Rury w domu: rodzaje, parametry, gdzie jakie rury zastosować

Trudno sobie wyobrazić dom bez bieżącej wody oraz centralnego ogrzewania. Każdy Inwestor musi więc podjąć decyzję co do wyboru odpowiedniego materiału na poszczególne instalacje.

Jeszcze kilkanaście, kilkadziesiąt lat temu nie było specjalnego wyboru i w zasadzie jedynym materiałem stosowanym w instalacjach wodnych czy też centralnego ogrzewania i gazowych była stal.

Obecnie mamy dostępny szerszy asortyment, ponieważ oprócz rur stalowych można wykorzystać rury miedziane lub rury plastikowe z tworzywa sztucznego.

Jakie rury wybrać do instalacji c.o., gazowej, wody ciepłej i zimnej? Rury z różnych materiałów mają swoje zalety i wady, z którymi warto zapoznać się w razie podejmowania ostatecznej decyzji, szczególnie kiedy chodzi o miejsca narażone na działanie niskich temperatur oraz ze względu na sposób zastosowania.

Odpowiednio wcześnie trzeba też zastanowić się, jak ochronić rury instalacji wodnej w domu przed działaniem długotrwałych mrozów na zewnątrz budynku.

Rury stalowe

Można je podzielić na dwa rodzaje. Rury stalowe ocynkowane stosuje się zazwyczaj w instalacjach wodnych zimnej wody.

Rur stalowych czarnych używa się w:

• instalacji wodnej centralnego ogrzewania,
• jako rur gazowych w instalacji gazowej.

Instalacje stalowe łączy się poprzez spawanie lub na gwint.

W przypadku rur do instalacji wodnych zawsze należy stosować stal ocynkowaną, ponieważ stal czarna nie ma żadnego zabezpieczenia przed korozją i tym samym charakteryzuje się wyjątkowo wysoką podatnością na rdzę.

Jednak rury ocynkowane nie nadają się do instalacji grzewczych. Trzeba pamiętać, że wysokie temperatury powyżej 60°C niszczą właściwości ochronne cynku.

Ponadto, tego typu rur nie wolno wyginać na gorąco ani też spawać, a to oznacza, że zostaje znacznie zwiększony nakład pracy, zużycie złączek i większe są również opory przepływu.

W przypadku grzewczych instalacji wody ciepłej stosuje się rury ze stali czarnej łączone przez spawanie i wyginane na gorąco, co ułatwia prowadzenie rur do instalacji.

Dzięki spawaniu unika się dużej ilości złączek zwiększających opór przewodów, a to ma znaczenie przy instalacjach centralnego ogrzewania z przepływem konwekcyjnym.

Warto nadmienić, że do spawania używa się palników acetylenowo-tlenowych.

Zalety rur stalowych

1. Niezwykła odporność i wytrzymałość mechaniczna na rozciąganie, ściskanie oraz zginanie. Instalacje stalowe są tym samym mocne i nawet przy bardzo długich odcinkach rur nie ma konieczności posługiwania się wieloma podporami, czyli punktami mocowania rur.
2. Wyjątkowa odporność na wysoką temperaturę. Nie istnieje niebezpieczeństwo odkształcenia się lub rozszerzenia się rury pod wpływem działającego ciepła. Stal charakteryzuje się najmniejszym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej względem różnych materiałów wykorzystywanych w budowaniu instalacji wodnej. Właśnie dlatego, stal można stosować nawet w instalacjach wysokotemperaturowych.
3. Niewrażliwość na działanie promieniowania UV. Ta cecha jest poniekąd związana z poprzednim punktem, ponieważ i w tym przypadku mamy do czynienia z wpływem ciepła na trwałość rury do instalacji wodnej, tym razem ciepła zewnętrznego.
4. Dobra szczelność to kolejna dość istotna cecha. Wysokie parametry szczelności sprawiają, iż znika ryzyko przenikania z zewnątrz do wewnątrz rur rozmaitych niepożądanych substancji, np. tlenu.

Wady rur stalowych

1. Duża podatność na korozję. Rozmaite związki mineralne oraz dwutlenek węgla i tlen zawarty w wodzie wprost przyczyniają się do powstawania korozji. Nikogo nie powinny dziwić awarie wywołane skorodowaniem instalacji wodnej z rur stalowych już po kilku latach użytkowania, natomiast z reguły po dziesięciu latach następuje konieczność wymiany całej instalacji wodnej.
2. Zarastanie kamieniem. Ściany rur stalowych bardzo szybko przestają być gładkie, co jest spowodowane osadzaniem się jonów wapnia i magnezu, występujących w wodzie. Chropowatość powierzchni prowadzi do wyraźnego zmniejszania się przekroju rury do instalacji wodnej, a to skutkuje słabszym przepływem wody, a przede wszystkim pogorszeniem jakości wody pitnej.
3. Szybkie ochładzanie wody. Stal jest dobrym przewodnikiem ciepła, co ma też swoją wadę – instalacja wodna ze stali dość krótko utrzymuje wysoką temperaturę wody.
4. Wysokie koszty. Stal jest materiałem w miarę tanim, jednak instalacje z rur stalowych nie nadają się do samodzielnego montażu i ponadto wymagają posiadania specjalistycznych narzędzi, jak gwintownica czy też przecinarka. W każdym razie, koszty obróbki sprawiają, że stal nie jest zbyt ekonomicznym wyborem przy budowie instalacji wodnych. Poza tym, trzeba pamiętać o konieczności wymiany rur w instalacji wodociągowej co kilka lat.
5. Duży ciężar oraz łatwość parowania. Stal jest ciężka, a to z pewnością nie sprzyja łatwej i szybkiej obróbce oraz sprawia problemy w transporcie. Ponadto rury stalowe charakteryzują się szybkim osadzaniem wilgoci na rurach, co powoduje późniejsze skraplanie się wody, co z kolei może prowadzić do zniszczenia rozmaitych przedmiotów znajdujących się pod rurą lub zawilgocenia ściany w przypadku, gdy instalacja wodna jest poprowadzona w kanale usytuowanym w suficie lub w bruzdach ściennych. Warto pamiętać, że długo utrzymujące się zawilgocenia skutkuje pojawieniem się, jakże niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, grzybów lub pleśni.

W każdym razie, rury stalowe coraz częściej bywają wypierane przez rury miedziane i rury z tworzyw sztucznych. Przemawia za takim rozwiązaniem nie tylko trwałość instalacji, ale także koszty montażu danego systemu i jego utrzymania w dobrym stanie przez wiele lat.

Rury miedziane

Obecnie miedź jest zdecydowanie częściej stosowanym materiałem niż stal w przypadku instalacji wodnych i grzewczych.

Rury miedziane nie muszą mieć dużej średnicy, ponieważ stawiają znikomy opór hydrauliczny. Oznacza to sporą oszczędność zarówno materiału, jak i miejsca.

Samą instalację miedzianą niezwykle łatwo i szybko montuje się.

Mamy dostępne trzy rodzaje rur z miedzi, a więc:

• rury miedziane miękkie,
• rury miedziane półtwarde,
• rury miedziane twarde.

Rury miedziane miękkie

Rury miękkie stosuje się przede wszystkim na długich odcinkach instalacji przy ogrzewaniu podłogowym, ale także w instalacjach wodnych prowadzonych w posadzce oraz przy podłączaniu grzejników.

Tego typu rury do instalacji wodnej są jednak stosunkowo mało odporne na uszkodzenia mechaniczne i nie zaleca się ich łączenia za pomocą złączek skręcanych.

Rury miedziane półtwarde

Rury półtwarde charakteryzują się większą odpornością na mechaniczne uszkodzenia i łatwo dają się giąć za pomocą sprężyn wewnętrznych czy też giętarek.

Rury miedziane twarde

Rury twarde mają najszersze zastosowanie i to w różnego rodzaju instalacjach.

Ze względu na największą wytrzymałość mechaniczną wykorzystuje się je w instalacji wodnej ciepłej i zimnej wody oraz instalacji c.o., które szczególnie bywają narażone na uszkodzenia mechaniczne. Rury prowadzi się na ścianie lub w bruzdach.

Rury miedziane twarde sprawdzają się również w kotłowniach oraz przy modernizacjach starej instalacji wodnej jako zastępstwo dla rur stalowych.

Nie nadają się jednak do gięcia, a łączy się je za pomocą kształtek lutowanych lub na zacisk.

Warto nadmienić, iż stosowanie łączników zaciskowych nie sprawia żadnych problemów nawet amatorom i w razie niebyt dużego systemu można je użyć w całej instalacji.

Zalety rur miedzianych

Rury miedziane mają wiele zalet.

1. Charakteryzują się cztery razy większą trwałością w porównaniu z rurami stalowymi.
2. Wyróżniają się odpornością na promieniowanie UV.
3. Są odporne na wysoką i niską temperaturę, a także na wysokie ciśnienie robocze.
4. Nie ulegają starzeniu.
5. Co bardzo ważne – nie zarastają, jak stal, kamieniem.
6. Nie dochodzi także do procesu przenikania tlenu, co jest kluczowe przy instalacjach grzewczych.

Warto jeszcze podkreślić jeden walor rur miedzianych, mianowicie, miedź ma zdolność hamowania rozwoju groźnych dla zdrowia człowieka bakterii Legionella.

Jeżeli zależy nam na zdrowej wodzie pitnej, to instalacja wodna z rur miedzianych okaże się świetnym wyborem. Miedź jest zdrowym metalem, bez żadnych sztucznych domieszek. Miedź nie zawiera również lotnych związków organicznych przenikających do wody pitnej, nie wpływa na zapach wody.

Wady rur miedzianych

Czy rury miedziane mają jakieś wady?

1. Owszem, miedź jest przede wszystkim niezbyt odporna na zarysowanie, szczególnie rury miękkie i półtwarde. Instalacje miedziane warto solidnie zabezpieczyć przed drobinkami piasku, rdzy lub zaprawy murarskiej.
2. Innym problemem może okazać się korozja, która pojawia się w przypadku zbyt miękkiej wody, zawierającej sporą ilość dwutlenku węgla. Stąd właśnie pewne ograniczenia w stosowaniu instalacji wodnej z rur miedzianych na terenach górskich, gdzie z reguły woda jest miękka. Warto też pamiętać, że korozja może pojawić się, kiedy w instalację miedzianą wbudowane zostaną urządzenia z aluminium lub stali, np. baterie.

Jedno jest pewne – zalety miedzi jako materiału stosowanego do budowy instalacji wodnej, instalacji gazowej czy instalacji centralnego ogrzewania zdecydowanie przeważają nad wadami i chociaż cena miedzi jest nawet 40% wyższa w stosunku do ceny stali, to jednak zdecydowanie niższy koszt robocizny oraz wyjątkowa trwałość sprawia, że instalacje miedziane cieszą się dużą popularnością.

Tym bardziej, że sam montaż jest szybki i naprawdę prosty.

Odporne na korozję rury z tworzywa sztucznego

W ostatnich latach coraz częściej można zaobserwować stosowanie rur z tworzyw w instalacjach zimej i ciepłej wody.

Najczęściej wykorzystuje się te rodzaje odpornych na korozję tworzyw sztucznych:

• polibutylen,
• polietylen,
• polipropylen,
• rury warstwowe łączące różne tworzywa sztuczne.

Zalety rur z tworzywa sztucznego

1. Rury z tworzywa są przede wszystkim bardzo lekkie i łatwe w montażu, nawet dla amatora. Niekiedy jedynie montaż wymaga zastosowania dość drogich zaciskarek lub zgrzewarek.
2. Nie ma żadnego niebezpieczeństwa powstawania korozji czy też osadzania się kamienia kotłowego.
3. Charakteryzują się też obojętnością chemiczną, czyli nie wchodzą w reakcję z wodą i nie przenoszą drgań, jak rury stalowe.
4. Ponadto instalacja wodna wykonana z rur plastikowych jest tania.
5. Przepływ wody ciepłej nie powoduje też dużych strat ciepła.

Wady rur z tworzywa sztucznego

1. Największą wadą rur z tworzyw sztucznych jest niewątpliwie duża rozszerzalność cieplna.
2. W przypadku dłuższych odcinków rur z tworzyw sztucznych niezbędna staje się odpowiednia kompensacja wydłużeń.
3. Rury plastikowe mogą także odkształcać się pod wpływem ciepła.
4. Innym ryzykiem pozostaje przenikanie przez ścianki rur z tworzyw sztucznych tlenu, a jego obecność niekorzystnie wpływa na elementy i urządzenia metalowe w instalacji, np. grzejniki.
5. Z kolei, ze względu na grube ścianki, jakie mają rury wykonane z tworzyw sztucznych, średnice rur są większe i istnieje konieczność zastosowania dość głębokich bruzd podtynkowych.
6. Warto jeszcze wspomnieć, że rury z tworzyw sztucznych do zimnej i ciepłej wody nie wykazują ochrony przed rozwojem groźnych bakterii oraz glonów. jedynie polibutylen wykazuje jakieś właściwości bakteriobójcze.

Jak ochronić rury instalacji wodnej przed mrozem?

Instalacja wodna narażona na działanie niskich temperatur powinna charakteryzować się wyjątkową trwałością i odpornością.

Jest to na pewno szczególnie ważne w przypadku rur transportujących zimną wodę w nieocieplonych pomieszczeniach, jak:

• piwnice,
• garaże,
• strych,
• domki letniskowe.

Zamarznięte rury ulegają rozszczelnieniu, a czasami dochodzi do całkowitego ich zniszczenia.

Podstawową kwestią będzie oczywiście odpowiednia izolacja rur, czyli zastosowanie otuliny.

Otulina izolacyjna

Przy wyborze otuliny izolacyjnej należy zwrócić uwagę na kilka rzeczy:

Kluczowy będzie niski współczynnik przewodzenia ciepła, aby zminimalizować straty energii i jednocześnie podnieść temperaturę czynnika grzewczego docierającego do kaloryferów.

Innym ważnym aspektem, szczególnie przy instalacjach c.o., jest tolerancja temperaturowa izolacji.

Niskiej jakości otulina po pewnym czasie zaczyna się kurczyć, pękać albo topić, więc nie spełnia swojego zadania. Polecane są otuliny ze spienionego kauczuku.

Kable grzewcze

W przypadku wyjątkowo niskich temperatur sama otulina może okazać się niewystarczającym zabezpieczeniem instalacji wodnej i dlatego coraz częściej stosuje się dodatkowo kable grzewcze uniemożliwiające zamarzanie wody.

Zastosowanie grzewczych kabli elektrycznych pozwala utrzymać odpowiednią temperaturę i co ważne – dzięki wbudowanemu termostatowi można ograniczyć ilość zużywanej energii.

Nie ma wielkich problemów z ich założeniem i to nawet już po zakończeniu budowy.

Koszt jest stosunkowo niewielki, rzędu 100-300 zł, a korzyści na pewno warte tego wydatku.

Trzeba pamiętać, że koszt wymiany instalacji wodnej byłby dużo wyższy.