Ziemia do ogrodu: jak sprawdzić i poprawić ziemię ogrodową?

Idealna ziemia do ogrodu pod uprawę warzyw, czyli jaka? Posiadanie dobrej jakości nasion do wysiewu to jedno, ale dużo ważniejszą kwestią będzie zapewnienie roślinom optymalnego podłoża do wzrostu. Mogłoby się wydawać, że wystarczy przekopać ogródek, wysypać nawóz, zasiać warzywa, nawadniać podłoże ogrodowe i czekać na plony. Niestety nie każdy rodzaj gleby zagwarantuje pożądany urodzaj. Rośliny mają swoje indywidualne wymagania glebowe i jeśli nie zapewnimy im tego, czego potrzebują, będą bardzo słabo się rozwijały albo wręcz nic nie wyrośnie lub szybko zmarnieje. Zakładanie warzywniaka musi być dobrze przemyślane. Należy określić to, co dokładnie chcemy uprawiać w ogrodzie i jak zapewnić roślinom właściwe warunki do wzrostu. Czasami wystarczy poprawić strukturę gleby, a innym razem konieczne stanie się całkowite wymienienie ziemi ogrodowej.

Jaka ziemia ogrodowa jest najlepsza dla warzyw?

Wiele odmian warzyw nie ma zbyt dużych wymagań co do ziemi i można je uprawiać na piaszczystym podłożu. Są jednak i takie, którym trzeba zapewnić ziemię żyzną i bogatą w próchnicę. Taka ziemia ogrodowa musi zawierać optymalną ilość składników pokarmowych i humusu. Kolejną kwestią jest to, aby ziemia ogrodowa miała odpowiednią strukturę. W przypadku warzyw wymagana jest dobrze spulchniona ziemia ogrodowa. Wystrzegać należy się zarówno tej za lekkiej, jak i za mocno zbitej. W przeciwnym razie system korzeniowy utraci możliwość rozwinięcia się. Z kolei przy słabym ukorzenieniu roślina nie będzie w stanie pobierać wody wraz z potrzebnymi do jej wzrostu mikro- i makroelementami. Dobra ziemia ogrodowa dla większości roślin warzywnych jest przewiewna, przepuszczalna, z dużą pojemnością sorpcyjną i wodną. Najlepsza ziemia ogrodowa to taka o gruzełkowatej strukturze, odpowiednio napowietrzona – głęboko przekopana. W większości przypadków preferowanym pH jest od 6 do 6,5, czyli ziemia ogrodowa powinna mieć odczyn lekko kwaśny. Wiele gatunków warzyw będzie bardzo dobrze rosnąć na takim podłożu, ale niektóre mogą preferować bardziej zasadowy lub neutralny odczyn. Warto wobec tego przed wysianiem nasion danej rośliny sprawdzić, jakie ma wymagania co do ziemi. W sklepach ogrodniczych można kupić gotowe podłoże ogrodowe pod warzywa. Do wyboru jest nie tylko uniwersalna ziemia ogrodowa, ale też specjalistyczne mieszanki dedykowane konkretnym gatunkom warzyw. Ponownie znaczenie będzie miał typ rośliny, preferowana przez nią ziemia ogrodowa. Niektóre nasiona i sadzonki są bardzo wymagające i trzeba sięgnąć w ich przypadku po specyficzną mieszkankę ziemi. Inna ziemia ogrodowa nada się do roślin młodych niż tych dojrzałych. Na korzyść kupowania gotowych podłoży do warzyw jest to, że znamy dokładnie skład i rodzaj gleby. Mamy też pewność co do tego, że ziemia ogrodowa będzie wolna od chorobotwórczych patogenów. Podłoże ogrodowe pod warzywa wymaga odpowiedniego przygotowania. Pierwszym krokiem będzie jego odchwaszczenie. Konieczne jest pozbycie się wszystkich niepożądanych roślin. Często wymagane jest rozluźnienie i poprawienie przepuszczalności gleby, dodanie materii organicznej, w celu zwiększenia jej zdolności do magazynowania wody. Przy nieodpowiednim odczynie trzeba zmniejszyć lub zwiększyć pH, przez dodanie konkretnych preparatów. Wyjałowiona ze składników odżywczych ziemia ogrodowa wymaga użyźnienia właściwym nawozem czy kompostem. Jeśli chcemy zakwasić glebę, to trzeba obniżyć jej pH. Pomoże przekopanie ziemi i wymieszanie jej z kwaśnym torfem wysokim, ptasim obornikiem. Można też sięgnąć po gotowy nawóz zakwaszający. Z kolei w celu odkwaszenia ziemi kluczowe będzie podniesienie pH. Po przekopaniu gleby, miesza się ją z wapnem, kredą, dolomitem czy gotową mieszkanką odkwaszającą.

Gatunki roślin a wymagania glebowe

Każde warzywo ma swoje wymagania glebowe, na co należy zwrócić uwagę przy zakładaniu warzywniaka. Jeśli przykładowo roślina preferuje glebę o odczynie lekko kwaśnym, nie będzie dobrze się rozwijała na podłożu bardziej zasadowym. Ogrodnik powinien zadbać o prawidłowe pH ziemi i substancje odżywcze. Konieczne będzie sprawdzenie tego parametru, aby wiedzieć, co można posiać na danym obszarze i czy nie trzeba zwiększyć lub zmniejszyć pH gleby. Może być ona bardzo kwaśna, kwaśna, lekko kwaśna, neutralna, lekko zasadowa, zasadowa lub bardzo zasadowa. Poszczególne warzywa potrzebują ziemi o określonym odczynie. W przeciwnym razie nie będą w stanie przyswoić potrzebnych im do wzrostu składników pokarmowych. Nawet jeśli będziemy regularnie nawozić i podlewać rośliny, nie doczekamy się urodzajnych plonów.

Na złej glebie nic nie urośnie i warzywa w końcu zmarnieją – rozwój roślin będzie niemożliwy. Zmierzenie pH jest obecnie banalnie prostym zadaniem do wykonania, gdyż wystarczy zaopatrzyć się w miernik glebowy elektryczny.

Jak sprawdzić ziemię w ogrodzie?

Nie każdy wie, jaką ma tak naprawdę ziemię na swojej działce, a dokładniej w ogrodzie. Jest to bardzo istotne i ma bezpośredni wpływ na rozwój uprawianych na niej roślin. Zanim przejdziemy do planowania i aranżowania ogrodu, trzeba dokonać odpowiednich pomiarów. Wyróżnić można wiele typów gleb. Jeśli chcemy wiedzieć, jakiej jakości jest nasza ziemia ogrodowa, trzeba poznać jej strukturę i odczyn. Do szczegółowych pomiarów potrzebne będą specjalne urządzenia, ale można też szybko sprawdzić to we własnym zakresie. Do dyspozycji mamy trzy sposoby, które pomogą nam rozpoznać rodzaj gleby na działce.

Rozcieranie próbki gleby w palcach

Pierwszym krokiem będzie wzięcie próbki gleby i roztarcie jej w palcach, co umożliwi określenie struktury. Z kolei kleistość można sprawdzić, formując z próbki ziemi wałek. Zaleca się dokonać oceny rodzaju gleby, pobierając jej próbki z różnych miejsc na działce. Dobra będzie piaszczysto-gliniasta ziemia ogrodowa. Można ją poznać po tym, że lekko brudzi i wyczuwalne są pod palcami drobinki piasku. Bez problemu można uformować próbkę takiej gleby w grube, łatwo się rozrywające wałki. Na takim podłożu rośnie bardzo dobrze większość roślin. Mówić można tutaj o urodzajnym i przepuszczalnym podłożu, które zasobne jest w sporą ilość wody. Kiepskiej jakości piaszczysta ziemia ogrodowa nie pozostawia śladów na palcach, gdy jest sucha, ma tendencję do rozpadania się. Nie można ulepić z niej wałka, nawet na mokro. Takie podłoże ogrodowe cechuje się dużą przepuszczalnością, nie zawiera zbyt dużej ilości wody, stosunkowo szybko wysycha, przez co jest mało urodzajne. Glebę ciężką i gliniastą można poznać po tym, że po dotknięciu jej, silnie brudzi, wręcz lepi się do palców. Bardzo łatwo z niej uformować wałek, który nie rwie się, nawet jeśli jest dłuższy. Na korzyść gleby gliniastej przemawia jej urodzajność, bardzo dobre magazynowanie dużej ilości wody. Taka ziemia ogrodowa jest nieprzepuszczalna i nieprzewiewna. Jeśli struktura gleby zostanie poprawiona piaskiem, można śmiało uprawiać na niej wielorakie warzywa. Ilasta ziemia ogrodowa jest żyzna i nie najgorzej magazynuje wodę. Ma tendencję do zbrylania się i specyficzną strukturę przypominającą w dotyku mydliny. Torfowa ziemia ogrodowa ceniona jest za to, że obfituje w materię organiczną i relatywnie dobrze absorbuje H2O. Poznać można ją po ciemnym zabarwieniu i wilgotności. W przypadku gleb wapiennych mowa jest o jasnej barwie, kamienistości, płytkości, dobrej przepuszczalności i umiarkowanej żyzności. Gleby żwirowe rozsypują się bardzo łatwo zarówno na sucho, jak i na wilgotno. Rozcierając je w palcach, da się wyraźnie wyczuć grube i twarde grudki. Nie można uformować z takiej ziemi wałka. “Żwirowa” ziemia ogrodowa jest uboga w składniki pokarmowe i wodę. Często określa się glebę żwirową mianem wyjałowionej. Bardzo trudno byłoby cokolwiek na niej uprawiać.

Metoda opadających cząstek w wodzie

Rodzaj gleby można sprawdzić bez stosowania specjalistycznych narzędzi za pomocą metody opadania cząstek w wodzie. Konieczne jest wypełnienie próbką gleby szklanego naczynia do połowy jego wysokości. Następnie uzupełnia się je wodą i bardzo dobrze miesza całość ze sobą, po czym odstawia i monitoruje zmieniające się poziomy wysokości osadów, zaznaczając je markerem. Interesować będą nas warstwy po opadnięciu piasku, pyłów i namułu, frakcji ilastych i materii organicznej. Każda frakcja po wymieszaniu z wodą będzie opadać w innym tempie. Po dwóch dniach można przystąpić do określenia procentu zwartości piasku, części pylastych i materii organicznej – należy każdą zmierzoną warstwę podzielić przez wysokość całego osadu i pomnożyć przez sto. Dobrej jakości ziemia ogrodowa powinna mieć zawartość piasku na poziomie od 40 do 50%, części pylastych od 30 do 40% a materii organicznej 20%.

Badanie przy użyciu urządzeń

Do sprawdzenia odczynu gleby w ogrodzie można posłużyć się kwasomierzem, czyli urządzeniem w postaci pehametru. Potrzebować będziemy kilku próbek ziemi z rożnych miejsc na ogrodzie. O odczynie kwaśnym można mówić, jeśli wyświetlana wartość będzie mieściła się w przedziale od 4 do 6,5 pH. Z kolei odczyn zasadowy dotyczy gleby o pH od 6,5 do 8. Podobnie do kwasomierzy ze wskazówką działają przyrządy elektryczne, ale w przypadku tych drugich można liczyć na dużo większą dokładność. Takie urządzenia są oczywiście dużo droższe. Do użytku domowego nie ma sensu ich kupować, wystarczy pehametr, który wyświetli wynik już w przeciągu minuty – umieszcza się go w ziemi w różnych miejscach. W sklepie ogrodniczych czy internetowych dostępne są przyrządy miernicze kolometryczne. Chodzi tutaj o roztwory i papierki lakmusowe, które zmieniają swoje zabarwienie w kontakcie z glebą, zgodnie z jej odczynem. Wystarczy porównać uzyskaną barwę z legendą kolorystyczną. Bardzo ważne w przypadku wykonywania jakichkolwiek pomiarów gleby do zbadania jej odczynu jest to, aby nie robić tego bezpośrednio po jej nawożeniu. Wyniki będą po prostu niemiarodajne.

Specjalistyczne badania

Jeśli chcemy dokładnie wiedzieć, jaki rodzaj gleby mamy w swoim ogrodzie, można skorzystać z metody specjalistycznej, czyli oddać jej próbki do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Konieczne będzie pozyskanie dwóch próbek gleby – jedna musi być pobrana z warstwy na głębokość do 20 cm a druga powyżej 20 do 40 cm. W ten sposób można dowiedzieć się, jaki ziemia ogrodowa ma odczyn, poziom zasolenia, zawartość składników pokarmowych i chlorków. Specjaliści sprawdzą poziom zanieczyszczenia metalami ciężkimi, zawartość azotu, mikro- i makroelementów. Określą skład granulometryczny gleby i sprecyzują zalecenia nawożenia dla konkretnych upraw.

Jak poprawić strukturę gleby?

Nierzadko konieczne okazuje się być poprawienie struktury gleby, aby zapewnić roślinom optymalne warunki do wzrostu. Możliwości jest sporo, w zależności od tego z czym dokładnie mamy problem i jaki efekt chcemy uzyskać. Jeśli ziemia ogrodowa na działce ma strukturę guzełkowatą, nie trzeba robić praktycznie niczego, gdyż stanowi przykład doskonałej kategorii podłoża dla roślin. Taka ziemia ogrodowa jest dobrze natleniona, zasobna w wodę. Mówić można tutaj o tak zwanych czarnoziemach. Niestety w zdecydowanej większości przypadków jakość ogrodowej ziemi pozostawia wiele do życzenia i trzeba dokonać pewnych modyfikacji. Do poprawienia struktury gleby idealnie nadają się nawozy, które wzbogacą ją w próchnicę. Rośliny najlepiej rosną w glebie żyznej, bogatej w materię organiczną. Zaletą nawozów organicznych jest to, że w nią obfitują, przez co system korzeniowy roślin może pobierać wodę wraz z potrzebną ilością łatwo przyswajalnych minerałów. Godny polecenia będzie kompost, który należy rozkładać wiosną lub jesienią. W przypadku kompostu mówić można o całorocznym nawożeniu, gdyż nie trzeba martwić się o przenawożenie gleby. Dobrze będzie wymieszać go z glebą jeszcze przed wysiewem nasion czy pikowaniem sadzonek, jak również wysypać na glebę wokół rosnących już roślin. Poprawieniu struktury gleby służy obornik, który powinien być dobrze przekompostowany. Można kupić gotowy lub rozejrzeć się za nim wśród okolicznych rolników. Trzeba jednak sprawdzić, czy dany obornik jest dobrej jakości, aby przypadkiem nie zaszkodzić roślinom. Nie może on mieć nieprzyjemnej woni. Wystarczy rozrzucić go wczesną jesienią lub na jesień na rabatach, po czym przekopać ziemię. Wyjątkiem jest świeży obornik, który ze względu na dużą zwartość związków mineralnych może być stosowany wyłącznie na jesień. Nie należy rozkładać go na ziemię, w której cały czas rosną rośliny, co prawdopodobnie spowodowałoby uszkodzenie ich sytemu korzeniowego. Kolejną możliwością będzie wzbogacenie gleby o torf, który również bardzo dobrze poprawi jej strukturę. W torfie znajduje się sporo substancji odżywczych. Do tego zaleca się dodać jeszcze nawóz mineralny, najlepiej taki uniwersalny wieloskładnikowy. Alternatywą będzie sięgnięcie po nawóz specjalistyczny, przeznaczony do uprawy konkretnej odmiany warzyw. Takie preparaty można zwykle stosować zarówno wiosną i jesienią, jak również latem. W przypadku nawozów mineralnych należy zachować dużą ostrożność, gdyż przy ich nadmiarze może dojść do przenawożenia, co ostatecznie przyczyni się do całkowitego obumarcia roślin. Gleby przed zakładaniem ogrodu zaleca się obsiać tak zwanym zielonym nawozem w postaci szybko rosnących roślin zielonych, które zostaną ścięte i przekopane z wierzchnią warstwą gleby. Służy to napowietrzeniu ziemi i rozluźnieniu jej, powstawaniu próchnicy. Poprawieniu struktury gleby sprzyja też zmiana jej odczynu na lekko kwaśny lub obojętny. Optymalnie pH dla większości roślin wynosi od 6 do 7.

Lekka ziemia

Gleba piaszczysta jest jak najbardziej wskazana pod warunkiem, że nie będzie zbyt lekka. W przeciwnym razie trzeba liczyć się z dużą sypkością i małą urodzajnością. Plusem jest dobre napowietrzenie, dzięki czemu system korzeniowy roślin może swobodnie się rozrastać. Minusem będzie szybkie spływanie wody do głębszych warstw gleby, czemu niestety towarzyszy wypłukiwanie składników pokarmowych. Roślina rosnąca na glebie zbyt lekkiej nie będzie miała okazji do pobrania pokarmu ze względu na brak dostępu do niego. Kolejną wadą jest podatność na wysychanie lekkiej gleby, która ma tendencję do zamieniania się w pył. Takiej ziemi nie jest trudno uprawiać ze względu na bezproblemowe przekopywanie jej. Wystarczy poprawić jej strukturę poprzez zwiększenie zdolności do gromadzenia wody i substancji pokarmowych. Chodzi tutaj o to, aby gleba stała się bardziej chłonna. Dodatkowym zabiegiem będzie wzbogacenie ziemi o próchnicę, przez co stanie się dodatkowo bardziej wartościowa dla rosnących na niej roślin. Dobrym rozwiązaniem jest rozłożenie kompostu lub obornika. Przy zbyt lekkiej glebie zaleca się dodać zmieloną glinę, rozkładając ją na powierzchni i mieszając razem z ziemią na głębokość szpadla. Jeszcze lepiej sprawdzi się wymieszanie gliny z nawozem organicznym, a dopiero potem dodanie takiej mieszanki do gleby i przekopanie jej.

Ciężka ziemia

Problemem nie jest tylko zbyt lekka, ale też zbyt ciężka ziemia ogrodowa. Mówić można o takiej w przypadku gleby gliniastej. Wiele roślin preferuje taką ziemię, ale można poprawić jej strukturę, co zapewni im jeszcze lepsze warunki do rozwoju. Gliniasta ziemia ogrodowa zatrzymuje sporo wody, ale jednocześnie jest mało napowietrzona. Konsekwencją tego będzie większa podatność korzeni roślin na gnicie. Glina ma to do siebie, że pod wpływem wilgoci zaczyna się lepić i mazać. Z kolei sucha jest bardzo twarda i ma tendencję do pękania. Jest to bardzo niekorzystne dla roślin, gdyż może doprowadzić do uszkodzenia ich systemu korzeniowego. Kolejnym minusem będzie powolne nagrzewanie się w okresie wiosennym, co skutkuje opóźnionym rozwojem roślin. W celu poprawienia struktury gleby gliniastej trzeba ją rozluźnić poprzez dodanie do ziemi gruboziarnistego piasku lub drobnego żwiru oraz kompostu, torfu lub obornika. Bardzo dobrym rozwiązaniem okazuje się być rozprowadzenie po glebie mieszanki składającej się z dwóch części organicznych i jednej mineralnej. Kolejnym krokiem będzie dokładne przekopanie ziemi na minimalną głębokość 20 cm.

Warzywa nie będą rosły na niektórych rodzajach gleby, dlatego kluczowe jest nawiezienie odpowiedniej ziemi przed wysiewem czegokolwiek. Zwykle nie ma jednak potrzeby całkowitego wymieniania gleby pod uprawę, ale wystarczy wymieszać ją z nawozem organicznym czy odkwaszonym torfem. Celem tego zbiegu jest poprawienie odczynu i struktury gleby, wzbogacenie jej o składniki odżywcze, co będzie sprzyjało pobudzeniu korzeni roślin do wzrostu. Nie zaleca się wymieniać gleby na dużej głębokości. Wyjątkiem będzie ziemia ogrodowa bardzo słabej jakości, skażona czy porażona chorobami. W przypadku tej zdrowej wystarczy dołożyć nowego podłoża, najlepiej takiego gotowego pod uprawę konkretnych warzyw. Bez wątpienia wystarczające będzie nawiezienie jednej warstwy ziemi.