Systemy rekuperacji centralnej to jak dotąd jedyne rozwiązanie zapewniające skuteczną wentylację budynku bez względu na warunki zewnętrzne, przy jednoczesnym odzysku ciepła ze zużytego powietrza. Tylko te dwie funkcje rekuperacji niewątpliwie poprawiają komfort życia i oszczędzają energię, ale to nie jedyne możliwości rekuperacji. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła zapewnia także filtrację powietrza, więc do domu dociera świeże powietrze oczyszczone z kurzu, pyłków, alergenów czy nawet smogu (jeśli zastosujemy filtr wyższej klasy, co najmniej F7-F9 lub dodatkową filtrację antysmogową).
Ponadto rekuperacja bardzo skutecznie sobie radzi sobie z usuwaniem nadmiaru wilgoci i dwutlenku węgla – co niewątpliwie poprawia jakość powietrza, w domu i pozytywnie wpływa na zdrowie i samopoczucie domowników. Natomiast w domu pozbawionym nadmiaru wilgoci dzięki rekuperacji, ryzyko występowania pleśni jest praktycznie zerowe, co przekłada się na dobrą kondycję budynku, a my możemy zapomnieć o kosztownych remontach związanych z usuwaniem skutków działania pleśni czy innych grzybów.
Nie zapominajmy też, że duża wilgotność w budynku, zwiększa koszty ogrzewania. Wysoka wilgotność powietrza w budynku powoduje, że ogrzanie takiego powietrza wymaga więcej energii cieplnej niż powietrza suchego. Dodatkowo wilgotne ściany i przegrody budynku tracą swoje właściwości termoizolacyjne, co prowadzi do większych strat ciepła i wyższych rachunków za ogrzewanie. Praktyczne obserwacje pokazują, że w domach o zbyt wysokiej wilgotności trudniej utrzymać ciepło, a rachunki za ogrzewanie są wyższe, nawet przy tej samej temperaturze na termometrze.
Znamy już zalety działania rekuperacji i wiemy, że stały dostęp do świeżego, przefiltrowanego powietrze, oszczędności na ogrzewaniu czy kosztach eksploatacji budynku są bardzo ważne, ale przed podjęciem decyzji o montażu rekuperacji praktycznie każdy, by nie powiedzieć wszyscy, zastanawiają się nad kompleksowymi kosztami inwestycji w rekuperację, a także kosztami użytkowania instalacji.
Dlatego w tym artykule przedstawimy średnie koszty zakupu i eksploatacji rekuperacji w domach jednorodzinnych, w których mieszka większość, bo ponad 58% naszego społeczeństwa. Mało tego, ze statystyk wynika, że bardzo lubimy mieszkać w domach i nawet odróżniamy się na tym tle od średniej unijnej, gdzie ten odsetek wynosi 52%. Skoro więc wybieramy domy, to warto mieszkać w nich zdrowo i w komfortowych warunkach, co zapewni nam właśnie rekuperacja.
Czynniki wpływające na koszty instalacji i użytkowania systemu rekuperacji
- Jakość, sprawność odzysku ciepła i klasa urządzenia – tańsze rekuperatory np. z krzyżowym wymiennikiem ciepła, odznaczają się niższą sprawnością i większym zużyciem energii, co przekłada się na wyższe koszty eksploatacji. Nowoczesne, energooszczędne urządzenia np. w aeroVent z wydajniejszymi wymiennikami przeciwprądowymi i energooszczędnymi wentylatorami EC, zużywają zdecydowanie mniej energii niż starsze czy tańsze modele.
- Stopień zaawansowania instalacji – systemy z dodatkowymi funkcjami (np. by-pass, automatyczne sterowanie, czujniki CO₂, wilgotności) są droższe w zakupie, ale zwiększają komfort i efektywność systemu.
- Lokalizacja i warunki montażu – trudny dostęp, skomplikowana architektura budynku lub konieczność zastosowania specjalistycznych rozwiązań podnoszą koszt instalacji.
- Wielkość i złożoność instalacji – im większy i bardziej rozbudowany system, np. długie kanały w domach parterowych, tym większe zapotrzebowanie na energię elektryczną.
- Prędkość obrotowa i jakość wentylatorów – szybsza praca wentylatorów przekłada się na wyższe zużycie prądu; energooszczędne modele znacząco ograniczają te straty.
- Rodzaj rekuperatora – rekuperatory entalpiczne (odzyskujące również wilgoć) mogą wpływać na niższe zużycie energii niż urządzenia ze standardowym wymiennikiem ciepła. Wymiennik entalpiczny wykorzystuje paroprzepuszczalną porowatą membranę, dzięki której woda się nie wykrapla i nie powoduje oszronienia wymiennika przy niskich temperaturach, co minimalizuje zastosowanie grzałki elektrycznej, a tym samym przekłada się na niższe zużycie energii elektrycznej.
- Stan i jakość filtrów powietrza – filtry wysokiej klasy stawiają większy opór powietrzu, co wymaga mocniejszej pracy wentylatorów. Z kolei podczas użytkowania brudne lub zapchane filtry znacznie zwiększają opór, a co za tym idzie – zużycie energii.
- Dodatkowe komponenty systemu – takie jak nawilżacze powietrza, filtry dodatkowe np. antysmogowe czy gruntowe wymienniki ciepła (GWC) również zwiększają ogólne zapotrzebowanie na energię.
Koszty inwestycji
- Projekt systemu rekuperacji. Przygotowanie profesjonalnego projektu to pierwszy etap inwestycji. Obejmuje on szczegółowe rozplanowanie kanałów wentylacyjnych, dobór odpowiedniego rekuperatora oraz dostosowanie systemu do specyfiki budynku. W 2025 roku koszt projektu dla domu jednorodzinnego wynosi średnio ok. 500 zł. W przypadku większych lub bardziej skomplikowanych budynków cena może być wyższa.
- Centrala rekuperacyjna (rekuperator). To serce systemu, a jego cena jest bardzo zróżnicowana w zależności od mocy, rodzaju wymiennika ciepła i dodatkowych funkcji. Najtańsze modele, do niewielkich domów, które pozwalają na odzysk ciepła do 50% mogą kosztować od około 3 500 zł, natomiast zaawansowane urządzenia z wymiennikiem przeciwprądowym lub entalpicznym, które zapewniają wysoki odzysk ciepła do ok. 90-95% i są uzbrojone w zaawansowaną automatykę, to wydatek od 10 000 zł wzwyż. Rekuperator do domu ok. 100 m² to wydatek rzędu ok. 8 000-9 000 zł. Jednostka centralna do domu o powierzchni ok. 130-150 m², czyli do domów najczęściej budowanych w Polsce w ostatniej dekadzie, kosztuje średnio od 9 000-12 000 zł. W domach ok. i ponad 200 m² trzeba liczyć się z wydatkiem rzędu ok 20 000 zł.
- Instalacja kanałów wentylacyjnych i osprzętu. Sieć kanałów wentylacyjnych, rozdzielacze, czerpnie, wyrzutnie, tłumiki, anemostaty i inne elementy montażowe to osobny koszt. Cena zależy od zastosowanych materiałów (z tworzyw sztucznych są tańsze, a np. stalowe przewody spiro, droższe) oraz wielkości i układu domu. Łączny koszt elementów instalacyjnych w ujęciu procentowym stanowi ponad 100% a nawet 150% ceny rekuperatora.
- Montaż systemu. Robocizna związana z instalacją rekuperacji dla naszego reprezentatywnego domu o powierzchni ok. 150 m² to wydatek rzędu 7.500–10 000 zł. Koszt usługi montażu jest zależny od regionu, stopnia skomplikowania instalacji oraz doświadczenia ekipy montażowej. Generalnie można przyjąć, że koszt montażu wynosi ok. 30-40% całkowitych kosztów instalacji.
Koszty eksploatacji
- Zużycie energii elektrycznej. Rekuperator napędzany jest wentylatorami, które wymuszają przepływ powietrza i potrzebują zasilania elektrycznego. Średnie roczne zużycie prądu przez dobry rekuperator waha się między 120 a 240 zł, oczywiście w zależności od wielkości i intensywności pracy systemu oraz lokalnych stawek za energię elektryczną, ten koszt może być też nieco wyższy, a nawet niższy, np. w przypadku małych domów.
- Serwis i konserwacja. Regularny serwis jest niezbędny dla prawidłowego działania systemu i obejmuje m.in. czyszczenie wymiennika ciepła, wentylatorów oraz kontrolę szczelności instalacji. Koszt serwisu wynosi zwykle ok. 100/200 do 400 zł (koszt usługi zależy od lokalizacji czy stanu jednostki) i zaleca się wykonanie przeglądu co 2-3 lata. Niemniej jednak warto podkreślić, że producenci systemów rekuperacji zasadniczo nie warunkują gwarancji na urządzenie, koniecznością przeprowadzania regularnych serwisów.
- Wymiana filtrów powietrza. Filtry w rekuperatorze należ wymieniać co 3-6 miesięcy, w zależności od warunków środowiskowych i klasy filtracji. Cena kompletu dwóch filtrów waha się od 50/100 do 400 zł za wymianę, w zależności od rodzaju filtrów (podstawowe, dokładne, HEPA) im wyższa klasa filtracji, tym filtry są droższe. Nowoczesne urządzenia nie wymagają narzędzi lub specjalisty, wymianę możemy z łatwością przeprowadzić samodzielnie, jak w urządzeniach aeroVent, więc nie generujemy kosztów związanych z zatrudnieniem specjalisty.
- Czyszczenie instalacji. Sporadycznym kosztem, ale jednak warto o nim wspomnieć, jest czyszczenie instalacji. Po raz pierwszy zaleca się wykonać je po 8-10 latach użytkowania systemu. Na polskim rynku mamy szeroką ofertę czyszczenia mechanicznego czy poprzez ozonowanie.
Podsumowanie
Inwestycja w centralny system rekuperacji w domu jednorodzinnym to wydatek rzędu 15 000–30 000 zł, a w przypadku rozbudowanych instalacji, dużych domów i wysokiej klasy urządzeń może przekroczyć 40 000 zł. Do tego dochodzą koszty eksploatacji, które obejmują zużycie energii elektrycznej, przeglądy techniczne i wymianę filtrów.
Natomiast profesjonalnie zaprojektowany i wykonany zgodnie ze sztuką system rekuperacji zapewnia wysoką efektywność energetyczną, komfort użytkowania, bezawaryjność i realne oszczędności na ogrzewaniu, co rekompensuje poniesione nakłady finansowe.
Należy więc podkreślać oszczędności jakie daje system rekuperacji. Oszczędności na ogrzewaniu sięgają od 30 do 50% w skali roku, więc zdecydowanie kompensują wydatki związane z utrzymaniem systemu. Jak każda dobra inwestycja, tak i ta w rekuperację zwróci się w dłuższej perspektywie.
Ale zwrot z inwestycji nie jest tak ważny, w obliczu komfortu świeżego powietrza w domu – ten efekt jest natychmiastowy. Również prozdrowotne korzyści i dobre samopoczucie każdego dnia, dzięki zdrowemu oddechowi są zyskiem niematerialnym i bezcennym, którego nie możemy przełożyć na żadne pieniądze.