Oświetlenie domu: ogrodowe oświetlenie led i lampy zewnętrzne

Oświetlenie domu to część infrastruktury technicznej na działce, o której często się zapomina na etapie wznoszenia domu jednorodzinnego.

Później zaś pojawiają się różnego rodzaju problemy związane z niewłaściwym oświetleniem bramy wejściowej, oświetleniem podjazdu do garażu, oświetleniem drzwi do domu lub poszczególnych detali lampami ogrodowymi.

Warto sobie uświadomić, że dobrze dobrane oświetlenie zewnętrzne domu nie tylko ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo poruszania się wokół budynku, ale także staje się atrakcyjną formą dekoracji elewacji, wejścia, ścieżek oraz ogrodu.

Oświetlenie domu – gdzie warto zamontować

Na oświetleniu zewnętrznym domu nie ma sensu za bardzo oszczędzać.

Z drugiej strony zbyt intensywne nagromadzenie źródeł światła może wręcz oślepiać.

Przy samym budynku światło jest jednak niezbędne w kilku miejscach.

Na pewno światła potrzebuje furtka i brama wjazdowa na posesję, ale także drzwi wejściowe, taras czy podjazdy.

Ze względów estetycznych warto też rozważyć odpowiednią iluminację elewacji domu.

Z kolei w strefie ogrodowej należy oświetlić ścieżki, oczka wodne, altanę czy też miejsce na grill.

Ciekawe efekty wizualne można osiągnąć dzięki ładnemu oświetleniu drzew i rabat kwiatowych.

Wbrew pozorom nie oznacza to sporych wydatków, ponieważ nowoczesne oświetlenie zewnętrzne bywa bardzo energooszczędne, a przy tym wyjątkowo trwałe.

Można zdecydować się na świetlówki, halogeny czy oświetlenie LED, ale coraz większą popularnością cieszą się także oświetlenie solarne wykorzystujące energię słoneczną, których eksploatacja w zasadzie nic nie kosztuje.

Ważne jest jednak dokładne przemyślenie projektu oświetlenia funkcjonalnego, a przy tym estetycznego.

Wymaga to niewątpliwe dużej wyobraźni, wiedzy oraz doświadczenia.

Koszt całej inwestycji jest różny i zależy od zastosowanych materiałów, ilości punktów świetlnych, a także sposobu sterowania oświetleniem.

Ceny lamp do użytku zewnętrznego kształtują się na poziomie od kilkunastu do kilkuset złotych.

W kosztorysie należy też uwzględnić cenę przewodu do rozprowadzenia prądu w ogrodzie, czyli 4-8 zł/mb oraz gniazdek zewnętrznych 30-50 zł.

Dodatkowo dochodzą wydatki związane z podłączeniem każdego punktu świetlnego, czyli około 100-150 zł za jeden, chyba że mamy same lampy solarne, które nie wymagają podłączenia.

Oświetlenie solarne będzie również najtańsze w eksploatacji.

Lampy zewnętrzne – kwestie bezpieczeństwa

Instalacja zewnętrzna oświetlenia z pewnością wymaga szczególnej troski w aspekcie zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa użytkowania.

Należy pamiętać, że wszystkie elementy narażone są na działanie niekorzystnych warunków atmosferycznych, a w niektórych miejscach także na zwiększony nacisk.

Przy układaniu instalacji elektrycznej zewnętrznej trzeba należy zastosować wyłącznie przewody do tego przeznaczone, które charakteryzują się odpowiednim stopniem izolacji.

Mają one oznaczenie YKY.

Wszystkie kable umieszcza się na głębokości wynoszącej około 60 cm.

Zbyt płytkie ich zlokalizowanie może skutkować przypadkowym uszkodzeniem przewodu podczas prac ogrodniczych albo przy wykonywaniu podjazdu do garażu.

Ponadto nad przewodami powinna się znaleźć niebieska folia ostrzegawcza, natomiast ułożone na zewnątrz obwody należy zabezpieczyć wyłącznikami nadmiarowoprądowymi i różnicowoprądowymi.

Wszystkie oprawy i gniazda muszą także mieć odpowiednią klasę szczelności.

Oprawy zewnętrzne i ich parametry

Przy wyborze oprawy trzeba zwrócić uwagę na to, czy ma odpowiedni współczynnik szczelności, który będzie gwarantował prawidłowe działanie oświetlenia. Chodzi o skuteczną ochronę przed wnikaniem ziemi, pyłów oraz wody.

Na zewnątrz nadają się wyłącznie oprawy charakteryzujące się wysokim poziomem ochrony IP (Index of Protection) wyrażanym symbolem dwucyfrowym.

Cyfra pierwsza informuje o stopniu odporności na pyły, zaś druga na wilgoć i wodę.

W przypadku opraw montowanych zewnętrznie współczynnik szczelności nie może być mniejszy niż IP 44 dla opraw umieszczanych w ścianie, lamp zawieszanych i plafonier.

Z kolei dla słupków i reflektorków będzie to IP 54, a dla opraw wpuszczanych w grunt IP 67.

Oprawy zewnętrzne powinny też mieć pierwszą lub drugą klasę ochronności izolacji elektrycznej.

Jeżeli światła zostają umieszczone w podjazdach, chodnikach bądź schodach, to muszą również charakteryzować się wysokim stopniem odporności na uderzenia oraz na nacisk.

W każdym razie przy wyborze odpowiedniej oprawy zewnętrznej zawsze trzeba zwrócić uwagę na ich stopień szczelności, odporności na długotrwały kontakt z wodą, śniegiem bądź ziemią, a także na wysoką i niską temperaturę.

Jednocześnie muszą wykazywać odporność na zniszczenie mechaniczne.

Należy je również stylistycznie dopasować do charakteru miejsca, w którym zostaną zamontowane oraz do oczekiwanego efektu oświetleniowego.

Istotne jest też, że przystosowane są do określonych źródeł światła.

Można zdecydować się na oprawy oświetleniowe aluminiowe, które świetnie znoszą niekorzystne warunki atmosferyczne i są dostępne w różnorodnej kolorystyce i w ciekawych kształtach.

Coraz częściej wybierane są wyjątkowo trwałe i wytrzymałe, a przy tym niedrogie oprawy z tworzywa sztucznego.

Z kolei oprawy żeliwne na pewno prezentują się wyjątkowo dekoracyjnie, jednak nie pasują do każdego projektu ogrodu i części przydomowej.

W nowoczesnych, minimalistycznych aranżacjach z pewnością  się nie sprawdzą.

Ponadto są dość drogie, ciężkie i ze względu na wysoką podatność na działanie korozji wymagają stałych zabiegów konserwacyjnych, a to oznacza dodatkowe wydatki na środki ochronne.

Oprawy oświetleniowe do montażu w nawierzchni

Lampy nawierzchniowe pozwalają uzyskać bardzo ciekawy efekt wizualny, ale mają wysokie wymagania w zakresie stopnia szczelności i odporności na nacisk.

W tym przypadku koniecznie trzeba wybierać oprawy o stopniu ochrony wynoszącym co najmniej IP 67 i jeżeli mają się nadawać do montażu na podjazdach, to muszą wykazywać odporność na nacisk 1000 kg.

Oprawy tego typu można zastosować do oświetlenia nie tylko traktów komunikacyjnych, ale również poszczególnych elementów architektury ogrodowej, drzew i krzewów.

Oferta rynkowa obejmuje wersje opraw przystosowanych do:

• świetlówek kompaktowych,
• halogenów,
• lamp wyładowczych.

Ta sama grupa opraw może zawierać modele o różnorodnej budowie układu optycznego, a dzięki temu można sobie zapewnić zarówno wąską, jak i szeroką wiązkę światła.

Szkło zewnętrzne opraw do montażu w nawierzchni bywa przezroczyste albo matowe dodatkowo rozpraszające wiązkę światła.

Reflektory – efektowe światło

W tego typu oprawach stosuje się halogeny jako źródło światła.

Idealnie się sprawdzą do iluminacji elementów architektury ogrodowej, drzew i krzewów.

Kiedy umieści się reflektor w koronie drzewa, to można uzyskać niezwykle stylowy efekt poświaty księżyca.

Często stosuje się je do oświetlenia oczek wodnych, także zanurzając je bezpośrednio w wodzie.

Niektóre modele można nawet zamontować na specjalnych palikach wbijanych w grunt bądź na konarach drzew.

Małe reflektorki halogenowe umocowane w podsufitce domów z okapem ładnie oświetlą elewację budynku.

Dostępne są reflektory wyposażone w osłony antyciśnieniowe czy też w akcesoria modyfikujące kształt wiązki emitowanego światła albo jej zakres rozwartości w zakresie 15-50 stopni.

Reflektory zawsze dają dość mocne światło punktowe.

Kinkiet zewnętrzny

Występują w wariancie płaskim i wtedy są mocowane blisko ściany albo odstające od ściany, kiedy pełnią same w sobie w dużym stopniu funkcję estetyczną, a nie jedynie praktyczną.

Jednak ich podstawowym zadaniem będzie zapewnienie większego bezpieczeństwa wokół domu i dlatego zazwyczaj są wyposażone w czujnik na podczerwień, kiedy reagują na ruch bądź w czujnik zmierzchowy załączający się po zapadnięciu zmroku.

Czas świecenia można ustawić w zakresie od kilkunastu sekund do pół godziny.

Słupki oświetleniowe

Przystosowane są do świetlówek kompaktowych oraz wyładowczych źródeł światła, a stosuje się je zwłaszcza do oświetlenia przestrzeni wokół wejścia do domu, furtek i bram wjazdowych, przy garażu bądź przy schodach.

Słupki mogą być montowane na specjalnej podstawie, wbijane w ziemię lub mocowane bezpośrednio do podłoża.

W związku z tym, że są dostępne w różnych wysokościach, to łatwo je wkomponować w określoną stylistykę ogrodu i części przydomowej.

Oprawy o wysokości około 1,4 m nadają się do oświetlenia długich ścieżek oraz przylegającego do nich trawnika.

Warto przy tym wybierać oprawy z odpowiednią przysłoną, aby światło nie raziło w oczy.

Z kolei oprawy o wysokości około 0,5 m stosuje się je głównie do oświetlenia dość krótkich ścieżek.

Niektóre modele mają regulowane głowice, co pozwala kierować strumień światła na drzewa, krzewy albo elewację budynku.

Dzięki temu można osiągnąć niezwykle dekoracyjny efekt.

Wysokie latarnie są stosunkowo rzadko montowane w prywatnych posiadłościach, ponieważ nadają się wyłącznie do oświetlenia wyjątkowo rozległych ogrodów.

Ich zaletą będzie równomierne oświetlenie bardzo dużych powierzchni.

Na małych działkach się nie sprawdzą.

Wybór źródła światła

To bardzo ważna kwestia w kontekście kosztów eksploatacyjnych oraz sposobu oświetlenia.

Halogeny

Te żarowe źródła światła mają znacznie, nawet czterokrotnie dłuższą żywotność w porównaniu ze standardowymi żarówkami.

Ich trwałość wynosi 2000-4000 godzin.

Jednak nie są zalecane do oświetlenia długotrwałego.

Warto podkreślić, że stosunkowo niewielkie rozmiary halogenów umożliwiają ich zastosowanie w kompaktowych oprawach oświetleniowych.

Emitowane światło nie jest zbyt intensywne, wydajność świetlna pozostawia więc wiele do życzenia, a ponadto nie ma możliwości wyboru barwy światła.

Halogeny dają wyłącznie ciepłą barwę.

Całkiem dobrze oddają jednak barwy, aczkolwiek z powodu skupiania strumienia światła stają się przyczyną powstawania sporych kontrastów świetlnych.

Warto podkreślić, że niektóre modele halogenów posiadają własne odbłyśniki, które są zdolne do emisji wiązki światła o określonym kącie rozsyłu.

Źródła halogenowe mogą być zasilane napięciem 12 V, 24 V lub 230 V.

Świetlówki kompaktowe

Największym walorem świetlówek kompaktowych jest energooszczędność.

Żywotność świetlówek kompaktowych szacuje się na około 6000-8000 godzin, a poza tym wykazują niskie zużycie energii.

Emitują światło o zróżnicowanej barwie, a więc zarówno zimnej, jak i neutralnej oraz ciepłej.

Wiązka światła jest dość intensywna i równomierna.

W związku z tym, że są dłuższe od zwykłych żarówek, to w zasadzie nie nadają się do płytkich opraw.

Trzeba też pamiętać, że jedynie kilka wybranych modeli sprawdzi się w przypadku oświetlenia zewnętrznego ogrodu, a to z powodu zdecydowanie słabszego świecenia już przy temperaturze wynoszącej około 0°C.

W naszej strefie klimatycznej taka wartość temperatury zdarza się dość często.

Ten rodzaj źródła światła jest przystosowany do napięcia 230 V.

Wyładowcze źródła światła

Wyładowcze źródła światła stosuje się zazwyczaj do iluminacji bardzo dużych obszarów i obiektów, które wymagają długiego czasu oświetlenia.

Wyróżniają się energooszczędnością i trwałością.

Mogą pracować przez 8000-12 000 godzin.

W ogrodach najczęściej wykorzystuje się lampy metalohalogenowe charakteryzujące się wysoką skutecznością świetlną, długą żywotnością i całkiem dobrym oddawaniem kolorów.

Emitują światło od zimnej do ciepłej barwy.

Wymagają napięcia 230 V i wykazują wrażliwość na jego wahania.

Rtęciówki wysokoprężne standardowo stosowane są do oświetlania ulic.

Ich walorem jest energooszczędność.

Mimo przekłamania naturalnych barw przedmiotów, to zieleń ogrodowa ładnie się prezentuje w ich świetle, a przyczyna tkwi w niedoborze czerwieni w widmie światła.

Z kolei sodówki niskoprężne mające szczególne zastosowanie na ulicach i placach publicznych emitują żółtopomarańczowe światło, które jest doskonale widoczne podczas zamglenia bądź padającego deszczu.

Z tego powodu idealnie się nadają do oświetlenia bramy wjazdowej i podjazdu do garażu.

W ich świetle niezwykle atrakcyjnie prezentują się mury z piaskowca lub czerwonej cegły.

Bardzo podobny efekt można uzyskać przy wykorzystaniu sodówek wysokoprężnych świecących światłem ciepłym z przewagą żółci i czerwieni.

Diody elektroluminescencyjne

Coraz bardziej popularne oświetlenie LED daje światło białe bądź kolorowe.

Charakteryzuje się wysoką energooszczędnością, dużą żywotnością i idealnie nadaje się do oświetlenia dekoracyjnego.

Świetnie się sprawdzą w ogrodzie i wokół domu regulowane reflektory LED.

Lampy solarne

Lampy solarne to źródło światła jest zdecydowanie najtańsze w eksploatacji, ponieważ wykorzystuje się darmową energię słoneczną.

Jednocześnie lampy solarne nie wymagają podłączenia do żadnej instalacji, a dzięki temu można je dowolnie przenosić w zależności od konkretnych potrzeb.

To również bardzo ekologiczne oświetlenie ogrodu.

Najbardziej efektywne panele słoneczne wyposażone w akumulator litowo-jonowy gwarantują jednostajne oświetlenie nawet do dwunastu godzin po zapadnięciu zmroku.

Najdłużej działają lampy solarne wyposażone w czujnik zmierzchu.

Trzeba jednak pamiętać, że tego typu źródło światła nie zapewni efektu oświetlenia punktowego, a samo światło nie będzie zbyt intensywne.

Sterowanie oświetleniem zewnętrznym

Nie ma specjalnej potrzeby oraz sensu włączania jednocześnie wszystkich punktów świetlnych i to na całą noc.

Dlatego należy zadbać o zapewnienie odrębnych włączników dla poszczególnych opraw oświetleniowych bądź określonej ich grupy.

Jeżeli włączniki umieści się wewnątrz domu, to nie muszą mieć obudowy odpornej na zanieczyszczenia i działanie wilgoci.

Jest to również wygodniejsze rozwiązanie.

Lampy mające świecić przez całą noc warto wyposażyć we włączniki zmierzchowe, z kolei te zapalane w zależności od potrzeb w automatyczne włączniki sterowane czujnikiem ruchu.

W każdym razie warto rozważyć zastosowanie nowoczesnych metod sterowania oświetleniem zewnętrznym, a jest w czym wybierać.

Zegary astronomiczne

Sposób sterowania w pełni zależny od cyklu słonecznego, który pozwala na włączanie i wyłączanie oświetlenia w ścisłe określonych porach, zgodnie ze wchodem i zachodem słońca.

Czujniki zmierzchowe

Ten rodzaj czujników umożliwia sterowanie oświetleniem w zależności od poziomu natężenia światła.

Jeżeli chce się uniknąć włączania światła w wyjątkowo pochmurny dzień albo podczas gęstej mgły w ciągu dnia, to najlepiej zintegrować czujnik zmierzchowy z cyfrowym programatorem.

Czujniki ruchu

Reagują na ruch, po czym uruchamiają oświetlenie na ustawiony wcześniej czas.

Może to być kilkanaście sekund albo nawet 30 minut.

Warto pamiętać, że zasięg czujników ruchu jest ograniczony, zazwyczaj będzie to 10-15 m, co ma znaczenie przy ich rozmieszczaniu.

Programatory czasowe

Niezwykle wygodne rozwiązanie, które umożliwia komponowanie konkretnych schematów świetlnych np. włączanie się i wyłączanie poszczególnych lamp w zależności od dnia tygodnia i godziny.

Oświetlenie drzwi wejściowych

Światło należy skierować nie tylko na same drzwi, ale także na schody, jeżeli znajdują się przed wejściem bądź podest.

Stopnie schodów powinny być jasne na całej swojej długości. Oprawy można montować w ścianie albo na stopniach.

Kluczowe jest oświetlenie górne o prawidłowo skierowanym strumieniu światła, które nie będzie oślepiać.

Jeżeli strefa wejściowa ma dekoracyjny charakter, to również warto ją podkreślić światłem np. gzymsy czy inne efektowne detale.

Bardzo ważne, aby idealnie dopasować oprawy do stylu domu.

Przy wejściu najlepiej sprawdzają się lampy zewnętrzne z czujnikiem ruchu.

Oświetlenie alejek i ścieżek

Dróg prowadzących do domu i garażu nie ma potrzeby oświetlać intensywnie i dlatego świetnie się sprawdzą oprawy najazdowe zlokalizowane w trawniku lub na obrzeżu chodnika, które wskażą przebieg drogi.

Natomiast lepiej nie umieszczać skierowanych do góry źródeł światła o dużej mocy, ponieważ będą oślepiać przechodzące osoby.

Korzystniejsze będzie zaplanowanie większej ilości opraw.

Oczywiście można też rozjaśnić ścieżki światłem padającym równomiernie z góry.

Tak się stanie w przypadku zastosowania opraw mocowanych na słupkach.

Trzeba jedynie zwrócić uwagę na ich odpowiednie rozmieszczenie, aby pomiędzy poszczególnymi słupkami nie powstawały ciemne przestrzenie.

Istotne jest również zachowanie proporcji:

im krótsza ścieżka, tym słupki powinny być niższe.

Ciekawy efekt dekoracyjny może dać także świecąca kostka brukowa, której źródło światła stanowi dioda LED.

Taka kostka świeci całą swoją powierzchnią w wybranym kolorze.

Istnieje nawet opcja zmian barw, jeżeli posiada się sterownik RGB.

To bardzo energooszczędne rozwiązanie, ponieważ kostka brukowa led pobiera mało mocy.

Do zasilania konieczny będzie zaś zasilacz 12 V.

Oświetlenie bramy wjazdowej i furtki wejściowej

W tym przypadku trzeba zadbać o dobre oświetlenie służące nie tylko do wygodnego otwierania bramy i furtki.

Trzeba też dobrze widzieć, kto przy nich stoi.

Idealnie nadają się mocne reflektory halogenowe z czujnikiem ruchu.

Jednocześnie trzeba pamiętać, aby punkty świetlne rozjaśniające alejkę główną ulokować w odległości 1,5-2 m od bramy.

Oświetlenie fasady domu

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, aby światło nie wpadało do wnętrza.

Elewacja może zostać podświetlona oprawami znajdującymi się bezpośrednio w ścianie albo zlokalizowanymi w pewnym oddaleniu od budynku.

Jeżeli dom podświetli się od linii fundamentów, to optycznie podwyższy się całą bryłę.

Natomiast oświetlenie spływające z góry sprawi, że budynek wyda się trochę bardziej przysadzisty.

Ciekawy efekt światłocieni można zaś osiągnąć poprzez jednoczesną iluminację z lamp zamontowanych w połaci dachu oraz lamp umieszczonych w gruncie.

W celu podkreślenia kształtu bryły budynku warto zastosować oświetlenie liniowe.

Z kolei lampy punktowe wyróżnią najważniejsze detale, jak gzymsy, lukarny czy wykusze i nadadzą całości dużej lekkości.

Jednocześnie też pozwolą wydobyć fakturę elewacji, co ma szczególne znaczenie, kiedy ściany są wykończone okładziną kamienną, płytami elewacyjnymi, balami drewnianymi bądź cegłą klinkierową.

Niestety w przypadku ścian otynkowanych na gładko istnieje ryzyko, że światło ujawni ewentualne usterki i nierówności w otynkowaniu.

Dekoracyjny charakter oświetlenia elewacji można jeszcze zaznaczyć zmianą barwy fasady.

Jest to możliwe przy zastosowaniu kolorowych świetlówek albo opraw z barwionym szklanym filtrem.

Oświetlenie tarasu

Miła kolacja na tarasie będzie możliwa przy dość mocnym oświetleniu skierowanym w stronę stołu.

W tym celu warto zamontować lampę na ścianie bądź w zadaszeniu tarasu.

Pozostałą część przestrzeni można jeszcze rozświetlić małymi oprawami punktowymi dającymi dość delikatne światło.

Tego typu oświetlenie wprowadzi także bardzo romantyczny i kameralny klimat.

Oświetlenie ogrodowe

Oczywiście nie chodzi o to, aby cały ogród tonął w jasnościach, ale dobrze subtelnie podkreślić niektóre jego elementy światłem.

To może być jakiś detal małej architektury, oczko wodne, ale również najpiękniejsze rośliny.

W kilku miejscach w ogrodzie można umieścić lampy solarne.

Wyeksponowanie uroku roślin jest możliwe, kiedy oświetli się je z dołu światłem zbliżonym do naturalnego.

W takiej sytuacji rośliny mogą niekiedy nabierać wyjątkowych kształtów.

Trzeba przy tym pamiętać, że drzewa wymagają strumienia światła o natężeniu 70-150 W.