Taśma LED: jaką wybrać i jak podłączyć taśmę ledową [krok po kroku]

Oświetlenie oparte na technologii LED, ulega stałemu przeobrażeniu. Jeszcze kilkanaście lat temu pokolenie dzisiejszych 30-latków uczyło się na temat LED-owych źródeł światła wyłącznie w kontekście wyświetlaczy i świecących w elementarny sposób złącz PNP. Dziś trudno zliczyć wszystkie dostępne na rynku rodzaje tego oświetlenia domu. Mimo to, jedną z jego najpopularniejszych form jest taśma LED do domu. Czym jest taśma LED? Na pierwszy rzut oka niczym szczególnym. Można powiedzieć, że jest to szeregowe połączenie co najmniej dwóch LED-owych źródeł światła, choć w praktyce jest ich znacznie więcej. Taśmy LED można znaleźć dosłownie wszędzie a ich światło pada zarówno na sprzęty gospodarstwa domowego, jak również na zaawansowane urządzenia w przedsiębiorstwach produkcyjnych. Na szczęście na ich temat można powiedzieć zdecydowanie więcej.

Czym jest taśma LED?

Jest to zbiór równolegle połączonych ze sobą LED-owych źródeł światła. Listwy led najczęściej wyposaża się w odrębny transformator, którego napięcie wyjściowe sięga zwykle 6-ciu, lub 12-tu Volt. Jego zastosowanie nie ogranicza się wyłącznie do redukcji napięcia, lecz również do ochrony przeciwprzepięciowej. Taśmy LED posiadają zwykle odrębny wyłącznik, umożliwiający łatwe i bezpieczne wyłączenie całego zestawu. Na uwagę zasługuje fakt, że jest on zwykle wykonany w estetyczny sposób, gdyż przeważnie staje się on elementem domowej dekoracji wnętrz. Z taśm ledowych często korzystają projektanci wnętrz. To jednak nie wszystko, Pomiędzy różnymi LED-owymi taśmami, występują złożone różnice. Niektóre z nich polegają wyłącznie na wartości dostarczonego napięcia i prądu zasilania. W innych taśmach w grę wchodzą bardziej zaawansowane parametry, takie jak np. barwa światła, czy jego kolorystyka. Na rynku można znaleźć również taśmy dekoracyjne LED RGB, które oprócz zmiennej kolorystyki, oferują dodatkowe efekty świetlne (np. światło migające, płynące itd.).

Rodzaje taśm LED-owych

Taśmy LED o strukturze odkrytej

Do tej grupy zaliczamy taśmy odkryte, czyli takie, które nie posiadają wbudowanej powłoki silikonowej. Zwykle montuje się w nich diody SMD. Ich zaletą jest niska cena, a wadą mała odporność na działanie wilgoci. Dlatego nie można stosować ich w łazience, ani poza domem w warunkach silnego zawilgocenia. Z drugiej strony, taśmy odkryte charakteryzują się dość łatwą konfiguracją. Można je ciąć na dowolną długość (co około 3 cm). Po ich przecięciu możemy je nadal łączyć za pomocą standardowych przewodów.

Taśmy LED z powłoką silikonową

Do tej grupy zaliczamy taśmy, które posiadają dodatkową powłokę ochronną w postaci warstwy silikonu. Dzięki temu można je montować również w warunkach silnego zawilgocenia, to jest w łazience i na zewnątrz budynku. Również i one mogą być cięte, aczkolwiek tylko w wybranych i wcześniej zaznaczonych miejscach. To, co jest mocną stroną tych taśm, jest jednak również ich wadą. W przypadku przecięcia taśmy należy ściągnąć silikon również ze styków. Oznacza to zwiększone ryzyko zawilgocenia wnętrza układu. O ile sama taśma LED posiada złączki (w oryginalnych końcówkach) to w przypadku jej przecięcia trzeba je niestety dorobić.

Taśmy LED RGB

Taśmy LED RGB to na chwilę obecną najbardziej zaawansowane technologicznie rozwiązania. Składają się one z wielu modułów świecących, w skład których wchodzą trójkolorowe diody (czerwona, zielona, niebieska). Zwykle też taśmy te są wyposażone w sterowniki, które kontrolują pracę całego układu. Dzięki nim można uzyskać ciekawe efekty świetlne, np. w postaci światła migającego, płynącego itd. W najnowszych odsłonach tych taśm istnieje możliwość ręcznego zaprogramowania w/w sterownika w celu zdefiniowania określonego sposobu zmiany kolorystyki wyświetlanych świateł.

Najważniejsze parametry taśm LED

Pracę i funkcjonowanie taśm LED określa szereg parametrów technicznych, którymi można opisać każdą z taśm.

Taśma LED rozmiar diod

Rozmiar diody wchodzącej w skład taśmy LED-owej, jest jednym z najważniejszych parametrów każdej z taśm. Standardem są taśmy LED 3528, co oznacza, że dioda ma wymiar 3.5 mm na 2.8 mm. Tego typu układy są najczęściej zasilane bardzo niskim prądem zasilania o natężeniu nieprzekraczającym 20 mA. Nieco większe diody są wyprodukowane w standardzie LED 5050. Oznacza to, że ich wymiar to 5 x 5 mm. Wiąże się to oczywiście ze zwiększonym poborem mocy. Alternatywą dla dwóch powyższych rozmiarów są jeszcze taśmy LED 2835, 3014 i 5630.

Zagęszczenie diod w taśmach ledowych

Drugim ważnym parametrem taśm LED-owych, zależnym zresztą od parametru pierwszego, jest zagęszczenie źródeł światła. W przypadku taśm LED 3528, zagęszczenie to wynosi 150, 300, 460 i 600. Oznacza to, że taśmy te na odcinku 5 metrów posiadają właśnie tyle LED-owych źródeł światła. Inaczej sprawa wygląda w przypadku taśm o rozmiarze 5050. Tutaj w zasadzie występują tylko dwa zagęszczenia (na 5 metrów), to jest 150 i 300. Oczywiście im wyższe zagęszczenie taśmy, tym bardziej obciąża ona źródło zasilania.

Taśma LED odcienie emitowanego światła

Kolejnym i bardzo ważnym parametrem taśm LED jest barwa emitowanego przez nie światła. Barwa światła taśmy led ma  ogromne znaczenie zwłaszcza w kontekście zastosowania konkretnej taśmy. Pod tym względem wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje oświetlenia:

• Barwa biała ciepła, której temperatura światła oscyluje w granicach 2700 – 3000 K. Jest to barwa która najbardziej przypomina barwę światła emitowanego przez klasyczną żarówkę. Ma ono żółty odcień i pomaga w wypoczynku,
• Barwa biała neutralna, to rodzaj oświetlenia, którego temperatura oscyluje w granicach 3300 – 4000 K. Światło tego typu spotykamy najczęściej w punktach użyteczności publicznej, sklepach, marketach itd. Światło naturalne do złudzenia przypomina naturalne światło Słońca. Nic więc dziwnego, że stosuje się ją tam, gdzie potrzeba koncentracji i maksymalnego wysiłku.
• Barwa biała zimna, to rodzaj oświetlenia, którego temperatura oscyluje w granicach 4500 do nawet 6500 K. Im wyższa temperatura światła, tym bardziej w swoim odcieniu przypomina ono barwę niebieską. Nie jest to światło przyjemne dla oka. Niemniej, sprawdza się jako światło dekoracyjne, intensywnie rozświetlając otaczającą przestrzeń. Co ciekawe, jego kolorystyka podkreśla piękno elementów dekoracyjnych wykonanych z drewna i metali z powłokami antykorozyjnymi.

Jeśli chodzi o barwę emitowanego światła, można znaleźć na rynku taśmy led emitujące kolory RGB (pisaliśmy o tym wcześniej) a także taśmy świecące np. w sposób niewidoczny dla ludzkiego oka (ultrafiolet, podczerwień itd.).

Klasa ochrony LED taśmy

Kolejnym bardzo ważnym parametrem taśm LED jest ich klasa ochrony. Oznacza ona stopień zabezpieczenia układu przed oddziaływaniem wilgoci i pyłów. Oznacza się go literami IP, po której pierwsza cyfra określa stopień ochrony przed wilgocią a druga stopień ochrony przed zapyleniem. Im cyfra jest wyższa, tym taśma LED ma wyższy stopień ochrony. Przykładowo taśma LED określana mianem IP nie nadaje się do użytku zewnętrznego, bądź w warunkach silnej wilgoci (zapylenia). Na przeciwnym „biegunie” znajduje się taśma LED o parametrach IP67 a nawet taśma LED IP68. Są to bardzo dobrze zabezpieczone taśmy, które bez obaw można wykorzystywać w warunkach silnego zawilgocenia. Znajdujące się w nich elementy robocze (np. rezystory) są całkowicie osłonięte przed wodą i pyłami.

Zastosowanie taśm LED i ich funkcje w konkretnych pomieszczeniach

Pod względem zastosowania taśm LED, można je podzielić na dwa podstawowe rodzaje – produktów stosowanych wewnątrz i produktów stosowanych na zewnątrz (IP 68). W związku z tym, że oświetlenie led z drugiej grupy jest dość rzadko spotykane, spróbujmy się dokładniej przyjrzeć grupie pierwszej. Zastosowanie i funkcja konkretnych taśm LED w salonie:

1. Podświetlenie sufitu – w którym taśmy LED wmontowane są w załomy konstrukcyjne. Oświetlenie LED umożliwia podkreślenie naturalnej jego geometrii a także – jeśli istnieje taka potrzeba – zaakcentowania nierówności na jego powierzchni. Delikatne podświetlenie sufitu nadaje aranżacji tajemniczości i umożliwia podział pomieszczenia na wybrane strefy użytkowe. Do takich zastosowań najlepiej wybrać kolorowe oświetlenie LED (opcjonalnie diody RGB), które charakteryzuje się stosunkowo niewielką gęstością źródeł światła i małą mocą. Opcjonalnie można zdecydować się na znacznie większe diody, które sprawdzą się w przypadku oświetlenia użytkowego.
2. Dekoracyjne oświetlenie wnęk – takie oświetlenie LED umożliwia podkreślenie ich aranżacji. Do tego celu wykorzystuje się zwłaszcza diody jednokolorowe o barwie białej. Opcjonalnie można też skorzystać z wariantu kolorowego (pojedyncze kolory), aczkolwiek mariaż taki mógłby okazać się zbyt krzykliwy. Do tego typu świetlnych dekoracji doskonale sprawdzi się taśma LED o średniej jasności i gęstości.
3. Podświetlenie ścian – sprawdzi się zwłaszcza w przypadku powierzchni o zróżnicowanym kształcie (np. kamień dekoracyjny). Podświetlenie takie może mieć wymiar wielokolorowy RGB, stąd też zaleca się, by oparte było ono na taśmach LED RGB, charakteryzujących się stosunkowo niewielką gęstością i jasnością oświetlenia.
4. Podświetlenie obrazów i witryn – to ciekawe rozwiązanie aranżacyjne, pozwalające na uwypuklenie tego, co chcemy podkreślić w domowej aranżacji wnętrza. Zaproponowanie konkretnego rodzaju oświetlenia LED-owego będzie w tym przypadku trudne. Jeśli dane światło ma pełnić wyłącznie rolę pomocniczą, lepszym rozwiązaniem będzie taśma LED o niewielkiej gęstości i jasności. Gdy istnieje potrzeba wykorzystania wspomnianego oświetlenia użytkowo, taśma LED powinna mieć większą moc, jasność i gęstość.

Taśma LED w kuchni – zastosowanie i funkcje

1. Podświetlenie blatu – to chyba najczęstsze „kuchenne” zastosowanie taśm LED w kuchni. Zwykle ma ono charakter funkcjonalny, stanowiąc formę doświetlenia miejsca pracy w kuchni. W takim przypadku obowiązkowo należy wybrać taśmy LED o dużej mocy i gęstości, rzecz jasna w kolorze białym. Opcjonalnie miejsce to można podświetlić również delikatnym światłem kolorowym (jednobarwnym), aczkolwiek w takiej konfiguracji warto zastanowić się nad montażem dwóch osobnych układów oświetlenia: jednego dekoracyjnego i drugiego funkcjonalnego.
2. Oświetlenie wnętrz szaf kuchennych – to rozwiązanie dość kosztowne o ile… zdecydujemy się na wybór gotowej szafki z podświetleniem. Dzięki delikatnym i jednobarwnym taśmom LED o minimalnej gęstości, ich wnętrze można efektownie podświetlić delikatną, ale piękną poświatą.

Taśma LED w sypialni – zastosowanie i funkcje

1. Oświetlenie łóżka – to ciekawa metoda połączenia ze sobą funkcjonalnego podświetlenia podłogi i wprowadzenia do aranżacji efektu „podnoszącego się łóżka”. Warunkiem jest zamontowanie w podstawie ramy łóżka w miarę gęstych (np. 300) i niezbyt jasnych taśm LED. W zależności od własnych potrzeb może zostać wykorzystana biała, lub kolorowa taśma LED RGB.
2. Oświetlenie nocnej szafki – to ciekawy pomysł na lampkę nocną, która pozwoli zorientować się w przestrzeni np. podczas nocnego wychodzenia z łóżka. Opcjonalnie można zastosować znacznie wydajniejsze diody, które rozświetlą pomieszczenie i umożliwią np. nocne czytanie książek. W takim wariancie ciekawym pomysłem jest zastosowanie układu o zmiennej jasności światła i to najlepiej przestawianej zdalnie za pomocą pilota.

 LED na zewnątrz domu – zastosowanie i funkcje

Tak jak pisaliśmy wcześniej, zastosowanie produktów LED na zewnątrz domu ogranicza się w zasadzie wyłącznie do układów wykonanych w technologii IP 68. Instalacje te najczęściej są zasilane napięciem 230 V. Oto ich przykładowe zastosowanie:

• podświetlenie tabliczek,
• podświetlenie ścieżek ogrodowych,
• podświetlenie schodów zewnętrznych,
• zastąpienie tabliczek z numerem domu,
• podkreślenie gzymsów i innych elementów dekoracyjnych.

Rodzaj i zagęszczenie diod w kontekście jej zastosowania

Poniżej jeszcze kilka przykładów konkretnych rodzajów taśm LED i ich zastosowania:

• Taśma LED 3528 o gęstości 300 – oświetlenie dekoracyjne, podświetlanie szklanych półek itd.
• Taśma LED 5050 o gęstości 150 – oświetlenie dekoracyjne, również w wariancie RGB.
• Taśma LED 3528 o gęstości 600 – średnie oświetlenie (również do zastosowań dekoracyjnych).
• Taśma LED 5050 o gęstości 300 – oświetlenie użytkowe (np. nad blatem).
• Taśma LED 2835 o gęstości 300 – intensywne oświetlenie.
• Taśma LED 5630 o gęstości 300 – oświetlenie główne w pomieszczeniu.

Ile kosztuje taśma LED?

Cena taśmy LED zależy od wielu czynników. Jednak największy wpływ na nią mają następujące parametry układu:

1. Stopień zabezpieczenia przed działaniem wilgoci – im wyższe IP, tym bardziej starannie wykonany układ a co za tym idzie, tym wyższy koszt jego zakupu.
2. Rozmiar diod – im jest ona większa, tym cena wzrasta. Więcej zapłacimy też za diody o rozmiarach niestandardowych, których popularność na rynku jest zdecydowanie mniejsza.
3. Napięcie zasilania – co prawda diody na napięcie 230 V będą droższe od swoich tradycyjnych odpowiedników, ale w przypadku instalacji z wbudowanymi, zaawansowanymi mikrokomputerami, zasada ta również obowiązuje.

Przykładowe ceny poszczególnych rodzajów produktów LED. Cena dotyczy 1 metra taśmy.

• Taśma LED o rozmiarze 3528, stopniu zabezpieczenia IP00 i gęstości 60 LED/m to wydatek rzędu 4.90 zł. Jest to jednocześnie jedna z najtańszych taśm, gdyż nie posiada dodatkowej izolacji elektrycznej.
• Taśma LED o rozmiarze 3528, stopniu zabezpieczenia IP63 i gęstości 60 LED/m to wydatek rzędu 39 złotych. Za analogiczną taśmę wykonaną specjalnie do zastosowań profesjonalnych, zapłacimy około trzy razy więcej.
• Taśma LED o rozmiarze 5050, stopniu zabezpieczenia IP00 i gęstości 30 LED/m to koszt w wysokości około 13 złotych. Za tą samą taśmę, wykonaną w technologii IP63, trzeba będzie zapłacić około 90 złotych.
• Listwa LED o długości 30 centymetrów z 18 wbudowanymi lampkami LED, to wydatek rzędu zaledwie 5 złotych. Jeśli w listwie tej zabudowane jest 15 LED-owych źródeł światła o rozmiarze 5050, cena ta wzrośnie zaledwie o 50 groszy.

Taśma LED – montaż krok po kroku

Montaż taśmy LED nie jest prostą czynnością, gdyż wymaga staranności i własnych zdolności manualnych. Poniżej przedstawiamy cztery kroki do zamontowania wybranej taśmy na dowolnej powierzchni.

1. Krok pierwszy – przycinanie taśmy. Taśmę przycinamy w odpowiednim do tego celu miejscu. Najczęściej jest ono zaznaczone specjalnym paskiem, wcięciem itd. Jeśli jest to taśma dodatkowo izolowana, koniecznie zadbajmy o to, by po jej przycięciu delikatnie zdjąć warstwę izolacyjną z przewodów. Do izolowania łącz w taśmach bardzo często wykorzystuje się silikon a jego ściąganie jest bardzo proste.
2. Krok drugi – usuwanie papieru. Następnym krokiem jest usunięcie papieru ze spodniej części taśmy. Po jego zerwaniu (na odcinku kończącym taśmę) pokażą nam się się końcówki przewodów, które następnie podłączymy do innej taśmy, bądź określonego zasilacza. Jeśli na lutach występuje warstwa kleju (zamiast silikonu) obowiązkowo należy go usunąć, w celu zwiększenia przewodności styków.
3. Krok trzeci – nałożenie złączki. Kolejnym krokiem jest nałożenie złączki, której ze względów bezpieczeństwa nie powinno się zastępować innymi, mniej profesjonalnymi łączami. Złączki posiadają z tyłu specjalny kołnierz, który przed jej nałożeniem na taśmę należy rozsunąć. Gdy taśma „dojdzie” kołnierz zostaje zasunięty. Oczywiście po jego zasunięciu należy dokładnie sprawdzić stan i stabilność połączeń. Jeśli mamy pod ręką miernik elektryczny, możemy to zrobić drogą pomiaru (np, omomierzem). W przypadku badania łącza za pomocą omomierza, warto zwrócić uwagę na stan zaporowy i stan przewodzenia diod. Dlatego obowiązkowo trzeba dokonać dwóch pomiarów, ze zmienną kolejnością podłączanych styków.
4. Krok czwarty – usadowienie taśmy. Tak przygotowaną taśmę montujemy na wybranej powierzchni. Najlepiej zrobić to tak, by taśma nie rzucała się w oczy. Gdy już wszystko zostanie podłączone, przystępujemy do testowania oświetlenia w różnych wariantach działania.

Montaż taśmy LED – praktyczne porady monterskie

1. Dobierając zasilacz do taśmy LED, zwróćmy uwagę nie tylko na napięcie zasilania, ale też na jego moc.
   Standardowo powinna wynosić ona 110 procent zapotrzebowania całego układu. W przypadku instalacji narażonych na działanie wyższych temperatur, koniecznie należy zadbać, by wartość ta wynosiła jeszcze więcej, to jest 130 – 140 procent.
2. Jeśli istnieje taka możliwość, taśma LED do domu powinna być przyklejona do profili aluminiowych. Ze względu na ich przewodność cieplną, można je wykorzystać jako formę radiatora. Gwarantujemy, że zdecydowanie się na taką formę montażu, znacznie wydłuży bezawaryjny czas pracy diod.
3. Taśma LED powinna być przyklejona do odtłuszczonej i oczyszczonej powierzchni. W przeciwnym razie taśma szybko od niej odpadnie.
4. Przy doborze produktów LED dużej mocy (do użytku wewnętrznego) należy zwrócić szczególną uwagę na układy izolowane silikonem. W niektórych przypadkach, źle zaizolowana nim taśma, nie może odprowadzać nadmiaru ciepła, co w konsekwencji prowadzi do stopniowego przegrzania i uszkodzenia taśmy. Taśma która nie jest izolowana znacznie lepiej odprowadza ciepło.
5. Taśmę LED należy montować wyłącznie w takich miejscach, które gwarantują swobodną cyrkulacje powietrza. W przeciwnym razie, jej układ również bardzo szybko się przegrzeje i uszkodzi się.

Dlaczego i gdzie taśma LED jest dobrym rozwiązaniem?

Taśmy LED to jedna z najciekawszych i najpopularniejszych form oświetlenia dekoracyjnego, stosowanego zarówno do użytku wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Do jej zalet niewątpliwie należy prostota obsługi, łatwość montażu i duża liczba efektów świetlnych możliwych do uzyskania w bardziej zaawansowanych układach.