Elektryczne rozdzielnice budowlane, czyli tzw. eRBetki, są kluczowym elementem tymczasowych instalacji elektrycznych. Zgodnie z nazwą korzysta się z nich m.in. na placach budowy, ale nie tylko. Sprawdź, czym dokładnie jest rozdzielnica budowlana, jaką ma budowę i funkcje, gdzie się przyda i jak wybrać najlepszą.

Co to jest rozdzielnica budowlana i z czego się składa?

Rozdzielnica budowlana jest poniekąd sercem wszelkich tymczasowych instalacji elektrycznych. To urządzenie w formie skrzynki z odpowiednimi gniazdami, zabezpieczeniami czy systemami kontroli pozwala bowiem na bezpieczne podpięcie sprzętu elektrycznego do sieci.

Odpowiednie rozdzielnice budowlane znajdują więc zastosowanie na placach budowy, przy remontach czy rozmaitych pracach terenowych. Doskonale sprawdzają się też na wydarzeniach plenerowych — koncertach, festynach, zawodach sportowych. Korzysta się z nich wszędzie tam, gdzie istotne jest zapewnienie tymczasowego zasilania.

Rozdzielnica budowlana służy zatem do wygodnego podłączania sprzętu do sieci. Wyposażona jest więc w zestaw gniazd elektrycznych. W zależności od modelu mogą to być gniazda na 230 V lub 400V (tzw. “siłę”).

Jednak rozdzielnica budowlana to nie tylko aparatura rozdzielcza. Jej zasadniczym elementem są systemy zabezpieczeń. Mogą to być wyłączniki różnicowoprądowe i nadprądowe czy ograniczniki przepięć.

Ponadto rozdzielnica budowlana powinna mieć również systemy sterownicze i sygnalizacyjne, a czasem też pomiarowe. To elementy służące do monitorowania i kontroli działania sieci i jej poszczególnych elementów (pojedynczych gniazd lub ich grup).

Do czego służy rozdzielnica budowlana?

Rozdzielnica budowlana ma kilka zasadniczych funkcji. Podstawową jest zapewnienie odpowiednich przyłączy (gniazd elektrycznych) dla sprzętu różnego typu. ERBetka podłączana jest więc do głównego przyłącza elektrycznego i pozwala na dalsze rozprowadzenie prądu po placu budowy, działce itp.

Z pozoru właśnie ta rozdzielcza funkcja jest najważniejsza, w rzeczywistości jednak sercem każdej rozdzielnicy budowlanej są systemy zabezpieczeń. Bez nich eRBetka byłaby tylko zwykłym rozgałęźnikiem elektrycznym.

Montowane w rozdzielnicy budowlanej bezpieczniki (potocznie nazywane korkami) przerywają przepływ prądu w przypadku nadmiernego natężenia. To pozwala przede wszystkim na ochronę przed porażeniem, pożarem czy wybuchem, ale również przed uszkodzeniem sprzętu.

Takie zabezpieczenia są istotne we wszystkich instalacjach, a szczególnie tymczasowych. Do rozdzielnicy budowlanej często podłącza się bowiem bardzo dużo różnych urządzeń, co może prowadzić do przeciążeń. Co więcej, instalacje tymczasowe (np. na budowach) narażone są na rozmaite uszkodzenia i wynikające z nich zwarcia.

Rozdzielnica budowlana pełni jednak nie tylko funkcje rozdzielcze i zabezpieczające. Istotne są systemy kontrolne, sygnalizacyjne i pomiarowe. Odpowiednie mechanizmy pozwalają m.in. na selektywne włączanie różnych sekcji instalacji. Dzięki temu możliwe jest skuteczniejsze sterowanie zasilaniem.

W niektórych przypadkach istotne jest też monitorowanie zużycia prądu — w całej sieci lub jej poszczególnych sekcjach. Służą do tego systemy pomiarowe, czyli po prostu liczniki.

Dobra rozdzielnica budowlana jest zatem bardzo funkcjonalnym urządzeniem, które pozwoli zadbać o odpowiednią, bezpieczną organizację sieci elektrycznej, monitorowanie i kontrolę nad jej działaniem.

Rozdzielnice budowlane — rodzaje

W sprzedaży dostępne są różne rodzaje rozdzielnic budowlanych. Różnice między poszczególnymi modelami dotyczą wielu kwestii — od sposobu montażu przez funkcjonalność po dodatkowe wyposażenie.

Najważniejsze sposoby podziału na typy rozdzielnic budowlanych dotyczą jednak trzech kwestii — mobilności, ilości i rodzaju gniazd do przyłączania sprzętu oraz obecności licznika.

Stacjonarne i przenośne rozdzielnice budowlane

Dwa podstawowe rodzaje rozdzielnic budowlanych to eRBetki stacjonarne i przenośne.

Stacjonarne rozdzielnice budowlane są zazwyczaj większe od przenośnych. Są zatem bardziej rozbudowane — mają więcej gniazd, zabezpieczeń, liczników czy rozmaitych funkcji dodatkowych.

Ze względu na gabaryty, ale też bezpieczeństwo, montuje się je “na sztywno”. Stacjonarne rozdzielnice budowlane mogą zatem być przykręcane do ścian czy słupów lub przytwierdzone do fundamentu — wkopywanego lub wylewanego specjalnie w tym celu.

Wydaje się, że skoro rozdzielnice budowlane są elementami sieci tymczasowych, trwały montaż nie jest atutem. A jednak, przy większych projektach takie stacjonarne eRBetki sprawdzają się najlepiej. Pozwalają bowiem na podłączenie większej liczby urządzeń. Będą idealne na duże budowy czy masowe imprezy plenerowe, gdzie infrastruktura elektryczna jest bardzo rozbudowana.

Mobilne, przenośne rozdzielnice budowlane są z kolei mniejsze, bardziej poręczne i nie montuje się ich “na sztywno”. To niewielkie skrzynki, często wyposażone w wygodne uchwyty do przenoszenia. Mają mniej gniazd niż modele stacjonarne, ale zapewniają większą wygodę, bo można je przestawiać tam, gdzie akurat trwają prace.

Właśnie dlatego przenośne rozdzielnice budowlane są idealne na mniejsze budowy czy remonty, do prac ogrodowych, na działkę itp.

Rozdzielnice z gniazdami na 230 V i na “siłę”

Kolejny istotny podział dotyczy rodzaju i ilości gniazd. Rozdzielnice budowlane mogą bowiem być wyposażone w gniazda jedno- lub trójfazowe (na 230V lub 400V).

Sama rozdzielnica budowlana przyłączana jest do zasilania siłowego, dlatego najczęściej ma też przynajmniej po jednym gnieździe 400V i 230V. Jednak rozbudowane modele mogą mieć wiele gniazd każdego typu. Poza samym napięciem istotny jest także amperaż, warto więc podkreślić, że rozdzielnice wyposaża się w gniazda 16 A, 32 A, 63 A lub 125 A. Wybór zależy tu zatem od tego, jaki sprzęt chcemy podłączyć do eRBetki.

Oczywiście różnice dotyczą nie tylko typu gniazd, ale też ich ilości i organizacji. Najprostsze rozdzielnice budowlane mają więc 2 gniazda (na 230V i siłowe), a te najbardziej rozbudowane mogą mieć ich nawet kilkadziesiąt.

Istotną kwestią jest organizacja systemów zabezpieczeń. Istnieją bowiem rozdzielnice budowlane, które mają osobny bezpiecznik dla każdego gniazda, ale też takie, w których gniazda zorganizowane są w sekcje podlegające pod pojedyncze zabezpieczenie.

Rozdzielnice budowlane z licznikiem i bez

Kwestią zasadniczą w wielu przypadkach jest obecność aparatury pomiarowej. ERBetkinie zawsze są bowiem wyposażone w liczniki.

Rozdzielnice budowlane bez licznika przydają się przede wszystkim przy mniejszych projektach i do prywatnego użytku. To zatem dobry wybór tam, gdzie nie istnieje potrzeba dodatkowej kontroli zużycia prądu.

Z kolei rozdzielnice budowlane z licznikiem będą dobrym wyborem tam, gdzie do jednej eRBetki podłącza się kilku wykonawców. Taka sytuacja ma miejsce np. na dużych budowach, na których pracuje kilka zespołów jednocześnie. Rozdzielnice budowlane z licznikami pozwalają tu na indywidualny pomiar zużycia energii.

Co istotne, poszczególni użytkownicy nie zawsze muszą podłączać się pod osobne eRBetki. Istnieją bowiem rozdzielnice budowlane z licznikami do poszczególnych sekcji instalacji. Mamy zatem jedną skrzynkę z kilkoma grupami gniazd podlegającymi pod osobne systemy pomiarowe.

Na co zwrócić uwagę, wybierając rozdzielnice budowlane?

Wybierając dobre rozdzielnice budowlane, warto zwrócić uwagę nie tylko na mobilność, rodzaj i ilość gniazd czy systemy pomiarowe. Ważne są również takie kwestie jak materiał i wykonanie, zgodność z normami czy poziom szczelności obudowy.

Materiały i wykonanie rozdzielnicy budowlanej

Wykonanie rozdzielnicy budowlanej zasadniczo wpływa na jej trwałość i funkcjonalność. Bardzo ważny jest tu materiał na obudowę, która chroni elementy funkcjonalne przed warunkami zewnętrznymi i uszkodzeniami.

Przenośne rozdzielnice budowlane często wykonuje się z tworzyw sztucznych. Takie materiały są przede wszystkim lekkie, co ma duże znaczenie w przypadku urządzeń mobilnych. Niestety, wiele tworzyw sztuczny traci właściwości w wyniku działania promieniowania UV czy zmiennych temperatur. Stają się wtedy kruche i łamliwe.

Niezłym pomysłem jest więc wybór przenośnej rozdzielnicy budowlanej z aluminium. Takie urządzenie jest trwalsze i bardziej odporne na warunki zewnętrzne, choć podatniejsze na wgniecenia i inne uszkodzenia mechaniczne.

Stacjonarne, duże rozdzielnice budowlane często mają natomiast obudowy metalowe. Stosuje się przede wszystkim blachy zabezpieczone przed korozją. To zapewnia doskonałą ochronę zarówno przed uszkodzeniami mechanicznymi (uderzeniami, otarciami itd.), jak i warunkami atmosferycznymi.

Popularność zyskują też rozdzielnice budowlane z obudowami z żywicy poliestrowej zbrojonej włóknem szklanym. Choć są nieco droższe, idealnie łączą one wytrzymałość z lekkością.

Zgodność rozdzielnicy budowlanej z obowiązującymi normami

Oczywiście każda rozdzielnica budowlana musi być zgodna z obowiązującymi normami prawnymi. Przepisy regulują zarówno kwestie związane z funkcjonalnością eRBetki, jak i bezpieczeństwem jej użytkowników. Dotyczą więc właściwego rozdziału energii, odporności na uszkodzenia, materiałów i sposobu wykonania poszczególnych komponentów, a nawet elementów wykończeniowych (np. lakierów i farb).

Analiza wszystkich norm szczegółowych jest trudna, a przede wszystkim niepotrzebna. Wystarczy bowiem kierować się tzw. normami ogólnymi dotyczącymi całych urządzeń. Chodzi głównie o normę PE-EN 61439-4 dopuszczającą rozdzielnicę budowlaną do użytku. Jeśli eRBetka ją spełnia, możemy być pewni, że jest zgodna z wszystkimi obowiązującymi przepisami.

Ważne będą też normy IP określające stopień ochrony przed wodą i cząstkami stałymi. Warto pamiętać, że rozdzielnice budowlane w całej Unii Europejskiej powinny spełniać minimum normę IP44. Oznacza ona ochronę przed cząstkami stałymi o średnicy 1 mm i strugami wody lanymi na obudowę z dowolnego kierunku. Jednak do trudniejszych warunków lepiej postawić na urządzenia szczelniejsze, z IP 65, a nawet 67.

Dobre rozdzielnice budowlane powinny też mieć certyfikaty, znak zgodności CE czy rekomendacje Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Biura Badawczego Do Spraw Jakości i podobnych instytucji.

BIBLIOGRAFIA:

Piórkowski S., Budownictwo. Instalacje elektryczne na budowie. Państwowa Inspekcja Pracy Główny Inspektorat Pracy. Warszawa 2015. www.pip.gov.pl
Kuczyński, K. “Wymagania dla rozdzielnic nn przemysłowych i budowlanych.” Elektro Info 1-2 (2014): 24-26.
Wiatr, J., & Matuszewski, M. (2005). Rozdzielnice nN w obiektach budowlanych. Elektro Info, 26-30.