Pasieka przy domu: jak ją założyć i ile kosztują ule w ogrodzie

Polska to kraj, który posiada wielowiekową tradycję związaną z produkowaniem i sprzedażą miodu i produktów miodopochodnych.

A wytwory krajowego pszczelarstwa niezmiennie cieszą się dużą popularnością – i to zarówno na rynku wewnętrznym (gdzie z roku na rok spożycie miodu regularnie wzrasta), jak i na rynkach zagranicznych.

Wystarczy wspomnieć, iż obecny eksport polskich miodów i produktów na bazie miodu do krajów Unii Europejskiej wynosi około 140 tysięcy ton rocznie.

I trudno się temu dziwić, gdyż miód uzyskiwany z rodzimych pasiek uchodzi za bardzo dobry pod względem jakości, smaku i zapachu.

Dzięki temu jest on wykorzystywany nie tylko w przemyśle spożywczym, ale także chemicznym, kosmetycznym czy farmaceutycznym.

W praktyce oznacza to, iż nie ma większych problemów ze znalezieniem rynków zbytu dla tego produktu.

I chociaż na terenie naszego kraju można spotkać duże pasieki (na które składają się setki uli), to jednak podstawą polskiego pszczelarstwa są niewielkie gospodarstwa, które liczą od pięciu do maksymalnie sześćdziesięciu uli.

Dlatego też coraz więcej osób rozważa założenie przydomowej pasieki, która z jednej strony zaspokoi rodzinne zapotrzebowanie na miód, a z drugiej – pozwoli zapewnić dochód (uzależniony od wielkości przedsięwzięcia).

Oczywiście pasieka przy domu nie jest łatwym zajęciem, gdyż wymaga nie tylko odpowiedniej wiedzy i przygotowania, ale także spełnienia pewnych warunków formalnych.

Pasieka przy domu formalności

Założenie domowej pasieki – bez względu na jej wielkość i przeznaczenie – wymaga posiadania pewnej wiedzy (chociażby minimalnej) na temat pszczół i pszczelarstwa.

Bez tego trudno marzyć o jakiejkolwiek hodowli pszczół.

I chociaż prawo polskie nie wymaga od przyszłych pszczelarzy ukończenia kursów bądź specjalistycznych szkoleń, to jednak warto pewne informacje zdobyć.

W tym przypadku na pewno przyda się wiedza na temat samych pszczół, produktów przez nie wytwarzanych oraz całościowego funkcjonowania pasieki.

Dodatkowo – co podkreślają pszczelarze z wieloletnim doświadczeniem – warto doświadczyć użądlenia przez pszczołę, co pozwoli zaobserwować reakcję organizmu na jad pszczół (wszak może się okazać, iż założenie pasieki nie jest możliwe ze względu na predyspozycje zdrowotne).

Jeżeli te pierwsze warunki zostaną spełnione w sposób pozytywny, to można rozpocząć przygotowania do założenia przydomowej hodowli pszczół w ulach.

I chociaż biznes pszczelarski z pozoru przypomina każdą inną działalność gospodarczą, to jednak rządzi się własnymi prawami.

Jakimi?

Otóż każdy amator miodu, który rozważa zakładanie pasieki powinien spełnić kilka warunków formalnych, bez których założenie pasieki nie jest możliwe.

Do najważniejszych wymogów należy zaliczyć:

• lokalizacja (według przepisów obowiązujących w Polsce każda pasieka powinna być umiejscowiona w odległości minimum dziesięciu metrów od budynków mieszkalnych i gospodarczych oraz od uczęszczanych dróg publicznych; w przypadku odległości mniejszej niż wymagane dziesięć metrów, właściciel pasieki jest zobowiązany do ustawienia co najmniej trzymetrowej przeszkody, która niejako zmusi pszczoły do wznoszenia się wyżej ponad okolicznym terenem);
• konieczność zgłoszenia pasieki do Powiatowego Lekarza Weterynarii (czego bezpośrednim skutkiem jest nadanie hodowli weterynaryjnego numeru identyfikacyjnego, który musi być umieszczany na etykiecie każdego sprzedawanego produktu),
• ubezpieczenie pasieki (pod kątem odpowiedzialności cywilnej od użądleń ludzi i zwierząt),
• posiadanie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego dopuszczenie do pracy przy pozyskiwaniu produktów pszczelich (takie zaświadczenie jest wymagane zarówno w przypadku właściciela, jak i ewentualnych pracowników),
• ustawienie tablicy informująco – ostrzegającej, na której powinny się znaleźć informacje o występowaniu na danym terenie pszczół oraz dane pszczelarza (obowiązek postawienia takiej tablicy dotyczy zwłaszcza pasiek nieogrodzonych).

Dodatkowo – w przypadku zamiaru oficjalnej sprzedaży miodu i produktów pszczelarskich – niezbędne jest wpisanie pasieki do rejestru zakładów, które prowadzą działalność w zakresie produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej.

Uzyskanie numeru sprzedaży bezpośredniej miodu i produktów pszczelich wymaga nieco czasu i wysiłku – w tym przypadku niezbędna jest wizyta Sanepidu i Powiatowego Lekarza Weterynarii oraz konieczność wypełnienia dużej ilości dokumentów (dotyczących między innymi planu rozwoju pasieki, rejestru wykorzystywanych środków chemicznych czy metod odbioru miodu i pozostałych produktów).

Jednak podjęcie takiego wysiłku jest opłacalne, gdyż spełnienie tych wszystkich warunków owocuje możliwością oficjalnego sprzedawania swoich produktów.

Wymogi dotyczące przydomowej pasieki

Wymagania formalne – chociaż obowiązkowe i niezwykle ważne – nie są jedynymi w przypadku pasiek przydomowych.

Równie istotne są wymagania pozaformalne, które w dużym stopniu mogą zadecydować o powodzeniu całego przedsięwzięcia.

W tym przypadku warto pamiętać o tym, iż własna pasieka przy domu powinna spełniać pewne warunki, które pozwolą na jej zrównoważony i racjonalny rozwój.

O czym powinien pamiętać przyszły pszczelarz?

Oto kilka podstawowych zasad:

• pasieka przy domu powinna być umiejscowiona w miejscu suchym, dobrze nasłonecznionym i zacisznym,
• miejsce na pasiekę powinno być bogate pod względem przyrodniczym, z dużą ilością roślin (głównie kwitnące rośliny miododajne),
• pasieka powinna być otoczona krzewami i drzewami (zwłaszcza takimi, na których żyją mszyce i czerwce).

Oczywiście najlepszym środowiskiem dla pszczół są tereny, na których występują tak zwane rośliny miododajne.

Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:

• mniszek lekarski,
• drzewa i krzewy owocowe, między innymi:
  • wiśnie,
  • jabłonie,
  • czereśnie,
  • grusze,
  • brzoskwinie,
• lipa,
• chaber bławatek,
• truskawki,
• porzeczki,
• wierzby,
• koniczyna,
• poziomki,
• maliny,
• jeżyny,
• leszczyny,
• kwitnąca roślinność wodna.

Takie roślinne otoczenie przydomowej pasieki sprawi, iż rodziny pszczele będą miały optymalne warunki do produkcji miodu.

Wyposażenie pasieki

Podstawowym zadaniem każdego pszczelarza jest wyposażyć hodowlę pszczół w odpowiedni sprzęt i akcesoria.

Jednym z pierwszych dylematów jest ilość uli, która wejdzie w skład przydomowej pasieki.

I chociaż bezpiecznym rozwiązaniem na początek przygody z pszczelarstwem wydaje się zakup jednego bądź dwóch uli, to jednak doświadczeni hodowcy pszczół podkreślają, iż takie działanie obarczone jest sporym ryzykiem.

Dlaczego?

Otóż małe doświadczenie i brak wprawy (co jest czymś zupełnie naturalnym na początku drogi) najprawdopodobniej spowoduje pewne problemy, co w skrajnym przypadku może skończyć się nawet utratą całej pasieki i zniechęceniem do dalszej pracy.

Dlatego warto postawić co najmniej kilka uli, gdyż w przypadku nieprzewidzianych okoliczności losowych jest szansa, iż co najmniej kilka pszczelich rodzin uda się uratować.

Samo postawienie przydomowej pasieki wymaga pewnych nakładów finansowych, których wysokość jest uzależniona od wielkości hodowli.

Ile kosztuje przydomowa pasieka?

Do podstawowych zakupów pszczelarza należy zaliczyć:

• ule (ich ceny rozpoczynają się od 200 – 300 złotych, ale dostępne są też modele kosztujące ponad 500 złotych; przy ich zakupie należy zwrócić uwagę na to, aby chroniły przed zimnem i przegrzaniem, zapewniały wentylację i umożliwiały sprawne pozyskiwanie produktów pszczelarskich),
• ramki (średni koszt jednego opakowania zawierającego 10 sztuk to około 20 złotych),
• ubranie pszczelarza, na które składa się kombinezon, kapelusz i rękawice (te najtańsze zestawy zaczynają się od 100 złotych),
• beczki na miód (plastikowa – 55 złotych, a drewniana – około 100 złotych),
• podkurzacz (w który należy zainwestować od 70 do 150 złotych).

Jednym z najdroższych akcesoriów będących na wyposażeniu pasieki jest miodarka.

Urządzenie do rozlewu miodu to całkiem spory wydatek – ręczna kosztuje nie mniej niż 1600 złotych, natomiast cena tych z napędem elektrycznym często przekracza nawet 2000 złotych.

Do tego dochodzą wydatki na zakup mnóstwa dodatkowych elementów wyposażenia, do których na pewno należy zaliczyć:

• dłuto pasieczne,
• szczotkę do zamiatania pszczół,
• wanienkę i widelce do odsklepiania plastrów,
• sito,
• topiarkę do wosku,
• drut pszczelarski,
• opakowanie do miodu,
• wózki transportowe,
• fartuch pszczelarski,
• podkarmiaczki i wiele innych.

Oczywiście podstawowym zakupem są same pszczoły, których koszt waha się od 200 do 300 złotych za jeden rój.

Sam wybór pszczół jest bardzo duży – początkujący pszczelarz może zdecydować się na co najmniej kilka odmian.

Co ważne – pszczoły należy kupować w miejscu oddalonym od docelowej pasieki co najmniej pięć kilometrów.

Dlaczego?

Otóż owady te lubią powracać do pierwotnych uli, a wielokilometrowa odległość sprawi, iż nie będzie to możliwe.

Wyposażenie przydomowej pasieki nie należy do najtańszych.

Dlatego też warto zakupy rozłożyć na kilka etapów – w pierwszej kolejności zaopatrzyć się w elementy absolutnie niezbędne i z czasem doposażyć pasiekę w dodatkowe wyposażenie.

Dobrym pomysłem jest też udanie się do hurtowni pszczelarskich, których zaletą jest nie tylko posiadanie bogatego asortymentu, ale także możliwość zaproponowania klientom niższych cen.

Poza tym warto mieć świadomość, iż zainwestowane wydatki najprawdopodobniej zwrócą się w postaci smacznego i zdrowego miodu oraz pozostałych produktów pszczelich, które można odsprzedać z niemałym zyskiem.

Obowiązki pszczelarza

Prowadzenie przydomowej pasieki to zajęcie sezonowe – i dlatego tak wielu pszczelarzy amatorów traktuje to jako hobby i z powodzeniem łączy je z innymi zajęciami.

Sezonowość zajęcia wynika w głównej mierze z cyklu rozwojowego pszczół, który jest ściśle uwarunkowany porami roku.

Ale o jednym należy pamiętać – chociaż pszczelarstwo nie zawsze jest czasochłonne, to jednak właściciel pasieki musi zadbać o jej regularne doglądanie (zwłaszcza wiosną i latem).

Pierwsze prace przy pasiece powinny rozpocząć się już wczesną wiosną, kiedy to pszczoły wybierają się na swój pierwszy „oblot”.

Ma to miejsce zazwyczaj wtedy, gdy temperatura powietrza oscyluje w granicach 10 – 12 stopni.

To właśnie podczas tej pierwszej wycieczki pszczół pszczelarz powinien sprawdzić aktualny stan ula – ocieplić go, usunąć martwe pszczoły oraz skontrolować poziom pokarmu.

Kolejnym zadaniem każdego pszczelarza jest dołożenie ramek z zaczątkiem komórek woskowych (które zapoczątkują gromadzenie miodu), a następnie regularne miodobranie.

Po ostatnim miodobraniu obowiązkiem każdego hodowcy pszczół jest odbudowanie biologicznego składu pszczelich rodzin i przygotowanie ich do zimy.

To właśnie wtedy należy dostosować wielkość gniazd do liczebności pszczelich rodzin i uzupełnić zapasy w ramkach.

Początek okresu zimowego rozpoczyna się zazwyczaj w połowie września – i od tego momentu pasieka nie wymaga żadnych dodatkowych czynności.

Oczywiście dobrze jest odwiedzać miejsce pasieki także w chłodniejsze dni – chociażby po to, aby sprawdzić, czy nie dzieje się nic złego.

Jeżeli nie widać żadnych niepokojących symptomów, to do początków wiosny pasieka jest całkowicie uśpiona.

Pasieka przy domu: hobby czy biznes?

Wiele osób decydujących się na założenie przydomowej pasieki zastanawia się, czy można z niej osiągnąć jakiekolwiek zyski.

Otóż odpowiedź ekspertów jest zazwyczaj taka sama – można, ale wymaga to czasu, nakładów finansowych i cierpliwości.

Nie bez znaczenia są też sprzyjające okoliczności, czyli odpowiednia pogoda i brak chorób atakujących rodziny pszczele.

A jak wygląda to finansowo?

Po pierwsze należy liczyć się z tym, iż w pierwszym roku posiadania pasieki można w ogóle nie zebrać miodu, a jeżeli się to uda – to jego ilość będzie stosunkowo niewielka (zazwyczaj nie więcej niż 8 – 10 kilogramów z jednego ula).

W kolejnych latach wartość ta stanowczo wrasta – średnio wynosi od 20 do 25 kilogramów z ula, a w najlepszych latach dochodzi nawet do 35 kilogramów.

Biorąc pod uwagę fakt, iż koszt miodu na wolnym rynku wynosi około 20 złotych za kilogram, to średni przychód z ula waha się w granicach 500 złotych.

I być może nie jest to kwota szczególnie wysoka, ale pokrywająca wydatki związane z utrzymaniem pasieki.

Oczywiście większość domowych pasiek nie jest nastawiona na zyski, a jedynie na zaspokojenie rodzinnych potrzeb.

W tym przypadku potencjalny zysk z pasieki jest rozważany w zupełnie innych kategoriach.

Pasieka w ogrodzie zalety/wady

Mówiąc o przydomowej pasiece nie wolno pominąć jeszcze jednej istotnej kwestii z nią związanej – a mianowicie plusów i minusów takiego rozwiązania.

Motywacji do zakładania pszczelej hodowli jest bardzo dużo – od chęci ratowania tych niezwykłych owadów, poprzez możliwość uzyskiwania zdrowych produktów, aż po zamiar zysku.

Nie ulega wątpliwości, iż zalety posiadania przydomowej pasieki są spore – własny miód, możliwość obcowania z przyrodą, świadomość robienia czegoś pożytecznego, szansa na zarobek, oderwanie od spraw przyziemnych czy obserwowanie tych niezwykłych owadów.

Jednak pomimo wielu korzyści nie wolno też zapominać o pewnych mankamentach takiego rozwiązania.

Przede wszystkim pasieka wymaga pewnych nakładów finansowych, a jej rozwój w dużej merze jest uzależniony od okoliczności zewnętrznych (otoczenie, pogoda czy zastosowanie środków owadobójczych przez okolicznych rolników).

Dodatkowo – o czym też nie wolno zapominać – ukąszenie pszczoły może być niebezpieczne (zwłaszcza w przypadku alergików).

A poza tym posiadanie własnej pasieki to ciężka i żmudna praca (nawet pomimo jej sezonowości) i nie jest to zajęcie dla każdego.

Dlatego przed podjęciem ostatecznej decyzji warto przeanalizować i przemyśleć wszystkie aspekty takiego rozwiązania.

Pasieka przy domu to niewątpliwie ciekawe rozwiązanie – zwłaszcza dla osób, które marzą o własnym miodzie (chociażby na własny użytek).

Oczywiście nie jest to zajęcie łatwe, które gwarantuje coroczny zbiór tego cennego produktu.

Konieczność zainwestowania środków finansowych, obowiązek spełnienia kilku istotnych wymogów formalnych, zmienna i niepewna pogoda, ryzyko chorób, oprysków czy nawet celowej zagłady pszczół, konieczność poświęcenia hodowli odpowiedniej ilości czasu, dodatkowe nakłady pieniężne, niepewność zbiorów czy zwykły codzienny trud związany z posiadaniem pasieki – to tylko niektóre argumenty przemawiające za tym, iż nie jest to zajęcie dla każdego.

Ale z drugiej strony nie wolno zapominać o jakże istotnym plusie takiego rozwiązania – własny miód to przecież najlepsza nagroda za poniesiony wysiłek.

Co warto podkreślić – coraz więcej Polaków docenia naturalne produkty i co za tym idzie – ich sprzedaż z roku na rok wzrasta.

Jak pokazują coroczne statystyki – zainteresowanie przydomowymi pasiekami jest coraz większe i każdego roku wzrasta ilość osób chcących rozpocząć swoją przygodę z pszczelarstwem.

I chociaż nie jest to zajęcie proste, to jednak przy odrobinie wysiłku istnieje szansa na zbudowanie naprawdę dobrej pasieki i stworzenie w niej optymalnych warunków do hodowli i rozwoju pszczół.

A zadowolone owady odwdzięczą się tym, co potrafią robić najlepiej – produkując słodki, wartościowy i ceniony na całym świecie miód i inne produkty pszczelarskie.

A zapach i smak własnego miodu (zwłaszcza w środku zimy) na pewno wynagrodzi wszystkie trudy i niedogodności związane z pracą i obowiązkami pszczelarza.