dla litego drewna, sprawdza się znakomicie zarówno w tradycyjnych, jak i bardziej nowoczesnych wnętrzach.
To, co dla jednych jest niezaprzeczalnym walorem, dla innych stanowić może jednak istotny mankament. Dlatego też cechę wyróżniającą fornir naturalny, czyli nieregularność rysunku (wraz z jego możliwymi defektami) zaliczamy zarówno do zalet, jak i wad tego materiału.
Zalety forniru naturalnego:
- niepowtarzalny rysunek słojów,
- widoczne nieregularności oraz naturalne defekty (sęki, przebarwienia, etc.),
- znakomita trwałość i wytrzymałość (przewyższająca parametry litego drewna),
- odporność na odkształcenia.
Wady forniru naturalnego:
- zmiana koloru pod wpływem promieni słonecznych oraz innych czynników środowiskowych,
- ograniczony zakres możliwości kolorystycznych,
- widoczne nieregularności oraz naturalne defekty (sęki, przebarwienia, etc.).
Fornir modyfikowany
Wbrew powszechnej intuicji, fornir modyfikowany, podobnie jak naturalny, powstaje z prawdziwego surowca drzewnego.
Wykonuje się go w procesie klejenia i prasowania forniru naturalnego, a następnie cięcia go na cienkie plastry.
Procedura ta umożliwia wytworzenie materiału, charakteryzującego się prostym wzorem równolegle ułożonych słojów.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że efekt ten nie jest możliwy do uzyskania bez ingerencji człowieka.
W procesie produkcji z pozyskanych arkuszy usuwa się także wszelkie defekty, osiągając spójny, jednolity rysunek drewna.
W przypadku forniru modyfikowanego istnieje także możliwość dowolnego barwienia materiału.
Zalety i wady forniru modyfikowanego
Fornir modyfikowany charakteryzuje się niezwykłą spójnością wizualną.
Pozbawiony naturalnych defektów w postaci przebarwień czy sęków posiada idealną, przewidywalną strukturę.
Choć dla niektórych użytkowników cechy te stanowią niezaprzeczalny walor forniru modyfikowanego, miłośnicy naturalnej niedoskonałości krytykują go za nadmierną standaryzację oraz brak oryginalności.
Zalety forniru modyfikowanego
- nie zmienia barwy pod wpływem promieni słonecznych oraz innych czynników środowiskowych,
- nieomal nieograniczone możliwości kolorystyczne (dzięki możliwości fabrycznego podbarwiania),
- wysoka trwałość i wytrzymałość, przewyższające parametry litego drewna,
- zwiększona odporność na uszkodzenia mechaniczne,
- powtarzalność i przewidywalność rysunku słojów (zarówno pod względem struktury, jak i koloru).
Wady forniru modyfikowanego
- powtarzalność i przewidywalność rysunku słojów (zarówno pod względem struktury, jak i koloru).
Naturalne właściwości drewna – wada czy zaleta?
Każde drzewo i każdy gatunek drewna posiadają indywidualne cechy, związane ze wzrostem oraz warunkami środowiskowymi.
Zaliczamy do nich, między innymi unikalne rysunki słojów, sęki oraz przebarwienia.
Właściwości te, typowe dla drewna naturalnego, decydują o końcowym charakterze wykonanych z niego przedmiotów.
W niektórych przypadkach, klienci błędnie określają charakterystyczne cechy drewna mianem niepożądanych defektów.
Jakie własności drewna nadają fornirom niepowtarzalny, oryginalny charakter? Oto najpopularniejsze z nich:
- Przebarwienia – najczęściej występują one w związku z naturalnymi procesami wzrostu oraz mechanizmami obronnymi drzewa.
Zdarza się jednak także, że ciemne plamy atramentowe pojawiają się na skutek kontaktu drewna z wodą zawierającą związki żelaza (na przykład skraplającą się na metalowych częściach maszyn).
Naturalne przebarwienia znaleźć możemy często na produktach wykonanych z drewna klonu europejskiego, klonu amerykańskiego, brzozy, buku, dębu europejskiego, olszy, jesionu, sosny, wiśni europejskiej, mahoniu, orzechu europejskiego czy wenge. - Sęki – charakterystyczne, małe, okrągłe lub owalne kształty, powstające po odcięciu lub odłamaniu gałęzi drzewa.
Sęki występują powszechnie w produktach wykonanych z drewna:- klonu amerykańskiego,
- klonu europejskiego,
- brzozy,
- buku,
- dębu europejskiego,
- olszy,
- jesionu,
- wiśni amerykańskiej,
- wiśni europejskiej,
- mahoniu,
- orzecha amerykańskiego,
- orzecha europejskiego,
- drzewa tekowego,
- zebrano.
- Błyszcz – smugi lub plamy, przypominające rozstępy i przecinające drewno poprzecznie w przekroju promieniowym lub stycznym.
Błyszcz pojawia się często na powierzchni produktów wykonanych z drewna:- klonu amerykańskiego,
- klonu europejskiego,
- dębu europejskiego,
- jesionu,
- wiśni,
- mahoniu,
- orzecha amerykańskiego,
- drzewa tekowego,
- zebrano.
- Pęcherze żywiczne – wypełnione żywicą, wydłużone, ciemne kształty znajdujące się między słojami drewna.
Pęcherze żywiczne obserwujemy często w produktach wykonanych z drewna:- świerku,
- sosny,
- zebrano.
W dalszej części artykułu wyjaśniamy jakie parametry fornirów są najważniejsze, jak o nie dbać i ile kosztują.
